بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه شهرها با چالش های بسیاری در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مواجه شده اند. در عین حال افزایش جمعیت به همراه نسبت روزافزون شهرنشینی پیامدهای زیان باری برای شهرها به ارمغان آورده است. تداوم یافتن رشد شهرنشینی بدین گونه با مشکلات اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی بحران آفرین گردیده است و هشداری بر ناپایداری شهرها می باشد. ضرورت و اهمیت بحث زیست پذیری در شهرها کاملاً نمایان است. زیست پذیری به طور کلی به سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی تقسیم می شود که هرکدام شاخص های جداگانه ای دارند. هدف این پژوهش بررسی زیست پذیری شهری در محلات شهر دورود می باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیل با هدف کاربردی می باشد. داده ها با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده اند که برای سنجش روایی آن از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که پایایی آن با میزان 0,885 به تایید رسیده است. داده ها با بهره گیری از نرم افزار SPSS, EXCEL و آزمون های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج نشان می دهد که زیست پذیری محله 45 متری شهر دورود در هر سه بعد اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نسبت به بقیه محلات در سطح بالایی قرار گرفته و در مقابل محله انگشته نیز در سطحی پایین قرار دارد.
واژه های کلیدی:زیست پذیری؛ SPSS ؛ محله های شهری؛ شهر دورود
بیان مسئله:
پس از انقلاب کشاورزی، شهرنشینی به عنوان دومین انقلاب در طول تاریخ بشر نامگذاری شده است. شهرها در طول زمان رشد و نمو یافتند تا اینکه در نیمه قرن نوزدهم ، شهرنشینی تجربه ای جدید را به خود دید که تا آن روزگار در شهرها به وجود نیامده بود - ساسان پور و همکاران؛ . - 2 :1393 در جهان امروز، شهرها مکان اصلی کار و زندگی انسان ها شده اند. اگر در گذشته ای نه چندان دور، شهرها پدیده هایی استثنایی و کمیاب بودند، امروزه به مکان اصلی سکونت انسان و هنجار تبدیل شده اند . همه روزه بر تعداد و جمعیت شهرها و بالطبع، مشکلات آن ها افزوده می شود - سلیمانی و همکاران؛ . - 28 :1395 در واقع امروزه مسائل شهر و شهروندی به مهمترین مسائل در ابعاد کمی و کیفی زندگی انسان تبدیل شده است. پیش از این دوره نیز شهر در مفهوم عام آن اهمیت داشت، اما در دوران معاصر این اهمیت توسط طیف وسیع تری از مردم و نیز طیف فراتری از متخصصان ادراک شده است - سالاری و همکاران؛ . - 55 :1393 از این رو پرداختن به تئوری های جدید شهر که هریک با هدف حل مشکلات شهری، بهبود وضعیت کیفی و کمی زندگی شهروندان در شهرها، ارتقاء کیفیت محیط شهر، مدیریت شهر و ... مطرح شده اند، بیش از پیش مهم است - شاه حسینی و توکلی؛ . - 127 : 1392 به همین خاطر زیست پذیری یکی از مباحث و تئوری های اخیر در برنامه ریزی شهری می باشد که مانند دیگر تئوری های نوین مانند شهر خلاق و شهر تاب آور، ما را به سوی داشتن شهر مطلوب تری برای زندگی و توسعه شهری پایدار رهنمون می سازد - بندرآباد؛ . - 3 :1390
رویکرد زیست پذیری شهری به موازات توسعه پایدار، به دنبال ایجاد محیط زیست پایدار در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرصت های برابر زندگی برای همه ساکنان شهرهاست. زیست پذیری در معنای کلی به مفهوم دستیابی به قابلیت زندگی بهتر است و در واقع می توان آن را دستیابی به کیفیت برنامه ریزی شهری خوب یا مکان پایدار دانست - خراسانی و همکاران؛ . - 55 :1391 در حوزه مفهوم زیست پذیری، بحث های گسترده ای در مورد پایداری، حمل و نقل، محیط های سرزنده، ابعاد مختلف جامعه و ... وجود دارد که نشان می دهد دستیابی به زیست پذیری شهری که به آن شهر موفق نیز می گویند، از طریق سرزندگی محیطی، پایداری اکولوژیکی و ... حاصل می شود. امروزه زیست پذیری، نقشی اساسی در حیات و رشد شهرها و کیفیت زندگی شهروندان دارد - عندلیب؛ . - 37 :1386 زیست پذیری، به یک سیستم شهری که در آن به سلامت اجتماعی،اقتصادی، کالبدی و روانی همه ساکنانش توجه شده است، اطلاق می شود. اصول کلیدی که به این مفهوم استحکام می بخشد شامل: برابری، عدالت، امنیت، مشارکت، تفرج و قدرت بخشیدن می باشد. در بسیاری از متون مفهوم زیست پذیری با کیفیت زندگی به صورت مترادف بیان شده است. کیفیت زندگی که به وسیله شهروندان یک شهر تجربه می شود با توانایی آن ها برای دسترسی به زیرساخت ها گره خورده است.
زیست پذیری نیز به عنوان کیفیت زندگی تجربه شده توسط ساکنان یک شهر یا یک منطقه تعریف می شود. در چنین زمینه ای پایداری عبارت است از توانایی تقویت کیفیت زندگی که ما برای آن ارزش قائلیم - رهنمایی و همکاران؛ . - 178 :1385 شهر دورود با وسعتی بالغ بر کیلو متر مربع بر اساس آخرین سرشماری سال 1395 دارای جمعیتی در حدود 123861 نفر می باشد که از این جمعیت 11224 نفر در انگشته ، 885 نفر در بحرین ، 4500 نفر در کوی جهاد و 4356 نفر در 45 متری ساکن می باشند . بررسی های اولیه از وضعیت شاخص های زیست پذیری در شهرها نشان می دهد که محله های شهری دورود از وضعیت مطلوبی برخوردار نمی باشند و مانند تمامی شهرهای جهان سومی با مسائل و مشکلات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بسیاری روبرو است - مرکز آمار ایران، . - 1395 نبود یک برنامه ریزی درست و منطقی، این شهر را در آینده ای نه چندان دور با مشکلات عدیده اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مواجه خواهد کرد که ضرورت و اهمیت بحث زیست پذیری شهری را بطور روزافزون نمایان می سازد. در واقع هدف اصلی این نوشتار بررسی زیست پذیری شهر دورود می باشد. به عبارتی هدف این پژوهش سنجش و ارزیابی استانداردهای زندگی می باشد که نشان از قابلیت زندگی بهتر و با کیفیت در مناطق شهر دورود دارد. سوال مطرح در این پژوهش این است که از میان محلات مورد بررسی کدام محله شهر دورود از زیست پذیری مطلوب تری برخوردار است؟
پیشینه تحقیق:
بحث درباره ویژگی های شهر زیست پذیر به سال 1958، زمانی که مجله معماری منظر مجموعه مقالات کوتاهی از طراحان حرفه ای و دانشگاهیان درباره ایجاد شهر زیست پذیر منتشر کرد، باز می گردد. جالب اینکه هیچ کدام از نویسندگان این مقالات، اصطلاح زیست پذیر یا زیست پذیری را در نوشته های خود نیاورده بودند - سلیمانی و همکاران؛ . - 30 :1395واژه شهرهای زیست پذیر برای اولین بار در سال 1970 توسط سازمان ملی هنرها به منظور دستیابی به ایده های برنامه ریزی شهری مدنظر آنان و به دنبال آن توسط سایر مراکز و سازمان های تحقیقاتی نظیر سازمان حفاظت محیطی، که مطالعات گسترده ای در خصوص زیست پذیرترین شهرهای آمریکا انجام داده است، به کار گرفته شد. به دنبال آن نفوذ، این واژه در ادبیات مرتبط با این حوزه را می توان در 1975 و نوشته های ویلیام مارلین در خصوص مکان های زیست پذیر جستجو کرد. در اروپا مطالعات مرتبط با ارائه تعریف در خصوص شهر زیست پذیر حداقل به سال 1975 باز می گردد - ساسان پور و همکاران؛ . - 29 :1394تا کنون مطالعات زیادی در سراسر جهان در زمینه زیست پذیری انجام گرفته است که به تعدادی از آن ها در جدول ذیل اشاره می شود:
نتیجه
محلات متراکم از نظر جمعیت و مسکن در دستیابی به شرایط زیست پذیری موفق ترند و تفاوت معناداری میان محلات از نظر دستیابی به ابعاد زیست پذیری وجود دارد.
