بخشی از مقاله
چکیده:
چنانچه انحرافات در یک جامعه تحت عنوان جرم به وقوع بپیوندد قوانین در مقابل آن عکس العمل تلافی جویانه ای با نام مجازات از خود نشان می دهد . اعدام به معنای سلب حیات یکی از کیفرهای تشریع شده امضائی در اسلام و تحت عنوان قصاص نفس یا به عنوان حدشرعی و بعضا در مواردی نیز جزء تعزیرات واحکام حکومتی محسوب می شود . مصالحی که برای این کیفر بیان شده می توان به رعایت مصالح جامعه وفرد و موضوع نهی ازمنکر ومقابله با افسادفی الارض وبقای نظام اشاره نمود. کیفر اعدام نسبت به مجرمانی اعمال می شود که بدترین جرائم را با علم به آن جرم مرتکب شده وبرای جامعه خطرناک و به یقین قابل اصلاح نخواهد بود.
مقاله ی زیربه بررسی تاریخچه ی اعدام در قوانین اسلام ،روم ،حمورابی،وکشورهای اروپایی وادیان آسمانی بعنوان یکی از مجازات ها می پردازد وموارد اعدام در اسلام را تعریف نموده و نظریات مخالفین و موافقین رادر مورد اعدام مطرح کرده است ومخالفین اعدام را مجازاتی خشن و غیرعادلانه برای سلب حیات انسان می دانند و موافقان اعدام بر این باورند که به منظور اجرای عدالت ،تامین امنیت جامعه ،تسکین افکار عمومی و...موثروضروری می باشد .
مقدمه:
جرایم و مجازات ها در حقوق اسلامی از مواردی است که شریعت اسلامی برای تنظیم جامعه و ایجاد امنیت ،بسیار بر آن تاکید دارد و هرچه جرایم سنگین باشد مجازات به تناسب سنگین تر خواهد بود. یکی از مجازات ها که اسلام به رعایت آن به عنوان حد الهی توجه ویژه دارد ،حکم اعدام برای مواردی از مجازات ها می باشد ،که امروزه این حکم توسط بسیاری از کشورهای دنیا مورد انتقاد قرار گرفته است.
تاریخچه ی اعدام:
-1بابل:ماده ی - - 3شخصی که بر اثر شهادت دروغ او. دیگری را عدام کرده اند باید کشته شود ،ماده ی - - 14بچه دزدی مستوجب اعدام است - - ماده ی - - 33اخذ رشوه از طرف نظامیان ،مستوجب اعدام است - شمس نائری،بررسی تطبیقی مجازات اعدام ،1381ص - 21 -2آشور:به طور کلی قوانین آشوری ابتدائی تر وجنبه ی دنیایی آن کمتر از قوانین حمورابی است اگرچه از نظر زمانی بر قوانین آشورمقدم بوده است ،قصاص به عنوان یکی از موارد اعدام در دوران مختلف به شیوه های مختلفی اجرا شده از جمله:
-1دوران قدیم :در قانون الواح دوازده گانه روم که به قولی اولین قانون مدون و مکتوب است مجازات قصاص برای بعضی از جرایم علیه افراد مانندن بریدن عضوی از بدن انسان ،قتل نفس و.. مورد پذیرش قرار گرفته است
در مجموعه قوانین حمورابی نیز اصل معروف - - چشم بجای چشم ودندان بجای دندان - - مورد تاکید است. به موجب قانون مذکور قتل عمد مشروط به اینکه قاتل و مقتول از لحاظ طبقه ی اجتماعی با یکدیگر همپایه و هم رتبه بوده با اینکه قاتل از طبقه ی اجتماعی پست تر و مقتول ازطبقه ی اجتماعی بالاتر به حساب آید موجب قصاص بوده است.
الف - هخامنشیان :ظهور سیاسی قوم پارس با حاکمیت پادشاه هخامنشی آغاز شد یکی از روش های مجازات اعدام در زمان هخامنشیان گذاشتن سر محکوم به سنگ و خرد کردن آن بوده است. - بررسی تطبقی مجازات اعدام -
ب - ساسانیان:قبل از اعدام ،کورکردن ،حبس وتازیانه متدوال بوده است بویژه در مورد جرایمی که علیه پادشاه یا حکومت صورت می گرفت
ج - صفویه:خشن ترین مجازات مربوط به دوره ی صفویه بوده است
د - قاجاریه:زنده در اب جوشاندن ،بریدن گوش وبینی
اروپا:پس از رنسانس بکاریا با حمله به مجازات های آن زمان ،بر لزوم تناسب بین مجازات و زیانی که مجرم بر جامعه وارد کرده تاکید داشت
-5زرتشت:در جز سوم اوستا - موسوم به وندیدا - که حاوی احکام شریعت زرتشت است،از مهمترین مجازات تجویز شده در ان کیفر تازیانه است و چون کیفر حبس و اعدام بی اثر است باید بوسیله ی تازیانه مجازات شود تازجرکشیده و از بدن گنهکار بیرون رود .
-6دین یهود:در شریعت موسی قصاص ومقابله به مثل کردن بعنوان یکی از موارد اعدام -بعنوان اساس نظام کیفری مورد تاکید قرار گرفته است مجازات قتل عمدی در این دین قصاص است ،البته اولیای دم می توانستند بدون مراجعه به محاکم ،مرتکب قتل عمدی را به قتل برسانند
-7دین مسیح:در دین مسیح مجازات اعدام برای بدعت وضع شده بود ودر انجیل اورده شده است و راجع قصاص هم بعنوان یکی از موارد اعدام در این دین مسیح برخلاف حکم دین یهود ،به عفو و بخشش و بردباری توصیه شده است
-8اسلام:دین اسلام پیوسته رعایت اعتدال و حدوسط را کرده است و برخلاف دین یهود که تنها قصاص را پذیرفته است و دین مسیح که تنها به دیه قناعت کرده است ،دین اسلام میانه را گرفته است . در آغاز قتل عمدی ،قصاص را تشریع کرده است در عین حال به موجب نصوصی از آیات واحادیث ،به عفواز قصاص و انتخاب دیه ترغیب نموده است
تبیین مفهوم اعدام
اعدام از نظر لغوی: اعدام در لغت از ماده ی عدم به معنای نیستی ،نیست گردانیدن ،نیست کردن ،معدوم کردن ،نیست شدگی ،نابودی،هلاک و نقطه ی مقابل وجود است.که به باب افعال برده شده و مفهوم تعدی از آن فهمیده می شود بنابراین اعدام در لغت به معنای نیست و نابود کردن است.
اعدام از نظر اصطلاحی : عبارت است شدید ترین نوع مجازات که توسط قانون گذار وضع ومقرر گردیده و به موجب آن حیات مجرم به طور کلی سلب گردیده و از ادامه ی زندگی بازمانده می شود.
البته در مبحث قصاص اعدام را نه تنها به معنای سالب حیات نفس که به معنای از بین بردن عضو برابر نیزه آورده اند که ازآن به قصاص عضو تعبیر می شود
امادر ارتباط با مجازات باید گفت : انحرافات اگر بالاتر از خطا ظهورکند تحت عنوان جرم قلمدادمی شود در برابر چنین حالت خطرناکی ،جامعه نیز به خاطر عدم تطبیق این گونه رفتارها و انحرافات باارزش های مورد قبولش عکس العمل تلافی جویانه به نام مجازات از خود نشان خواهد داد.
در حقوق ایران برخی از اقسام کیفراعدام بر مبنای متون ونصوص فقهی تشریع شده اندمانند مجازات اعدام برای مرتکب جرم محاربه افساد فی الارض ونیز تجاوز به عنف و سایر جرایمی که به موجب قوانین و مقررات شرعی ،مرتکب آن مستوجب اعدام یا قتل است. این قبیل اعدام ها جز حدود مجازاتی که نوع ،میزان و کیفیت آن در شرع تعیین شده است هستندو تخفیف و تعلیق در آن هاراه نداردو مشمول مقررات مرور زمان نمی شوند
اعدام در اسلام عبارتند از :
-1قتل نفس محترم :
مجازات کسی که نفس محترمی را بکشد اعدام است : - - یا ایها الذین امنوا کتب علیکم القصاص فی القتلی - - - بقره2/179-178، مائده - 5/45 افزون برآیات مذکور به آیات دیگری نیز به طور خاص یا بر وجه عموم ،بر جواز اعدام قتل نفس محترم دلالت دارد ،از جمله آیاتی که ولی مقتول را بر جان قاتل مسلط داشته است: - من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا - - - اسراء33/
آیاتی که دلالت بر حرمت قتل انسان هایی دارد که مرتکب قتل شده اند: - - من قتل نفسا بغی نفس او افساد فی الارض فکانما قتل الناس جمیعا - - - مائده 33/
و آیاتی که کشتن انسان را به حق ،از حکم کلی حرمت نفس محترم استثناء کرده است : - - لا تقتلوا النفس التی حرم االله الا بالحق - - - انعام 5/،15 ،اسراء33/
از نظر اسلام در جواز اعدام قاتل برابری قاتل ومقتول ،حریت و رقیت وزن ومرد بودن شرط است - - الحربالحربالعبد والانثی بالانثی - - - بقره178/
و اعدام قاتل واجب نبوده بلکه حقی است که خداوند برای اولیای دم مقتول قرارداده است ،از این رو اگر آنان مایل باشند می توانند از اعدام قاتل در برابر دریافت دیه یا بدون گرفتن آن صرف نظر کنند: - - فمن عفی له من اخیه شی فاتباع بالمعروف و اداء الیه بالحسن - - - بقره178
واین حکم تخفیفی از جانب خداست : - - ذلک تخفیف من ربکم و رحمه - - - بقره 178/
و قران به طرفین هشدار می دهد که پس از اعدام قاتل یا بخشش او هیچ یک حق تعرض به دیگری ندارند: - - فمن اعتدی بعد ذلک فله عذاب الیم - - - بقره178
-2محاربه و افساددر زمین :
یکی از مجازات های محارب و مفسد فی الارض در اسلام ،اعدام و به صلیب کشیدن اوست: - - انما جزوا الذین یحاربون االله و رسوله ویسعون فی الارض فسادا ان یقتلوا اویصلبوا او تقطع ایدیهم وارجلهم من خلف او ینفوا من الارض - - - مائده 33/ در این آیه افزون بر اعدام قطع دست وپا و تبعید نیز برای محارب و مفسد فی الارض آمده است
