بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش، با روش کیفی ساختاری و رویکردی سیستمی به دنبال شناخت مسائل حوزه مدیریتی زیارت در شهر مشهد و تحلیل آن است. اطلاعات مورد نیاز از منابع کتابخانهای، پرسشنامه، مصاحبه با مسئولان و کارشناسان به دست آمده است. در این پژوهش، ۳۱ سازمان عمده در شهر مشهد در دریافت اطلاعات، مورد نظر قرار گرفتند. با ۸۲ نفر از مسئولان، کارشناسان دستگاهها و متخصصین، مصاحبه و از نتایج مصاحبههای انتشاریافته در مطبوعات استفاده شده است. نتایج بدستآمده نشان میدهد؛ که ساختار مدیریت زیارت، به تبع ساختار بخشی، موازی و غیریکپارچهی مدیریت شهری کشور و به دنبال آن مدیریت شهری مشهد، ساختاری غیر یکپارچه میباشد. مدیریت زیارت دارای یک ساختار دوگانه - رسمی و غیررسمی - و با دو ماهیت متفاوت بخشنامهای از بالا به پایین در فضای رسمی - سازمانهای دولتی - ، و خودجوش- از پایین به بالا در فضای غیر رسمی - مانند هیأتهای مذهبی و ... - میباشد که رویهمرفته آنچه در این دو فضا مشترک و برجسته مینماید، همانا ناهماهنگی کارکردی میباشد.
واﮊههای کلیدی: ساختار، کارکرد، مدیریت زیارت، مشهد
۱ مقدمه
بدون شک هر ساختار سیاسی اداری، کارکرد ویژه خود را به دنبال دارد. عرصه مدیریت در نظام متمرکز ایران نیز به فراخور چیدمان عناصرآن که وظایف و خدمات گوناگون را در محدوده مشخصی انجام می دهند، دارای ویژگیهایی است برآمده از نوع خاص ساختارهای متمرکز که در ملغمه ای از ویژگیهای پیدا و نهان رخنمون گردیده است. هنگامی که مدیریت در عرصه های مختلف مورد واکاوی قرار میگیرد، ویژگیهای عام ناشی از ساختار اداری سیاسی کشور در آن دیده میشود. چه مدیریت شهری و مدیریت گردشگری، و چه مدیریت زیارت ویژگیهای مشترکی دارند، یا به عبارت دیگر با ویژگیهای مشترکی احاطه شدهاند و هویت یافتهاند که عملکرد بخشی و چندپارچگی دستگاه های خدمات رسان، عدم استراتژی واحد بین دستگاهی و اصولا حرکت در راستای ایجاد هماهنگی و ... بخشی از این ویژگیهاست.
- جهاد دانشگاهی مشهد، ۰۹۳۱: ۱ - شهر مشهد به عنوان بزرگترین کانون جمعیتی شرق و شمال شرق ایران است. این شهر به دلیل موقعیت ﮊئوپلیتیکی خود، بایستی ساماندهنده و هدایتگر فعالیتهای فرهنگی برای منطقهای با بیش از ۵,۶ میلیون کیلومتر مربع و با جمعیتی بیش از ۵۶ میلیون نفر باشد. - پاپلی،۶۷۳۱:۶ - از طرفی، مشهد مهمترین مقصد گردشگری مذهبی شیعیان محسوب میشود. به دلیل شناخته شدن مشهد به عنوان دومین کلانشهر مذهبی جهان از سوی مرکز متروپلیس جهانی، کانون توجه مسلمانان در گوشه و کنار جهان است. - پیله ور،۳۸۳۱: ۲۱۱ - . با توجه به مطالب گفته شده و با توجه به مشکلات خاصی که گریبانگیر مدیریت زیارت در شهر مشهد است، حل مشکلات آن در این حوزه، نیازمند وجود ساختار کارآمدی است که بتواند پاسخگوی مسائل روز باشد و کارکرد متناسبی را ارائه نماید. بنابراین پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سوال است که؛ اساسا مدیریت زیارت در شهر مشهد از نظر ساختار و کارکرد چگونه است و وضعیت مطلوب آن کدام است؟ اهداف این مقاله در پی پاسخ به سوال اصلی فوق عبارتند از:
شناخت ساختار و کارکرد مدیریت زیارت در شهر مشهد.
تفکیک لایه های مدیریتی در مشهد و شناخت جایگاه مدیریت زیارت در مشهد.
تعیین وضعیت مطلوب مدیریت زیارت
روش تحقیق از نوع کیفی- ساختاری با رویکردی سیستمی به دنبال شناخت مسائل حوزه مدیریتی زیارت در شهر مشهد و تحلیل آن است. روش جمع آوری اطلاعات نیز استفاده از منابع کتابخانهای، پرسشنامه، مصاحبه با مسئولان و کارشناسان می باشد. در این پژوهش، ۳۱ سازمان عمده در شهر مشهد در دریافت اطلاعات، مورد نظر قرار گرفتند. با ۸۲ نفر از مسئولان، کارشناسان دستگاهها و متخصصین، مصاحبه و از نتایج مصاحبههای انتشاریافته در مطبوعات استفاده شده است.
۲ مبانی نظری
۲-۱ تئوری سیستمی
تئوری سیستمها بر مبنای »سیستم« است بنابراین نخست باید سیستم تعریف شود. »سیستم یعنی مجموعه ای متشکل از عوامل گوناگون که روی یکدیگر به طور دینامیکی اثر میگذارند و برای به انجام رساندن کار یا دست یافتن به هدف خاصی سازمان یافته اند« - روزنی و جان، ۰۷۳۱ :۰۲ - . میتوان اینگونه نیز گفت که »سیستم مجموعه ای از اجزای به هم وابسته است که در آن اجزا در راه نیل به هدفهای معین با هم هماهنگی دارند.« - چرچمن، ۵۷۳۱: ۰۳ - تئوری عمومی سیستمها در یک مفهوم ارگانیک و بیولوﮊیک که معمولا از آن به عنوان »انقلاب ارگانیک« یاد میکنند، ریشه دارد. برتالانفی این مفهوم را اینگونه بیان میکند که »بر خلاف پدیدههای فیزیکی مانند جاذبه الکتریسیته، پدیدههای حیات فقط در« موجودیتهایی منحصر به فرد »به نام« ارگانیسم »یافت میشود. هر ارگانیسم یک سیستم است. بدین معنی که اجزا و فراگردهای آن در تعامل طرفینی، نظمی پویا دارند.« - رضائیان، ۷۷۳۱: ۲۱-۳۱ - . هدف اصلی این تئوری، کشف قوانین و نظم ذاتی انواع پدیدههاست و ویژگیهای تئوری عمومی سیستمها عبارت است از :
۱.بههمپیوستگی و وابستگی اجزاﺀ، ویژگی ها، رخدادها و مانند آن. ۲. کل گرایی: این رویکرد یک رویکرد کلنگر است که کل را با همهی اجزای تشکیلدهنده و بههم پیوسته و وابستهاش که در تعامل با یکدیگرند، در نظر میگیرد، زیرا سیستم را باید یک کل تفکیکناپذیر دانست نه اجزایی که سر هم شدهاند و یک کل را به وجود آوردهاند.۳. هدفجویی: سیستم از اجزایی متعامل شکل گرفته است که این تعامل به یک »حالت یا هدف غایی« یا »واقعیت تعادلی« منجر میشود و فعالیت ها را هدفدار میکند. ۴. ورودیها و خروجیها: همهی سیستمها برای فعالیت در جهت کسب اهداف خود، ورودیهایی دارند و خروجیهایی را تولید میکنند.
۵. تبدیل: در همهی سیستمها، ورودیها به خروجیها تبدیل میشوند یعنی هر چه وارد سیستم میشود تغییر پیدا میکند و شکل خروجی آن با شکل اولیهی آن متفاوت میشود. ۶. مقابله با بینظمی و کهولت - آنتروپی - آنتروپی حالتی است که عناصر سیستم در حداکثر بینظمی قرار دارند و سیستم رو به ازهم پاشیدگی میرود و سیستم برای ادامهی حیات خود باید آنتروپی را مهار کند.۷. تنظیم : سیستم مجموعه ای از اجزای به هم پیوسته و به هم وابسته است بنابراین این اجزاﺀ باید به گونه ای باهم تنظیم شوند که سیستم بتواند به اهداف معین خود برسد. ۸. سلسله مراتب: هر سیستم، کل پیچیده ای است که ضمن اینکه خودش خرده سیستم یک سیستم بزرگ تر است ،از خرده سیستمهایی نیز تشکیل شده است. ۹. جداسازی : در سیستمهای پیچیده ،واحدهای تخصصی متعددی برای انجام وظایف تخصصی سیستم ایجاد می شود. ۰۱. هم پایایی : در سیستمهای باز ،از حالت آغازین متفاوت می توان به یک حالت نهایی معین دست یافت، یعنی هر حالت و نتیجهی نهایی، ممکن است از مسیرهای گوناگونی قابل دسترسی باشد. - همان: ۵۱- ۷۱ - .
نظریه عمومی سیستم ها در پی توسعه یک چارچوب تئوریک سیستماتیک برای بیان روابط عمومی جهان تجربی است.« - جمشیدیان و اخوان صراف، ۱۸۳۱: ۶۱ - . باید گفت که این تئوری اصولا به موضوع روابط، ساختار و وابستگی متقابل اشیاﺀ میپردازد به طوری که توجه آن تنها به ویژگی ثابت اشیاﺀ نیست. - همان: ۱۲ - باید گفت که »نظریه جدید سیستمها هرگز در پی کشف راههای تعادل ابدی نیست، بلکه در واقع میخواهد
