بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از چالش های ایجاد شده در فضای شهری که در نتیجه تسلط نظام سرمایه داری بر فضاهای شهری ایجاد شده است بی عدالتی فضایی و نابرابری در توزیع خدمات در شهر هاست این معضل در مکاتب مختلف از جمله لیبرالیسم و سوسیالیسم موردبررسی و نقد قرار گرفته ولی اندیشمندان این مکاتب تا کنون موفق به تعیین یک چارچوب مفهومی عدالت در فضای شهری نشده اند در حالی که آموزه های اسلام با مفهوم عدل و حق عجین بوده و عدالت را ابزار رساندن حق به صاحب واقعی ان معرفی میکند.در این تحقیق شش معیارآزادی،نیاز،اصل تفاوت ،منفعت عمومی ،استحقاق و برابری فرصت ها که از متون اسلامی استخراج شده اند،مورد بررسی قرارمیگیردو نهایتا با بررسی میزان رضایتمندی ساکنان منطقه غرب کلانشهر کرمان ،نحوه توزیع خدمات شهری و دسترسی آسان به خدمات و منابع جهت سنجش میزان عدالت فضایی در این ناحیه بررسی می گردد.
ونتیجتا ناعادلانه بودن توزیع خدمات و منابع درناحیه موردمطالعه تایید می شود، لذا پیشنهاد می گردد مدیریت شهری کرمان در جهت توزیع یکسان و برابرخدمات شهری و منابع برای همه مناطق شهر اقدام نماید. این تحقیق از نوع توسعه ای و پیمایشی بوده وبا استفاده از داده های پرسشنامه ای پژوهشگر بوده و از روش اسنادی و کتابخانه ای نیز بهره گرفتهاست . هدف این مقاله تحلیل شاخص های عدالت فضایی در شهر ایرانی- اسلامی ، بررسی این معیارها در کلانشهر کرمان بوده و عادلانه بودن عدالت فضایی در شهر کرمان سنجیده می شود.
واژهَ های کلیدی : عدالت فضایی ، لیبرالیسم ، سوسیالیسم ، کلانشهر کرمان
مقدمه :
بی عدالتی اجتماعی و متعاقبا نابرابری فضایی و غیر همسان بودن توزیع خدمات شهری و منابع در شهر های کشور ناشی از نظام سرمایه داری بر شهر ها و رشد شتابان شهر نشینی و توسعه فیزیکی شهر های ایران در سال های اخیر بوده است . این فرایند تاثیرات عدیده ای در شهر به جای گذاشته است به طوری که باعث از هم پاشیدگی نظام توزیع مراکز خدمات شهری و ایجاد زمینه نابرابری اجتماعی در برخوداری از خدمات شهری در بین شهروندان شده است. به همین جهت شهر های ایران با موجی از نابرابری فضایی که حاصل نابرابری های اجتماعی و اقتصادی میباشد و به تبع ان باعث دوگانگی های طبقاتی در بستر شهرها ی رو به رشد شده است ، به طوری که در توزیع خدمات شهری به معیار قابلیت دسترسی ساکنان به خدمات شهری کمتر اهمیت داده می شود. - Rahnama,2005 - .
.مفهوم عدالت در توزیع منابع و خدمات اولین بار در دهه 1970 توسط دیوید هاروی مطرح شد و در دهه های بعد توسط سایر محققین نظیر فانشتاین، رالز ، یونگ ، سوجا ، تالن و غیره در برنامه ریزی شهری مورد توجه قرار گرفت . - Rostami, 2001 - اندیشمندان معتقد به مکتب لیبرال در تعریف مفهوم عدالت دو اصل تفاوت و آزادی را معیار سنجش قرار داده اند و طرفداران مکتب سوسیالیسم بر اصل نیاز و برابری در توزیع عدالت تاکید نموده اند - . - Fallah ,2008و اما در مکتب اسلام که منبعث از تعالیم الهی است بر اهمیت و ارزش عدل تاکید فراوان شده است به طوری که خداوند متعال در سوره حدید ایه 25 از عدالت به عنوان هدف بعثت انبیا یاد کرده است. همچنین متفکران مکتب اسلام نظیر امام علی - ع - نیز سخنان و نظراتی در خصوص اهمیت عدل و عدالت در جامعه بیان نموده اند .این مقاله با هدف تحلیل شاخص های عدالت فضایی در شهر ایرانی-اسلامی به بررسی این معیارها در کلانشهر کرمان می پردازد
ضرورت تحقیق و هدف
در دهه های اخیر با مهاجرت روستاییان به شهر ها و انتقال فرهنگ های متفاوت به محله های شهر در نحوه توزیع خدمات شهری میان شهروندان و ساکنین حساسیت هایی ایجاد شده و باعث اهمیت پیدا کردن عدالت فضایی در توزیع خدمات موجود شده است یکی از چالش های مدیریت شهری امروزه توزیع نابرابر و نامناسب خدمات شهری است و انتظار شهروندان از مدیریت شهری، برابری در دستیابی به فرصت ها و توزیع مناسب و عادلانه خدمات و دسترسی مناسب به مراکز خدمات دهی بدون تفاوت گذاری بین محلات و ساکنین است .
اساسا سازمان فضایی شهر تحت تاثیر کارکرد های اجتماعی . سیاسی . اقتصادی و فرهنگی جامعهقرار دارد لذا اگراین ساختار فاقدایدئولوژی متکی بر عدالت باشد اثرات آن درسیماو فضای شهر نمایان میگردد - Afrough1998 - به طوری که نابرابری های فضایی با بی عدالتی های اقتصادی و اجتماعی انطباق پیدا کرده و باعث بر هم زدن نظام و سیستم تعادل شهر می گردد که نتیجه آن بوجود آمدن تنش های سیاسی و آسیب های اجتماعی و بی نظمی در جامعه می باشد. - Lefebever , Hojjat 2003 and Maztarzade, 2008 - با بررسی میزان نابرابری ها در توزیع خدمات شهری شناسایی الگوهای فضایی بی عدالتی در سطح شهر می توان پی برد که کدام یک از خدمات در وضعیت نامناسب تری قرار دارد و بی عدالتی-ها بیشتر در کدام محله شهری تمرکز یافته اند تا از این طریق مدیریت شهری اگاهانه در توزیع خدمات عمومی نابرابری های فضایی را کاهش داده و کیفیت زندگی را ارتقا دهدتا توسعه پایدار شهری تضمین شود - Dadashpour et al ,2005 - .
تحقیق حاضر میکوشد تا با مطالعه اندیشه های معطوف به عدالت در نظریه های شهر سازی به معیار های شهر عدالت استنباط نماید . همچنین نسبت دیدگاه های مختلف با یکدیگر ترسیم گردید و با مشخص نمودن برخی از معیارهای عدالت فضایی در شهر کرمان چشم اندازی از بی عدالتی فضایی در این شهر را ارائه می دهد .معیار های تاثیر گذار بر اعمال مفهوم عدالت در شهر ایرانی اسلامی چه می تواند باشد ؟ ایا عدالت فضایی در شهر کرمان برقرار شده است ؟ و بر این اساس فرضیه های ذیل را ارئه می نماید : رضایتمندی ساکنان در برابری فرصت ها ، دسترسی آسان به خدمات شهری و ساختار تقصیمات صحیح شهری ،می تواند بر عدالت فضایی شهر ایرانی اسلامی تاثیر گذار باشد و به نظر می رسد که توزیع خدمات درغرب شهر کرمان عادلانه نیست .
