بخشی از مقاله
چکیده
یکی از معضلات مهم در کشورهای در حال گذار، بحران بیکاری و پیامدهای ا اجتماعی، اقتصادی و سیاسی آن است؛ در این میان یکی ا ز مهمترین مواردی که میتواند به رشد سریعتر و مؤثرتر و حل معضلات موجود در این کشورها کمک کند، کارآفرینی است. توسعهی کارآفرینی بر پدیدههایی چون افزایش سطح اشتغال، افزایش سطح رفاه عمومی، حل معضل بیکاری، رشد صنعت داخلی، توسعهی صادرات و غیره تأثیر به سزایی میگذارد .کارآفرینی ضرورت جدی اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که باید موردتوجه سیاستگذاران و مدیران قرار گیرد. یکی از چالشهای پیش روی جوامع مختلف، دانشآموختگانی هستند که بدون تواناییهای فردی و مهارتهای لازم را برای راهاندازی کسبوکار مناسب ندارند .این امر آمادهسازی فارغالتحصیلان دانشگاهی را از طریق توسعه فرهنگ کارآفرینی در آنان ضروری میسازد .آنچه مسلم است، آمادهسازی در خصوص کارآفرینی نباید بعد از فارغالتحصیلی باشد، بلکه برای تحقق این امر لازم است طی فرایندی و در حین تحصیل مقدمات لازم فراهم و موانع و محدودیتها برطرف شود. در عصر حاضر، زمینه برای توسعه نوآوری و خلاقیت و تلفیق کارآفرینی در نظام دانشگاهی فراهمشده و تجاری کردن دانش، استفاده از نتایج پژوهشهای دانشگاهی و نوآوری در گسترش مرزهای دانش بشری، به امری لازم و ضروری تبدیلشده است .این در حالی است که وجود برخی عوامل در مسیر تجاریسازی دانش در دانشگاهها، مانع ایجاد کرده، که شناسایی و رفع آنها برای ثمربخشی سرمایهگذاریها و اقدامات انجامشده بهمنظور توسعه کارآفرینی در دانشگاهها بسیار مهم است .در راستای تحقق این مهم، پژوهش حاضر، برای شناسایی موانع کارآفرینی در آموزش عالی به انجام رسید تا روشنکننده برخی از مهمترین مشکلات کارآفرینی در چنین محیطهایی باشد. در پایان نیز پیشنهادهایی جهت رفع موانع کارآفرینی ارائه شده است.
- 1 مقدمه
در دنیای پررمزوراز و بهشدت متحول عصر حاضر، راهبرد کارآفرینی بهعنوان یک استراتژی اصولی و کارآمد در توسعه و ارتقای بنیانهای اساسی جامعه انسانی و کشورها نقش بیبدیل و ارزندهای را ایفا مینماید و این مهم ازآنجا برمیآید که قابلیتهای بسیار بزرگ و دستاوردهای عظیم برآمده از کارآفرینی میتواند عامل شکوفایی، پویایی، پایایی، تداوم و بقای اقتصادی -اجتماعی در جوامع و کشورهای مختلف باشد. جوامع پیشرفته امروزی، توسعه خود را مدیون انسانهایی است که قادر به تبدیل رؤیاها و ایدههای خلاقانه خود به حقیقت بودهاند، روحیه استقلال برای کاوش موقعیتهای جدید را داشتهاند و از جرئت کافی برای مبارزه با روشهای متداول و جاافتاده برخوردار بودهاند. این عاملان تغییر، شخصیت و روحیهای داشتهاند که امروز اصطلاحاً »کارآفرین«1 نامیده میشوند - همتی،. - 11 :1388 کارآفرینی×فرآیند×یا×مفهومی×است×که×در×آن×فرد کارآفرین×با×ایدههای×نو×و×خلاق×و×شناسایی×فرصتهای جدید×و با×بسیج×منابع×به×ایجاد× کسب×و×شرکتهای×نو، سازمانهای×جدید×و×نوآور×رشد یابنده×مبادرت×میورزد؟ این×امر×همراه×با×پذیرش×خطرات×است×ولی×اغلب×منجر به× معرفی×محصول×یا×ارائه×خدمت×به×جامعه×میشود - موسوی، . - 1392
مهمترین دستاورد کارآفرینی برای توسعه کشور ایجاد اشتغال، رفاه، ثروت و شناخت فرصتهای مناسب است و حتی عدهای معتقدند که کارآفرینی میتواند بهعنوان یک مکانیزم، موجب افزایش بهرهوری در سازمان شود بهطوریکه امروزه کشورهای توسعهیافته از یک زاویه جدید شرکتهای خود را در یک محیط کاملاً متغیر، پویا نگهداشتهاند و علت آن کشف و پرورش انسانهای خاصی است که نقشآفرینی میکنند و موجب ایجاد بستر موفقیتهای میشوند - شاهحسینی و کاوسی،. - 1388 تغییر و تحول در شرایط و نیازهای جامعه موجب تغییر و تحول در رسالت دانشگاهها شده است .بدینصورت که رسالت اولیهی آنها که آموزش بوده به سمت پژوهش رفته و با تحولهای بعدی باز به سمت کارآفرینی تغییر جهت داده است .عوامل مختلفی نظیر افزایش تعداد دانشآموختگان مراکز عالی آموزش از یکسو و کاهش بودجهی دولتی در اواخر قرن بیستم، حاکمیت پارادایم مدیریت دولتی نوین دانشگاهها بهویژه دانشگاههای دولتی را به چالش کشاند - شریفزاده و همکاران، . - 1388
امروزه اکثر صاحبنظران حوزهی آموزش عالی، کارآفرینی را شرط بقا و توسعهی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی به شمار میآورند زیرا در عصر توسعهی فناوریهای پیشرفته و صنایع دانشمحور در اقتصاد جهانی، منطقهای و حتی محلی تنها از طریق تقویت تعامل و پیوند دانشگاه و بنگاه است که میتوان با بحرانهای گسترده و فراگیر کنونی مقابله کرد. در×دنیای×در×حال×تحول×و×پیشرفت×امروز،×کامیابی×از× آن جوامع ×و ×سازمانهایی ×است ×که ×بین ×منابع×کمیاب×و قابلیتهای×مدیریتی×و×کارآفرینی×منابع×انسانی×خود×رابطه معنیداری×برقرار× نمایند×؟بهعبارتیدیگر×جامعه×و سازمانی×میتواند×در×مسیر×توسعه،×حرکت×روبهجلو×و×با شتابی×داشته×باشد×که×با×ایجاد×بسترهای×لازم،× منابع×انسانی خود×را×به×دانش×و×مهارت×کارآفرینی×تجهیز×نمایند×تا×آنها با×استفاده×از×این×توانمندی×ارزشمند،×سایر×منابع×جامعه سازمان× را ×بهسوی ×حصول ×رشد ×و ×توسعه، ×مدیریت ×و هدایت کنند - اسکندانی، . - 1379 یکی از چالشهای پیش روی جوامع مختلف، دانشآموختگانی هستند که بدون تواناییهای فردی و مهارتهای لازم را برای راهاندازی کسبوکار مناسب ندارند .این امر آمادهسازی فارغالتحصیلان دانشگاهی را از طریق توسعه فرهنگ کارآفرینی در آنان ضروری میسازد .آنچه مسلم است، آمادهسازی در خصوص کارآفرینی نباید بعد از فارغالتحصیلی باشد، بلکه برای تحقق این امر لازم است طی فرایندی و در حین تحصیل مقدمات لازم فراهم و موانع و محدودیتها برطرف شود - امیری و مرادی، . - 1387 لذا پژوهش حاضر، با هدف شناسایی موانع کارآفرینی در آموزش عالی انجام میشود تا روشنکننده برخی از مهمترین مشکلات کارآفرینی در چنین محیطهایی باشد.
-2 مبانی نظری و پیشینه پژوهش
دیدهبان جهانی کارآفرینی، کارآفرینی را بهعنوان هر تلاشی که بهوسیله افراد برای راهاندازی یک کسبوکار و خوداشتغالی انجام میشود، تعریف میکند - زالی و رضوی، . - 1387
واژه کارآفرینی دیرزمانی پیش از آنکه مفهوم کلیاش به زبان امروزی درآید، در زبان فرانسه ابداع شد. در اوایل سده شانزدهم میلادی کسانی را که در امر هدایت مأموریتهای نظامی بودند، کارآفرین میخواندند. از حدود سال 1700 میلادی به بعد، فرانسویان درباره پیمانکاران دولت که متصدی ساخت جاده، پل، بندر و تأسیسات بودند نیز لفظ کارآفرین را به کاربردند. در دورههای بعد - قرن هفده تا اوایل قرن بیستم - کارآفرین از دیگر بازیگران صحنه اقتصاد متمایز میشود؛ بهطوریکه کسی که سرمایه را تأمین میکند، باکسی که خطر میکند متفاوت است. کسی که سود حاصل از سرمایه را تحصیل میکند با شخصی که سود حاصل از توانمندیهای مدیریتی را دریافت میکند، تفاوت دارد. در قرن بیستم، مفهوم نوآوری به یک جزء اصلی تعریف کارآفرینی تبدیل شد. مفهوم نوآوری میتواند شامل هر چیزی باشد؛ از یک محصول جدید گرفته تا ایجاد یک سیستم توزیع جدید و یا حتی ایجاد یک ساختار سازمانی جدید برای انجام امور. این مفهوم به دلیل افزایش رقابت در بازار تولیدات و تلاش برای استفاده از نوآوری بهمنظور ایجاد یک مزیت رقابتی در کسبوکارهای موجود و بقای آنها افزایش یافت - شاهحسینی، . - 2 :1383
کارآفرینی را باید یکی از ضروریات هزاره جدید دانست، عصری که به جامعه اطلاعاتی و هنگامهی جهانیشدن مرسوم است و دربردارنده پیامدهای مهمی همچون فراگیری فناوریهای نوظهور و تغییر و تحولات شتابناک در عرصهی مبادلات شدید و بیرحمانه در عالم کسبوکار است - حسینی لرگانی و همکاران، . - 1387 در چنین فضایی، از کارآفرینی بهمثابه عامل رشد، توسعه و نیز یکی از شاخصهای تأثیرگذار در رصد کردن چشمانداز مطلوب هر جامعه یاد میشود که این خود بر تأثیرات عمیق و گسترده آن در به چالش کشیدن انسانهای عصر پستمدرن دلالت دارد - کلارک2، . - 2004 بدون تردید سازمانهای عصر حاضر با تحولات و تهدیدهای گسترده ملی، منطقهای و بینالمللی روبهرو هستند و تضمین و تداوم حیات و بقای سازمانها نیازمند یافتن راهحلها و روشهای جدید مقابله با مشکلات است که به نوآوری، ابداع، خلق محصولات یا خدمات، فرایندها و روشهای جدید بستگی زیادی دارد .ازاینرو سازمانهای عصر حاضر به کارآفرینی سازمانی به دلیل نقشی که در تقویت موقعیت رقابتی سازمانها ایفا میکند توجه خاصی داشتهاند .کارآفرینی سازمانی، شامل پرورش رفتارهای کارآفرینانه در سازمان است که در آن، سازمان شرایطی را فراهم میکند تا کل سازمان و کارکنان آن از روحیه کارآفرینی برخوردار شوند - کردنائیج و همکاران، . - 1386 پیتر دراکر 3 معتقد است: کارآفرین کسی است که فعالیت اقتصادی کوچک و جدید را با سرمایه خود شروع میکند. کارآفرین بایستی ارزشها را تغییر دهد و ماهیت آنها را دچار تحول سازد - همان منبع - .
