بخشی از مقاله
چکیده
در عرصه مدیریت دانش نظریات گوناگون و متنوعی وجود داشته و به خاطر اهمیت آن، نظریهپردازان زیادی به این مقوله پرداختهاند. همچنین کار گروهی در پژوهش و فرهنگ سازمانی از موارد مهمی است که در حقیقت شخصیت یک سازمان را به خوبی نشان میدهد.
دیدگاه انجام کارها، از جمله امور پژوهشی به صورت گروهی، در دهههای اخیر، مورد تأکید دانشپژوهان رشته مدیریت رفتار سازمانی بوده است. و همچنین نقش فرهنگ سازمانی بر مدیریت دانش نیروهای مسلح را که سازمانی پویا و یادگیرنده بوده و مدام به ارتقاء فرهنگ سازمانی خود اهتمام میورزد،مورد توجه کلیه فرماندهان نیروهای مسلح بوده است.
هدف اصلی این نگارش، تبیین الگوی کار گروهی در امور پژوهشی و فرهنگ سازمانی برای استقرار مدیریت راهبردی دانش است.
این الگو توسط نمونهای آماری که با ادبیات مدیریت راهبردی دانش و فرهنگ سازمانی آشنایی داشته و خود در انجام کارهای پژوهشی به صورت گروهی تبحر دارند؛ تایید شده است. در این پژوهش یکی از نمونههای رایج در مدیریت دانش، با رویکرد راهبردی مدنظر قرار گرفته و در پرسشنامه جداول مقایسهای زوجی از نمونه خواسته شده است که برای انجام هر کدام از مراحل نمونه موردنظر، کدام یک از روشهای پژوهش - گروهی یا انفرادی - را ترجیح میدهند و میزان این ترجیح چه اندازه است؟
نتایج تحقیق بیانگر آناست که در هفت مرحله از نه گام نمونه مزبور، انجام مطالعات گروهی بر مطالعه انفرادی ترجیح دارد و برای انجام دو گام نیز، انجام کار انفرادی مرجح شناخته شده است.
و بعد از این مورد در این مقاله سعی نموده تا با استفاده از روش کتابخانه ای - در قالب مطالعه منابع و اسناد و مدارک دست اول و معتبر - و میدانی - در قالب تهیه، توزیع و جمعآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه از آگاهان و صاحبنظران در هر دو مقوله - نقش مدیریت دانش را بر فرهنگ سازمانی نیروهای مسلح را که سازمانی پویا و یادگیرنده بوده و مدام به ارتقاء فرهنگ سازمانی خود اهتمام میورزد را با یک تحقیق که نوع آن کاربردی و روش آن زمینهای- موردی میباشد، به رشته تحریر درآورده و رابطه این دو موضوع را به خوبی نشان دهد.
مقدمه
مدیریت دانش در صورتی که رویکردی راهبردی داشته باشد؛ میتواند برای تحقق هدفهای راهبردی سازمان کمک شایان توجهی کند. مدیران سازمانهای امروزی، تلاش در راستای هم سو کردن راهبردهای سازمان با راهبردهای مدیریت دانش برای تحقق هدفهای راهبردی سازمان را سرلوحه اقدامات خود قرار دادهاند. از آنجا که دانش به عنوان راهبردیترین منابع سازمانی و فرهنگ سازمانی محسوب میشود.
سازمانها در صددند تا دانش سازمانی را با بهرهوری بالا مدیریت کنند و از نتایج آن برای دستیابی به هدفهای راهبردی برخوردار شوند؛ بنابراین پیادهسازی، اجرا و استقرار نظام اثربخش و کارآمد مدیریت راهبردی دانش به صورت یک مزیت رقابتی و شایستگی اساسی، برای سازمانها مطرح میشود. با این رویکرد، مدیریت دانش در خدمت حرکت راهبردی و تعامل آن با محیط متغیر و پیچیده سازمانی در میآید. بدین ترتیب دانش و مدیریت آن با هدفهای راهبردی سازمان درهم تنیده میشود و مدیریت دانش هم جهت و هماهنگ با فعالیتهای راهبردی سازمان مورد توجه قرار میگیرد.
یکی از مباحث اصلی و مهم در مدیریت رفتار سازمانی، فرهنگ سازمانی میباشد. یک فرهنگ قوی میتواند شیوهای را ارائه کند تا براساس آن همه امور به صورت تمام و کمال توسط افراد درک شده و در شکلدهی نگرش و در نتیجه آن در رفتار اعضای سازمان جهت پیشبرد رسالت، اهداف و مأموریتهای سازمانی نقش بهسزایی را ایفا نماید؛ اما آنچه مسلم است بدون دانش، فرهنگ سازمانی صحیح شکل نگرفته و در نتیجه ایدهآلهای ذکر شده هیچگاه جامه عمل نپوشیده و یک سازمان پویا و در حال رشد پدیدار نمیگردد.
مدیریت دانش، مدیریت بر دانستههای پنهان و آشکار بوده و لذا میتواند در یک سازمان بر فرهنگ آن اثری شگرف داشته باشد. در دنیای معاصر ما، دانش یک عنصر حیاتی است که در تمامی سازمانها و در محیطهای رقابتی و پویا، یک دارایی وسیع و پراکنده بوده که میتواند نقش مهمی را در فرهنگسازی ایجاد نماید؛ همچنین اساسیترین شاخصه سازمانهای هوشمند قرن بیست و یکم دانش و اطلاعات بوده که برخلاف سازمانهای گذشته تأکید فراوانی جهت بهبود کارآیی، ایجاد خلاقیت و نوآوری داشته که این مهم بدون ارتقاء فرهنگ سازمانی اگر با صراحت نگوییم نشدنی، اما میتوانیم بگوییم کند و غیر مقرون به صرفه بوده و سازمان را در رکود و نخوت نگاه میدارد.
یکی از اقداماتی که در سالهای اخیر، توانسته است محققان را در استقرار مدیریت راهبردی دانش در سازمانها، بیش از پیش یاری رساند؛ انجام امور تحقیقاتی به صورت گروهی و توجه به فرهنگ سازمانی است. مقاله حاضر در پی این موضوع است که مشخص کند براساس یکی از نمونههای رایج در مدیریت دانش، انجام کار گروهی در امور پژوهشی، آیا بر انجام کار پژوهشی به صورت انفرادی ترجیح دارد؟ در این صورت میزان این رجحان چه اندازه است؟ وتاثیر فرهنگ دانش بر این مقوله تا چه حد است؟
مسئله تحقیق و ضرورت آن
استفاده از کار گروهی و رویکرد مشارکتی در تدریس و پژوهش، از اواخر دهه هفتاد میلادی مورد توجه جدی قرار گرفت؛ طی سه دهه گذشته در برخی از دورههای دانشگاهی از این رویکرد به طور عملی استفاده شده است و بعضی از دانشگاهیان در بخشی از کار خود در ارتباط مستقیم با استفاده از کار گروهی بودهاند. همزمان با گسترش استفاده عملی از این رویکرد، مطالعات بسیار متنوعی بر روی سنجش تأثیرات این رویکرد بر نتایج مورد انتظار صورت گرفته است.
ابدعات صورت گرفته در زمینه سنجش کمی رفتارها در گروه، زمینهساز ورود تعداد زیادی از محققین به این حوزه شده است. به قول آقای اسلاوین، حوزه کار گروهی، حوزه حاصل خیز و پر برکتی بوده است. پس از گذشت بیش از سه دهه از شروع استفاده از کار گروهی همچنان این حوزه، داغ و جذاب پیگیری می شود و هر ساله کتب و مقالات متعددی در سراسر دنیا چاپ میشود و اجلاسها وهم اندیشی های وسیعی برگزار میگردد. با وجود گسترش فزاینده کار گروهی در مراکز دانشگاهی بینالمللی، هنوز در دانشگاههای ایران، کار گروهی جایگاه مناسب خود را پیدا نکرده است؛ رویکرد کار فردی و رویکرد رقابتی چه در مدارس و چه در دانشگاهها رویکرد غالب به حساب میآید و فعالیتهای پژوهشی نیز اغلب به صورت کار فردی پیگیری میشود
از زمانی که قابیل توسط هابیل به قتل رسید و برای نخستین بار خون انسان بر زمین ریخته شد، پدیدهای به نام جنگ در روی این کره خاکی شکل گرفت که بشر را نه تا به امروز، بلکه تا آخرین روز حیات بشر بر روی زمین به خود مشغول نموده و مینماید.
در اثر این منازعات و با رشد جوامع و پدید آمدن دولت- ملتها، ارتشها نیز شکل گرفته و به مرور دانش نظامی در اثر تجارب جنگی حاصل از خونریزیها و توسعه فناوری مخصوص به هر دوره، روز به روز وسیعتر شده و دامنه آن به قدری گسترده شده که امروزه تمامی دانشها را در بر گرفته و به عبارتی تمامی دانشها در خدمت ارتشها قرار گرفته تا کشورها به وسیله این قوه قهریه ضمن حفظ منافع ملی خود، بتوانند در صورت لزوم به خواستههای مشروع و در بیشتر مواقع خواستههای نامشروع خود دست یابند؛ از طرفی ارتشها در کشورهای مختلف، بنا به عوامل مختلف دارای فرهنگهای مخصوص به خود گردیده و براساس آن اهداف و مأموریتهای خود را در اقصی نقاط جهان به منصه ظهور میرسانند.
از آنجا که فرهنگ سازمانی در نیروهای مسلح نقش بهسزایی داشته و این ارتش در طول تاریخ مدون کشور، براساس فرهنگ سازمانی خود عمل نموده و به خصوص پس از انقلاب شکوهمند اسلامی که فرهنگ سازمانی آن نیز تحتتأثیر انقلاب اسلامی قرار گرفته و با این فرهنگ جدید سازمانی که نشأت گرفته از دانش پنهان و آشکار جمعآوری شده در طول تاریخ بوده، توانست تا بر بحرانهای سهمگین از جمله جنگ داخلی و همچنین هشت سال دفاع مقدس در مقابله با عوامل استکبار جهانی، و پس از آن بر انواع تهدیدات داخلی و خارجی علیه نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران فائق آمده و برگ زرین دیگری را بر دفتر تاریخ خود اضافه نماید، اهمیت دارد تا کارکنان با مدیریت دانش به خوبی آشنا شده و نقش آن را بر فرهنگ سازمانی خود درک نموده تا با تلاش مضاعف خود باعث ارتقاء سازمان مربوطه گردیده و از طرفی ضرورت این تحقیق در حال حاضر این است که اگر ما به درستی مدیریت دانش را نشناخته و رشد فرهنگ سازمانی خود را دنبال نکنیم، در مقابل انواع تهدیدات سخت و نرم دشمنان قسمخورده میهن عزیزمان به سرکردگی استکبار جهانی آسیبپذیر خواهیم بود.
و با توجه به اهمیت کارکرد گروههای کاری در پیشبرد امور پژوهشی، این تحقیق به دنبال آن است که با روش مقایسههای زوجی - فرایند تجزیه و تحلیل سلسلهمراتبی - AHP میزان رجحان و برتری کار گروهی را به عنوان یک الگو و سازوکار عملی مدیریت راهبردی دانش و فرهنگ سازمانی در امور پژوهشی در مقایسه با کارهای انفرادی، براساس یکی از نمونههای رایج در مدیریت دانش، تبیین، ارزیابی و نتایج آن را گزارش کند.
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
-1 آشنایی و شناخت مبانی مدیریت دانش به عنوان فرایندی سازمانی
الف- مفهوم دانش و تاریخچه مدیریت دانش:
برای خوانندگانی که مدیریت دانش را به عنوان رهیافتی جدید و با ارزش در کنار سایر راهبردهای تجاری و رقابتی میپندارند، ممکن است دانستن این مسئله که مدیریت دانش بیشتر حاصل کار تمدنهای قدیمی بوده تا بعضی نوآوریهای اخیر در عرصه فناوری اطلاعات، کمی عجیب به نظر برسد. کسب و کارهای قدیمی به دنبال مزیت رقابتی بوده و نزدیک به 15000 سال پیش، این مزیتها در مکتوبات بازرگانان، صنعتگران، پزشکان و مدیران دولتی برای مراجعات بعدی ثبت شده بود.
سازمانها در عصر معاصر در یک محیطکاملاً رقابتی و بسیار پویا فعالیت میکنند که مهمترین دارایی و سرمایه آنها کارکنان میباشند. استمرار و تداوم مزیت رقابتی سازمانها امروزه در داشتن کارکنان - نیروی کار - دانشگرا، خلاق و نوآور است.
