بخشی از مقاله
چکیده
زندگی شهری ومسائل ناشی از آن در طول زمان باعث خستگی شدید روح و روان انسان می شود ،لذا ایجاد مکان هایی جهت استراحت وآرامش روحی ،تفریحی تفرجی در دل طبیعت در شهر های بزرگ از اهمیت زیادی برخوردار بوده است و حفظ و حراست از محیط طبیعی شهر ها از مسئله مهم روز دنیا به شمار می رود. تأکید پژوهشگران بر جنب هی بصری مقاصد گردشگری، در واقع تأکید بر اهمیت منظرشهری - ظاهر بصری شهر - است. به نظر می رسد در حوزه ی رقابتی گردشگری که در آن شهرها بر سر جذب گردشگر به سمت خود، به شدت با یکدیگر در رقابت اند، اهمیت منظر شهری و ضرورت توجه به آن بیش از گذشته در جریان است. امروزه توسعه ی گردشگری شهری مانند گذشته تنها با برخورداری از امکانات و تسهیلات امکانپذیر نیست. زیرا گردشگران امروزی حساس تر و موشکافانه تر از قبل به بازدید از شهر می پردازند و عناصر منظر شهری بر آنان تأثیر بسزایی دارد. بنابراین برنامه ریزان شهری و گردشگری باید با بهر ه گیری از نگرش هنری، ذوقی، معنایی و زیباشناختی - از جمله بهره گیری از نمادها و نشانه های شهری، طراحی و برنامه ریزی مبلمان شهری، طراحی فضاهای سبز، توجه به نوع مصالح و رنگ و نما، توجه به منظر سخت و نرم و غیره - به طور خلاقانه تری به طراحی و برنامه ریزی منظر شهری بپردازند. هدف از این پژوهش تبیین شاخص های منظرشهری در راستای توسعه گردشگری پایدار می باشد،پژوهش حاظر مروری تحلیلی وبراساس آثارپژوهشی است ودر پایان جمع بندی و ارائه شاخص های تاثیرگذار منظرشهری درراستای توسعه گردشگری پایدارارائه شده است.
واژه های کلیدی: منظرشهری،گردشگری پایدار،توسعه گردشگری پایدار،فضای شهری
-1 مقدمه
شهر تجلی حیات انسان است که در زمان و مکان تبلورمی یابد و به عنوان بزرگ ترین دستاورد بشر طی ادوار گذشته و حال، مورد بررسی و پژوهش بسیار قرار گرفته و نفوذ علوم جدید به حوزه محیط مصنوع، نظریه های جدید را مرتبط با شهر پدید آورده است - آتشین بار،1389به نقل ازیوسفی وهمکاران،. - 2 :1393 مقوله منظر شهری از مهم ترین مباحث و مسائل شهری است که مورد توجه معماران، طراحان و برنامه ریزان شهری، معماران منظر، طراحان و روانشناسان محیط و جامعه شناسان به شمارمی رود - ملکی، 1389به نقل ازیوسفی وهمکاران،:1393 . - 2 منظر شهری چیزی فراتر از یک مسئله برنامه ریزی و طراحی شهری است . منظر شهری در درجه نخست مسئله ارزش ها، هدف های انسانی و به رسمیت شناخته شدن مسئولیت های اجتماعی توسط فرد فرد جامعه است . امروزه در جهان توسعه یافته، شهرها به صورت شرکت های رقیب عمل می کنند که تلاش دارند سهم بیشتری از بازار سرمایه، استعدادهای برجسته و توجه جهانی را به خود اختصاص دهند . بدین ترتیب برای تدارک منظرهای شهری خوب و برجسته با یکدیگر رقابت می کنند
. بنابراین منظر شهری جدا از نقش آن به عنوان لایه ای در شکل گیری فرم شهری ، به عنوان ابزاری در خدمت دولت ها و حکومت ها قرار دارد تا توان جذب گرد شگران و سرمایه های جهانی را افزایش دهد . بنابراین شهرهای برخوردار ازمحیط بصری مطلوب قادرند با افزایش تجربه زیباشناختی شهروندان، موجبات ارتقای تصویر ذهنی جامعه از خویش و تقویت غرور مدنی آنان را فراهم ساخته و با اعتلا بخشیدن به وجهه شهر در سطح ملی و بین المللی، توان رقابتی شهر را برای جذب هر چه بیشتر سرمایه و اقشار خلاق تقویت نماید - ملکی،1389به نقل ازیوسفی وهمکاران،. - 2 :1393 ولی متأسفانه شناخت ماهیت منظر شهری، با نوعی سطحی نگری در تعاریف علمی مواجه شده است. اغلب پروژه های اجرایی در حوزه شهر، واژه منظر شهری را به دلیل نو بودن و نگاه جدید آن بر می گزینند،اما رسماً تنها نیم نگاهی به آن انداخته می شود . خطر جدی این است که در مدت کوتاه شناخت آن در ایران، به دلیل تعاریف شخصی و سلیقه ای، تا حد یک مفهوم خرد و کوچک تقلیل یابد - آتشین بار،1389به نقل از یوسفی وهمکاران،. - 2 :1393
لزوم تبیین مفهوم منظر شهری در هر حوزه تخصصی مطرح است و توجه به این موضوع بویژه در ایران،به دلیل توسعه سریع حوزه های تخصصی و رشته های نوین اهمیت بیشتری دارد - تقوایی،1389به نقل از یوسفی وهمکاران،. - 2 :1393 اکنون گردشگری به عنوان یکی از مهم ترین صنایع توسعه پایدار،فرصت بزرگ فرهنگی اجتماعی واقتصادی برای کلان شهرهاومادرشهرهای جهانی ازجمله کلان شهرهای ایران به وجودمی آورد.این صنعت درساختارهای فضایی فرهنگی اجتماعی واقتصادی عصرپسامدرن درجامعه حال حاظر شهری ایران بسیاربااهمیت است .یکی ازمهم ترین وبزرگ ترین مولفه هایی که می تواند به درک و ایجاد رابطه ای متعادل بین انسان ومحیط بیانجامد منظراست.درسال های اخیرنقشی که زیباسازی منظرشهردرجذب گردشگر دارد،مورد توجه پژوهشگران حوزه ی گردشگری وبرنامه ریزی شهری برخی کشورهابه خصوص کشورهای پیشرفته که دارای پیش زمینه های توسعه گردشگری شهری هستند،قرارگرفته است - پرپینچی وهمکاران،. - 1 :1393در بسیاری از شهرها گردشگری فعالیت مهمی است و به اهمیت آن به عنوان عامل رشد در آینده پی برده اند. تعداد زیادی از شهرها به مقصدهای گردشگری تبدیل شده اند. آن ها با ثروت بی نظیر چشم اندازهای متنوع فرهنگی و نیز، با دارا بودن چشم اندازهای طبیعی، گردشگران را جذب می کنند - جاتلا:2000، . - 404 واقعیت این است که شهرها، مبدأ عمده ی جریان های گردشگری هستند - وولتساکی، - 4 :2000 در این بین، شهرهایی که دارای منظر شهری مطلوب تری هستند،می توانند در جذب گردشگر موفق تر عمل کنند. منظر شهری از مباحثی است که دربرنامه ریزی شهری کمتر مورد توجه قرار گرفته است. از طرفی نقشی که منظر شهری میتواند در ابعاد گوناگون گردشگری شهری، داشته باشد، جزو مهم ترین موضوعاتی است که باید دردستور کار متولیان مدیریت گردشگری و برنامه ریزان شهری کشور قرار گیرد.
منظر شهری از سرمایه های فرهنگی شهرهاست و به همین دلیل گردشگران در شهرها به آن علاقه مندی و توجه خاصی دارند؛ چرا که درک بصری از شهر که از طریق مشاهده به دست می آید، می تواند در درک اجتماعی و فرهنگی که از طریق گفتمان به وجود می آید، نقش مکمل داشته باشد. این درست به مثابه ی آن است که هنگامی که دو انسان در حال گفتگو با یکدیگر هستند، ویژگی های ظاهری آنان - آراستگی و غیره - در درکی که از گفتمان یکدیگر دارند،تأثیرگذار است. - سیف الدینی ،فرانک وهمکاران:1393 ،. - 3-2 گردشگری از دهه 1990 به عنوان زمینه مطالعاتی مهمی مطرح است و حجم زیادی از پژوهش های مربوط به این حوزه در سراسر جهان در زمینه گردشگری شهری صورت میگیرد. - Pearce, 2001 به نقل اززندیه وگودرزیان، - 2 :1393
با وجود نوین بودن این نوع گردشگری، بسیاری از پژوهش ها آن را عاملی مهم برای مدیریت شهر معرفی کرده اند تا آنجا که صنعت گردشگری م یتواند به عنوان گزینه ای مناسب برای توسعه پایدار در مدیریت شهری کشور مطرح باشد.وجود شهرهای متعدد که هر یک به نوبه خود به جهت تنوع آب و هوایی، جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی و ... ظرفیت های فراوانی برای جذب گردشگر دارند، فرصت مغتنمی را در شهرها فراهم کرده است تا از این رهگذر به دور از بسیاری ناهنجاری های حاصل از صنعتی- تجاری شدن جامعه شهری، در راستای تأمین منابع مالی و درآمدزا، گا مهای مؤثری بردارند - کوش شتبار،1387 به نقل اززندیه وگودرزیان،. - 2 :1393 همچنین نقش منظرشهری درصنعت گردشگری ازپژوهش های نوین مطرح دراین عرصه است؛؛ تا آنجا که دانش منظر را به واسطه توجه توأمان به عینیت و ذهنیت، گزینه های مناسب برای توسعه گردشگری موفق دانسته وآن را تغییر رویکرد گردشگری از صورت به سیرت معرفی می کند - منصوری، 1391 الف به نقل از زندیه وگودرزیان، - 3 :1393 این نقش آنچنان تأثیرگذار است که منظر را وارد مقوله برندسازی گردشگری کرده و آن را زمینه ای برای کشف برند گردشگری ایران تلقی می کند - منصوری، 1391به نقل از زندیه وگودرزیان،. - 3 :1393
