بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر، کوشش نموده که به بررسی عوامل اجتماعی و اقتصادی موثر بر شادی دانشجویان بپردازد. بر این اساس، با استفاده از نظریات موجود یک چهارچوب نظری تلفیقی تدوین و بر مبنای آن فرضیههایی مطرح شد. در این تحقیق، دو روش به کار گرفته شد؛ یکی روشکمّی پیمایش است که با انتخاب 383 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد بروجرد به عنوان نمونهی آماری با روش نمونهگیری در دسترس و بوسیلهی پرسشنامه انجام شد؛ و دیگری روش کیفی مصاحبه ی عمیق است که با استفاده از مصاحبهنامه و مصاحبهی شفاهی با 7 نفر صورت گرفت.
یافتههای هر دو بخش کمی و کیفی نشان میدهد. میزان شادی دانشجویان در حد متوسط به پائینی قرار دارد. برای بخش کمی، یافتههای حاصل از آزمون پیرسون نشان میدهد که تمامی متغیرهای تحقیق با شادی رابطهی معناداری دارند. همچنین، متغیرهای مذکور 20/1 درصد از شادی دانشجویان را تبیین میکنند. در بخش کیفی نیز، یافتهها نشانگر وجود رابطه بین شادی با متغیرهای اعتماد، مشارکت اجتماعی و ارضاء نیازهای مادی میباشد. اما بین احساس آنومی با شادی مصاحبه شوندگان رابطهی معنیداری مشاهده نشد .
مقدمه
موضوع شادی 1، از موضوعاتی است که رشتههای مختلف علمی از جمله روانشناسی، فلسفه، مطالعات فرهنگی و حتی تاریخ و اقتصاد نیز به آن توجه فراوانی داشتهاند. چندی است جامعهشناسی نیز به این جرگه پیوسته است و جامعهشناسان از جهاتِ مختلفی به بررسی این موضوع پرداخته و کوشش داشتهاند تا برخی از علل، عوامل، آثار و پیامدهای وجود یا عدم وجود آن را مشخص سازند
وینهوون جامعهشناس و روانشناس هلندی، در مطالعهای به بررسی عواملی میپردازد که به اعتقاد وی متضمن خوشبختیِ جامعه است. این عوامل در حقیقت معیارهای سنجش بهروزی جامعه محسوب می شود. این معیارها شامل ثبات جامعه در طول زمان، تولیدات جامعه در قالب کالا و خدمات، توانایی رسیدن جامعه به اهداف و آرمانها و آن چیزهایی میشود که وینهوون »زندگی پذیری« مینامد.
زندگی پذیری، میزان تناسب بین امکانات و انتظارات و نیازها و ظرفیتهای اعضای جامعه است. به دلیل اینکه هرگز نمیتوان این »تناسب« را به طور مستقیم اندازهگیری کرد، وینهوون اعتقاد دارد باید شاخصهایی را در جامعه یافت که سنجشِ آنها ما را در تخمین زدن زندگی پذیری یاری کند. این شاخصها عوامل زیر را در بر میگیرد:
- 1 سلامتی که شامل سلامتی جسمانی و طول عمر همراه سلامتی روانی می شود؛
- 2 رضایت که با میزان از خود بیگانگی، خودکشی و شادی سنجیده میشود.
پس شادی یکی از شاخصهای مهم برای سنجیدن جامعهی ایدهآل محسوب میشود
تاریخچهی مطالعاتی
تحقیقات داخلی
پناهی و دهقانی در تحقیق خود با عنوان »بررسی عوامل موثر بر شادی دانشجویان با تاکید بر مشارکت اجتماعی« نشان دادهاند که اعتماد به دیگران و مشارکت اجتماعی غیر رسمی با شادی رابطهی معنیدار و مستقیم دارند
چلبی و موسوی در تحقیقی با عنوان »بررسی جامعه شناختی عوامل موثر بر شادمانی در سطوح خرد و کلان« به این نتیجه رسیدند که روابط اجتماعی توام با اعتماد اثر تعیین کننده بر شادمانی دارد و در این میان خانواده به عنوان عمدهترین تامین کنندهی شادمانی افراد محسوب میشود
در تحقیق دیگری با عنوان » بررسی تاثیر سرمایهی اقتصادی بر شادی جوانان« محققین به این نتیجه رسیدند که متغیرهای سرمایهی اقتصادی و اشتغال با شادی رابطهی معنیداری دارند، گرچه میزان تاثیر گذاری سرمایهی اقتصادی بر شادی ضعیف است
ربانی و همکاران در تحقیق خود با عنوان »فرهنگ و شادی : رویکردی نظری و تجربی در زندگی روزمره سرپرستان خانوار در شهر اصفهان« به این نتیجه رسیدند که اگرچه میزان سرمایهی فرهنگی و سبکهای فراغتی فرهنگی در بین افراد مورد مطالعه، میانگین پائینی دارد، اما همواره با احساس شادمانی آنها همبسته است. بهطوریکه بهنظر می رسد با افزایش آنها - میزان سرمایهی فرهنگی و سبکهای فراغتی فرهنگی - ، میزان شادی نیز افزایش می یابد
همچنین در تحقیقی با عنوان »بررسی تاثیر شخصیت بر شادی در میان دانشجویان « محققین نشان دادهاند که به ترتیب بین ابعاد روانرنجوری، برونگرایی، وظیفه شناسی، احساسی بودن و قضاوتی بودن با شادی رابطهی معنیداری وجود دارد
در تحقیق دیگری با عنوان »بررسی رابطه بین سبک هویتی دانشجویان با شادی و ارائهی راهکارهای عملی برای ارتقاء شادی دانشجویان« محققان نشان دادند که بین هویت، هویت اطلاعاتی، هنجاری و تعهدی با شادی ارتباط معنیدار و مثبت وجود دارد. همچنین آنها تقویت برونگرایی دانشجویان، کاهش خودمحوری، تقویت همنوایی در حد متوسط، دستیابی به استقلال عاطفی و گرایش به مسئولیت پذیری را به عنوان راهکارهایی معرفی کردهاند که سبکهای هویتی و شادی را تقویت مینمایند
کشاورز و وفاییان در تحقیقی با عنوان »بررسی عوامل تاثیرگذار بر میزان شادکامی« به این نتیجه رسیدند که بین سن، جنس، تحصیلات، فعالیت هنری، فعالیت ورزشی، و فعالیت مذهبی با شادکامی رابطهی مثبت و معنی داری وجود دارد؛ و بین بیکاری و شادکامی ارتباط معنیدار و منفی برقرار است.
همچنین بین سلامت جسمی و روانی، روابط اجتماعی و خانوادگی، خوشبینی نسبت به آینده و نگرش نسبت به شادی با نمرات شادکامی، ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد
تحقیقات خارجی
در پژوهشی با عنوان » چگونه روابط و ساختارهای اجتماعی میتوانند شادی و ناشادی تولید کنند«، یک تحلیل تطبیقی بینالمللی بوسیلهی هالر و هادلر - 2006 - انجام شده است. پژوهشگران در این تحقیق از آمارهای بینالمللی 41 کشور بر اساس پیمایش جهانی ارزشها استفاده کردهاند.
یافتههای این تحقیق گویای آن است که روابط اجتماعی خوب و بههم پیوسته، موفقیتهای شغلی و حرفهای، جهتگیریها و مشارکتهای اجتماعی- فرهنگی و شرایط کلان اقتصادی برابر و عادلانه، وضعیت مناسب رفاه و دموکراسی سیاسی بر شادی افراد جامعه اثر گذارند
در تحقیقی دیگر، کیم - 2011 - در پژوهش خود با عنوان »مطالعات جامعهشناسانه برروی شادی: تاثیر نابرابری اقتصادی و ازدواج«، به بررسی اثر نابرابری اقتصادی و ازدواج بر شادی در میان کشورها پرداخته و نتیجه گرفته است که بین نابرابری اقتصادی و شادی رابطهی معنی دار و معکوس برقرار است و همچنین بین ازدواج و شادی بستگی معنیدار و مثبت، البته در کشورهای دارای اقتصاد توسعه یافته و فرهنگ عقلانی- عرفی - سکولار - وجود دارد
فِرِی و استوزِر در تحقیقی با عنوان »آزمون تئوریهای شادی«، موضوع شادمانی را با رویکردی اقتصادی مورد بررسی قرار میدهند و به تبیین اثر درآمد بر بهروزی افراد می پردازند. همچنین آنها از روی دادههای مربوط به شادی، الگوهای مختلف رفتار را از هم تمیز میدهند
از آنجا که موضوع شادی به عوامل متنوع و گوناگونی بستگی دارد، به همین خاطر باید از دیدگاه های مختلف هم مورد بررسی واقع شود. نقطهی مثبت در رابطه با تحقیقاتی که شرح آنها گذشت این است که همهی پژوهش ها در یک جهت نیستند و هر کدام از منظر یک یا چند رویکرد اعم از اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روان شناختی به شادی نگریستهاند. لیکن تعداد تحقیقاتی که همزمان از دو یا چند رویکرد برای تبیین شادمانی بهره برده باشند بسیار کم است. به عبارت دیگر در هر یک از تحقیقها یک دسته از عوامل مثلا عوامل اجتماعی یا اقتصادی و... موثر بر شادی مطمح نظر قرار میگیرند. با توجه به این نکته، در تحقیق حاضر سعی میشود برخی از مولفههای اجتماعی و اقتصادی تاثیرگذار بر شادی تبیین شود یعنی از دو رویکرد برای بررسی موضوع استفاده میشود.
