بخشی از مقاله
چکیده
شهر به عنوان محل زندگی انسان، نقشی اساسی در ایجاد یک زندگی سالم و با کیفیت بالا دارد. گسترش ناموزون شهرها، فرصت هرگونه تفکر زیبایی شناسی را از انسان سلب می کند. آنچه که در فضای شهری از آن به عنوان پارامترهای کیفیت زندگی یاد می شود، رشته ای به هم پیوسته است که در آن تمام محیط عینی و ذهنی زندگی انسان را در بر می گیرد.
اینکه کدام بعد از زندگی نقش محوری در کیفیت زندگی بشر شهرنشین دارد، مسئله ای چالش برانگیز است اما آنچه به وضوح اهمیت دارد این است که زندگی خوب ترکیبی از سلامت روان و جسم بشر است. احساس آرامشی که با حضور در یک مکان با منظر زیبا، به انسان دست می دهد در واقع پاسخی است ذهنی بر ابعاد عینی فضای شهری که حس زیبایی پسندی را بر می انگیزد . منظر شهر می تواند به عنوان ابزاری مؤثر در وسعت بخشیدن به تجربیات زیباشناس شهروندان، خصوصاً در ارتقاء تصویر ذهنی جامعه از خویش نقش به سزایی داشته باشد.
در این پژوهش، ابتدا به بررسی مفاهیم و تعاریف اولیه زیبایی شناسی، منظر و خیابان شهری پرداخته شده است؟ سپس مجموعه ای از معیارها و شاخص ها در ارتباط با مفاهیم بالا، استخراج گردیده و سعی بر آن است که با شناخت این معیارها، تحلیل وبررسی آنها و در نهایت با ارائه مجموعه ای از راهکارها، به هدف کلی یعنی طراحی منظر خیابان شهری با توجه به معیارهای زیبایی شناسی و نیز ارتقاء کیفیت زیبایی فضای شهری دست یابیم.
روش تحقیق در این مقاله از نوع پژوهش کاربردی است. مقاله حاضر بر اساس مطالعات کتابخانه ای، مشاهدات میدانی و تحلیل های گرافیکی تهیه شده است و نتیجه اینکه می توان به کمک طراحی مناسب و زیبای منظر خیابان شهری، کیفیت محیط و تصویر ذهنی مطلوب و ماندگار در ذهن شهروندان را ارتقا بخشید.
واژه های کلیدی: زیبایی شناسی، طراحی منظر، خیابان شهری
مقدمه
فضاهای شهری، فضاهایی عمومی هستند که به عموم شهروندان تعلق داشته، منحصر به جنبه کالبدی و فیزیکی نبوده و درحقیقت با حضور انسان و فعالیت اوست که معنا می یابند. از میان انواع فضاهای شهری، خیابان ها دارای بیشترین اهمیت هستند زیرا خیابان ها مکان هایی هستند که تعاملات اجتماعی و جنب و جوش شهری در آنها به حداکثر کمی و کیفی خود رسیده، ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ذهنیت های مشترک راجع به نوع و چگونگی حیات مدنی می گردانند.
منظر شهری، پدیده ای عینی- ذهنی می باشد که به دنبال رویکرد جدید به محیط و ادراک انسان از محیط تعریف می شود. در این نگاه منظر شهری نزد ساکنین شهر، حامل معناست؛ به نحوی که تاریخ، فرهنگ، طبیعت و خاطرات جمعی نسل های مختلف را از دیدگاه های متفاوت بیان می کند. باید توجه داشت در این نگاه جدید دیگر "عین" نمی تواند از "ذهن" جدا باشد و منظر شهری نیز نمی تواند "عینیتی مستقل از انسان" تعریف شود.
منظر شهری در ابتدا ادراکی محسوس از محیط شهر در فرد ناظر پدید می آورد و به دنبال آن در ارتباط با ذهنیت ناظر تکمیل می شود. در نهایت ویژگی اصلی منظر شهری را می توان در عینی-ذهنی بودن آن خلاصه نمود که در تعامل میان انسان و محیط آشکار می گردد. درمنظر شهری است که بخشی از اطلاعات محیط بالقوه به کیفیتی مستقیماً محسوس - یا اطلاعات بالفعل - تبدیل می شوند.
بدین ترتیب منظر شهری جنبه عینی یا قابل ادراک محیط می باشد که به نوبه خود دارای فرم، عملکرد و معناست - ×پاکزاد، 101،. - 1388 شهر زیبا، شهری است که براساس شرایط محیطی و نیازهای انسانی به صورت منطقی و متناسب شکل گرفته باشد، شهری که به کیفیت زندگی و روح و روان انسان احترام بگذارد و این مطلب بیانگر ارتباط منظر شهری و معیارهای زیبایی شناسی می باشد. در طراحی فضاهای شهری انسانی، نگاه طراحان می بایستی بر کیفیت و شیوه زندگی شهروندان باشد.
روش پژرهش
تحقیق حاضر نخست، به کندوکاو در تعاریف و مفاهیم زیبایی شناسی، منظر و خیابان شهری و ادراک آنها با هدف استخراج معیارها و شاخص های مرتبط پرداخته که نتایج آن در قالب معیارهای اصلی و شاخص های زیرمجموعه آنها مشخص می گردد؟ سپس به ارائه راهبردها و راهکارهای مناسب برای دستیابی به هدف نهایی یعنی طراحی منظر خیابان شهری با توجه به معیارهای زیبایی شناسی و ارتقاء کیفیت زیبایی فضای شهری می پردازیم.
مبانی نظری پژوهش
خیابان شهری
خیابان های شهری سرشار از رویدادهای متنوع اند و شهروندان به دلایل گوناگون و در ساعات مختلف در آن حضور می یابند. از این رو این مسیرها در تصویر ذهنی شهروندان بیش از هر چیزی یک مکان متراکم از رویدادها و فرصت های متنوع زندگی شهری است. بارزترین ویژگی خیابان شهری در این است که این مکان محصول رشد تدریجی و روند طبیعی تغییرات در شهر میباشند.
این خیابان ها بیش از آن که سازنده ساختار کالبدی شهر باشند، بیانگر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه میباشند. فرصت های متنوعی که این فضا در اختیار شهروندان قرار می دهد، باعث حضور افراد به دلایل گوناگون فردی و جمعی می شود. قدرت فوق العاده ساختار شبکه خیابان های شهری برگفته از گذشت زمان و به جا ماندن معنی و خاطرات خاص در آن است.
خیابان شهری از فضاهایی است که با در اختیار قرار دادن طیف وسیعی از فرصت ها - از دسترسی و جابجایی تا پرسه زدن، گردش و تعامل اجتماعی - یکی از مهم ترین بسترهای شهر برای تمرکز تسهیلات اجتماعی شهرها میباشد - پاکزاد، 1386، .132 -
