بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین هویت سازمانی و رفتار شهروندی می باشد. روش تحقیق ،توصیفی از نوع همبستگی می باشد و جامعه آماری کلیه کارکنان شاغل - 108 نفر - در اداره آموزش و پرورش استان بوشهر می باشد.با توجه به محدود بودن تعداد کارکنان اداره آموزش و پرورش ،کلیه پرسنل به روش تمام شمار مورد بررسی قرار گرفته اند.
در پژوهش حاضر ابزار تحقیق پرسشنامه استاندارد سؤالات مربوط به مقیاس رفتار شهروندی سازمانی ارگان و کونوسکی - 1996 - و سؤالات مقیاس هویت سازمانی مایل و اشفورس - - 1992 می باشد نتایج نشان داد که بین هویت سازمانی و رفتار شهروندی و ابعاد آن رابطه معنی دار و مستقیم وجود دارد.
مقدمه
انسان، مهمترین سرمایه سازمان است اگر عامل انسانی را از سازمان حذف کنیم، آنچه باقی میماند، امکاناتی نظیر ساختمان، ماشین آلات، تجهیزات، مواد و غیره است که به خودی خود قابل استفاده نیست و ارزشی نخواهد داشت انسان به اشیاء روح دمیده و از آنها برای بهبود و تکامل زندگی خوداستفاده میکند . انسان، بزرگترین و با ارزشترین دارایی سازمان است که هرگز در ترازنامهها و صورتهای سود و زیان شرکتها منعکس نمیشود.درصورتی که سودآوری سازمان بستگی به انسان داشته و انسانها پشتوانه موفقیت سازمان به شمار میروند
بنابراین، با عامل انسانی باید در نهایت عزت و احترام برخورد شود، زیرا سالها وقت و سرمایه گزاف سازمان و در کل جامعه ، صرف تربیت و پرورش انسانهای متخصص، فهیم، متعهد شده تا پس از سالها برنامه ریزی به اوج بازدهی خود برسند. در صورت کناره گیری آنان به علت عدم رضایت شغلی از سازمان، به آسانی و در زمانی اندک قابل جایگزینی نیستند و فقدان آنها زیان و لطمه بزرگی به سازمان وارد خواهد کرد.
به بیانی دیگر، عرضه نیروی انسانی توانمند ، متعهد به اخلاق و رفتار شهروندی سازمانی و کارامد، امری محدود، زمانبر و پرهزینه بوده و مستلزم صرف وقت، نیرو و مخارجی هنگفت است. نیروی انسانی متعهد در سازمان، با کردار و اعمال خود و اتخاذ تصمیمات صحیح و بموقع، میتواند زیانهای مادی را بزودی جبران و تأمین کند، درواقع، همواره برای سازمان ارزش افزوده، ثروت و فایده ایجاد میکند و برسرمایههای مادی سازمان میافزاید
بحث هویت سازمانی که اولین بار توسط آلبرت و وتین مطرح شد، شامل نگرش های اعضاء سازمان درباره ی سازمان است چگونه اعضاء سازمان خود را به عنوان یک گروه اجتماعی در ارتباط با محیط بیرونی خود معرفی می کنند وچگونه آنها خود را از سایر رقبا متفاوت می دانند
. هویت سازمانی : ویژگیهای محوری ، تمایزی و پایداری یک سازمان است . هویت سازمانی را به عنوان تجربهها، احساسات و ایده هایی که کارمندان از سازمان دارند، معرفی می کنند در حالی که مفاهیمی نظیر هویت شرکت و نشان شرکت، اعتبار و تصویر درونی و بیرونی آن را در نظر نمیگیرند.
هویت سازمان میتواند از راه ساختار سازمان، محصولات و خدمات آن، شیوه ای که آن سازمان محیط خود را شکل میدهد و شیوه ارتباطات و رفتار آن، درک و تجربه شود. این عوامل بر روی چگونگی نگرش افراد نسبت به سازمان تاثیر میگذارند.بیان فلسفه استراتژیک سازمانی، برای ایجاد ارتباط داخلی با کارمندان و ارتباط خارجی مؤثراست. ابعاد هویت سازمانی : -1 دانش کار -2 مدیریت و اعضاء -3 گرایش شخصی -4 ارتباط بیرونی
بررسی تحقیقات - نوری1388،درانی و همکاران - 1382 نشان داده است که احساس و طرز تلقی فرد از شغل و سازمان خود - هویت سازمانی - ،همان چیزی است که به شکل احساس رضایت یا عدم رضایت شغلی و همچنین انعکاس این حالات در رفتار شهروندی سازمانی فرد نمود پیدا می کند. طرز تلقی و نگرش فرد به سازمان هویت سازمانی وی را شکل میدهد که این هویت در رفتارهای درون سازمانی فرد تأثیر مستقیم دارد و این تأثیرات به شکل رفتار شهروندی، تعهد سازمانی،رضایت شغلی،دلبستگی به کار و یا به صورد عکس این مؤلفه های سازمانی مصداق پیدا می کند
.ارگان - 1983 - برای اولین بار از اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی استفاده کرده است، و آن را به عنوان رفتارهایی سودمندی می داند که در شرح شغل قید نشده است ، اما کارکنان برای کمک به دیگران در انجام وظایفشان به نحوی مشهود از خود بروز می دهند. یکی از دلایلی که باعث موفقیت سازمانهای بزرگ می شود این است که آنها دارای کارکنانی هستند که فراتر از وظایف رسمی خود تلاش می نمایند تحقیقات قابل توجهی در خصوص رفتار مطلوب ودر عین حال غیر رسمی در سازمان صورت گرفته است.
به چنین رفتاری،رفتار شهروندی سازمانییا - سندرم سرباز خوب - گفته می شود.رفتار شهروندی سازمانی را می توان روغن کاری حرکت ماشین جامعه نامید - قلی پور،. - 1389در واقع رفتار بیش اجتماعی1 رفتار ورای نقش، رفتار خود انگیخته و یا رفتار شهروندی سازمانی به مجمو عه رفتارهایی اتلاق می گردد که خارج از حیطه وظایف رسمی افراد در سازمان می باشد. این رفتارهای فردی داوطلبانه و دل بخواهی هستند که مستقیما و صراحتا از طریق نظامهای رسمی پاداش دهی شناسایی نمی شوند ولی درنهایت منجر به افزایش اثر بخشی فعالیت های سازمانی می گردند
رفتار شهروندی سازمانی کمکی در جهت افزایش اثر بخشی کلی سازمان است و رفتاری ناشی از فعالیت در خارج از حیطه الزامات شغلی است و شاخصی قدرتمند برای تشخیص عملکرد شغلی مطلوب میباشد.اورگان رفتار شهروندی سازمانی را به عنوان رفتار های فردی و اختیاری میداندکه به صورت مستقیم و آشکار به وسیله سیستم رسمی پاداش سازمان تعریف نشده است و در مجموع کارآیی و اثر بخشی سازمان راافزایش میدهد.
اختیاری بدین معناکه این رفتارجزء شرح وظایف شغلی نیست و در تعهد استخدامی کارمندان قرار نگرفته است و کوتاهی در آن هیچگونه تنبیهی را به دنبال ندار
رفتار شهروندی سازمانی1 را می توان انعکاسی از رفتار های اخلاقی در فرد می باشد.رفتار اخلاقی منجر به رفتار شهروندی سازمانی می شود . کارکنانی که رفتارهای اخلاقی بالایی دارند بیشتر در رفتارها و فعالیت های فرا نقشی یا فرا وظیفه ای شرکت می کنند . رفتار اخلاقی می تواند جو عمومی سازمان را مهیای بروز رفتار شهروندی می نماید.
سؤال اساسی پژوهش حاضر این است که هویت سازمانی و رفتار شهروندی تا چه میزان بر یکدیگر تأثیر متقابل می گذارند.
روش تحقیق
این پژوهش یک تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نوع همبستگی می باشد. جامعه آماری این پژوهش عبارتند از کلیه پرسنل شاغل در اداره آموزش و پرورش استان بوشهر می باشد.در تحقیق حاضر با توجه به محدود بودن جامعه آماری کلیه کارکنان شاغل در اداره آموزش و پرورش شهرستان بوشهر به عنوان نمونه به صورت تمام شمار جهت بررسی در نظر گرفته شدند.
با توجه به محدود بودن تعداد کارکنان اداره آموزش و پرورش شهرستان بوشهر،پرسشنامه پژوهش نمونه گیری به روش سر شماری انجام شد.ابزار تحقیق پرسشنامه استاندارد می باشد.این پرسشنامه از سه قسمت تشکیل شده است:
-1سؤالات مربوط به ویژگی های فردی - جنسیت،وضعیت تأهل،پست سازمانی،وضعیت استخدامی وسابقه خدمت -
-2سؤالات مقیاس رفتار شهروندی سازمانی ارگان و کونوسکی : - 1996 - سؤالات این مقیاس در چهار بعد به تعداد 19 سؤال می باشد.
-3سؤالات مقیاس هویت سازمانی مایل و اشفورس - : - 1992 پرسشنامه استاندارد هویت سازمانی که شامل 37 سؤال می باشد عملیاتی شده است
تجزیه وتحلیل داده های پژوهش حاضردردوسطح توصیفی واستنباطی صورت گرفته است.درسطح توصیفی ازمشخصه های نظیرفراوانی،درصد،میانگین متناسب باسطح سنجش متغیرهاوسؤالات استفاده شد.در آزمون های آماری استنباطی ضرایب همبستگی پیرسون و رگرسیون متناسب با اهداف تحقیق استفاده شد.
یافته ها
توصیف ویژگی های جمعیت شناختی:10/8 درصد از کل پاسخگویان سابقه خدمت آنها 5 سال و کمتر می باشد ، 21درصد بین 6 تا 10 سال سابقه خدمت دارند ، 27 درصد بین 11 تا 15 سال و 41/2 درصد 16 سال و بیشتر سابقه خدمت داشتند.34/4 درصد از کل پاسخگویان زن می باشند و65/5درصد بقیه نیز مرد می باشند 26/3.درصد بعنوان کارشناس مسؤل در بخش های مختلف اداری مشغول می باشند ، 43/2 درصد کارمند جزء در امور مختلف اداری و دفتری مشغول می باشند ، 27/7 درصد نیز در امور پشتیبانی و خدماتی سازمان مشغول می باشند.
تحصیلات 31 درصد لیسانس و 8/7 درصد فوق لیسانس می باشد. در بررسی نگرش فرد به هویت سازمانی نتایج نشان داد که 21 درصد از کل پاسخگویان میزان احساسشان از هویت سازمانی در حد پایین می باشد ، 37/8 درصد میزان احساسشان از هویت سازمانی در حد متوسط می باشد ، 32/4 درصد میزان احساسشان از هویت سازمانی در سطح بالا می باشد.همچنین 8/7 درصد از کارکنان میزان احساسشان از هویت سازمانی در سطح خیلی بالا می باشد. 9/4 درصد از کل پاسخگویان رفتار شهروندی سازمانی اشان در حد ضعیفی باشد
