بخشی از مقاله
چکیده
شهروند کسی است که اهل یک شهر یا کشور و از حقوق کامل سیاسی و مدنی متعلق به آن برخوردار باشد. »منشور حقوق شهروندی« که توسط دولت یازدهم ارائه گردیده است، شامل موادی است که با استناد به اصول قانون اساسی، حقوق شهروندان ایرانی را در همه زمینه ها مطرح میکند. به دنبال رشد تکنولوژی و ظرفیتهای فضای مجازی، نحوه ارائه خدمات مدیریت شهری نیز همواره به سوی شهروندمداری و رفاه بیشتر شهروندان پیش رفته است و شهرهای مجازی به عنوان شکلی جدید از اداره جوامع شهری مطرح شدهاند که توسط بخش دولتی سازماندهی و سیاستگذاری میشوند. هدف مقاله حاضر که به روش کتابخانهای گردآوری شده است، آن است که ضمن بیان برخی از مواد این منشور و تعریف مفاهیم مربوط، تحلیلی جامعهشناختی از ایده شهر مجازی به عنوان راهکاری برای تحقق اهداف و آرمانهای این منشور ارائه دهد. در نتیجه این تحلیل میتوان گفت که شهر مجازی، امکانات و قابلیتهای بسیاری برای تحقق اهداف و آرمانهای این منشور دارد.
.1بیان مسأله
نیمی از جمعیت جهان در شهرها زندگی میکنند و پیشبینی میشود تا سال2050 نسبت شهرنشینی در دنیا به 65 درصد خواهد رسید.
با این وجود اگر شهرنشینان در حیات مدنی جامعه دخیل نگردند، با خطر دورشدن از دموکراسی، کاهش کارآیی، افزایش هزینهها، یکسانسازی امور و کاهش خلاقیت در زندگی شهری، روبرو خواهند بود. آگاهی شهروندان از حقوق شهروندی، مبنای اجرای عدالت اجتماعی است
شهروندی مفهومی گستردهتر از شهرنشینی دارد و شهروندان منفعل، فاقد شخصیت مدنی تلقی میشوند؛ درحالی که گسترش شهروندی فعال، باعث افزایش پاسخگویی نهادهای اجتماعی میشود. - پورعزت و همکاران،1388، » - 8شهروندی« مفهوم جدیدی است که با زندگی برخاسته از تجدد و فرهنگانسانِ اجتماعی درهمآمیخته و به شدت از نحوه نگاه معطوف به استعداد انسان بلوغیافته تا تواناییهای وی و سهیم کردن او در وضعیت و سرنوشت اجتماعی-فردی، مؤثر اس2
اهمیت حقوق شهروندی به حدی است که رابطه نزدیکی با جایگاه حاکمیت پیدا میکند.ترنر معتقد است شهروندی مجموعه حقوق و وظایفی است که دستیابی هر فرد به منابع اجتماعی واقتصادی را تعیین میکند. - شیبانی،1384، - 165 فوریکر و لندمن نیز معتقدند شهروندی بطور کامل برحسب دارا بودن حقوق تعریف میشود. - ربانی و ،دین اسلام نیز، هم حقوق بشر را محترم میشمارد و هم به آن عمل میکند.
در اواسط قرن بیستم جوامع بشری شاهد ایجاد تغییرات اساسی در نحوه زندگی و رفتار خود بودند. انسان هزاره سوم سعی در تغییر شیوه زندگی خود به بهترین نحو ممکن در جهت بهبود کیفیت آن را داشت و در این میان اینترنت و خدمات الکترونیکی با تمامی کارکردها و تأثیراتش به وجود آمد و تحولی عمیق در سازماندهی نیروی کار، مبنای اقتصادی، قواعد سیاسی و حتی ماهیت خاص جوامع صنعتی پدید آمد و جنبه حیاتی پیدا نموده است. در طول زمان به دنبال رشد تکنولوژی، نحوه ارائه خدمات مدیریت شهری نیز در کلانشهرهای جهان در حال تغییر بوده و همواره به سوی شهروندمداری و رفاه بیشتر شهروندان پیش رفته است
با رشد تکنولوژیهای اطلاعاتی و ارتباطی و رشد ظرفیتهای فضای مجازی، شهرهای مجازی1 به عنوان شکلی جدید از اداره جوامع شهری مطرح شده اند که توسط بخش دولتی سازماندهی و سیاستگذاری میشوند. - عاملی،1384، - 130 در هر لحظه چندین هزار نفر مشغول استفاده از این شهرهای مجازی جهت انجام کارهایی مانند تجارت، سرگرمی، آموزش و .... از سراسر جهان هستند.
در نتیجه شهرهای مجازی میتوانند مدل بسیار خوبی از تمام اطلاعات و خدماتی باشند که در شهرهای حقیقی وجود دارد. وجود شهرهای مجازی میتواند زمینه حضور منطقی، علمی و اقتصادی این پدیده با ارزش را فراهم آورد و توان علمی و قدرت کشورها را در تولید، توزیع و استفاده از دانش نشان دهد و با قابلیتهای گستردگی، ارزان بودن و دردسترسبودن سبب افزایش سطح آگاهی افراد و کاهش هزینه های ارتباطی شود.
میشل معتقد است که شهر مجازی پایتخت قرن 21 است و بجای اینکه توسط سنگ و سیمان بنا شود دارای مکانهایی است که توسط نرمافزار ساخته میشوند. بتی معتقد است که در طی 50 سال همه چیزهای اطراف ما به یک نوع کامپیوتر تبدیل خواهد شد
منشور حقوق شهروندی دولت یازدهم در روز 29 آذرماه 1395 در همایش قانون اساسی و حقوق ملت با حضور رئیسجمهور و جمع زیادی از وکلا، حقوقدانان و اساتید و کارشناسان رونمایی شد. - منشور حقوق شهروندی منتشر شد، آنلاین، - 1395 این منشور شامل موادی است که با استناد به اصول قانون اساسی، حقوق شهروندان ایرانی را در همه زمینه ها مطرح میکند. حال سؤال این است که آیا میتوان با استفاده از فناوری شهر مجازی در راستای تحقق این حقوق گام برداشت؟ هدف مقاله حاضر آن است که ضمن بیان برخی از مواد این منشور و تعریف مفاهیم مربوط، تحلیلی جامعهشناختی از ایده شهر مجازی به عنوان راهکاری برای تحقق اهداف و آرمانهای این منشور ارائه گردد.
.2ضرورت تحقیق
توسعه فناوریهای اطلاعات و ارتباطات به عنوان یکی از تکنولوژیهای امروزی، یکی از ابزارهای استراتژیک در مدیریت و اداره صحیح جوامع بوده و شهرها، اصلیترین بستر برای استفاده از کاربریهای فناوری اطلاعات به شمار میروند. به دلیل اهمیت اطلاعات در فرایند تصمیمگیری، فناوری اطلاعات در جهان با سرعت بسیار در حال توسعه است و گسترش شهرهای الکترونیکی، می تواند فرصتهای بسیاری را برای محیطهای زندگی، کار و تفریح مردم بوجود آورد.
امروزه شاهد شکلگیری نسل جدیدی از ابزارهای اینترنتی هستیم که امکانات بیشتری را برای روابط متقابل، مذاکره و گفتگو فراهم آورده است
همگام شدن با پیشرفتهای دنیا و بهرهگیری از آخرین دستاوردهای تکنولوژیکی روز جهت رفاه شهروندان وکاهش هزینهها و همچنین ارائه خدمات شایسته و جلب رضایت شهروندان از جمله عواملی است که در روابط شهروندان با مدیریت شهری و کسب اعتماد اجتماعی و مشارکت شهروندان که لازمه اداره شهر است، نقش اساسی دارد.
تاکنون تحقیقات بسیار زیادی در زمینه استفاده از اینترنت و تأثیر آن بر ابعاد مختلف زندگی صورت پذیرفته است، اما با توجه به گستردگی روزافزون فضای شبکههای اجتماعی مجازی، این موضوع باید با نگاهی متفاوت مورد بررسی قرار بگیرد. انقلاب ارتباطی-اطلاعاتی اخیر بسیار فراتر از الکترونیکی شدن رابطه انسانهاست و با فراهم آوردن امکان پیدایش جامعه شبکهای، افراد و جوامع را در قالبهای تازه، هویت جدیدی بخشیده است.
تأثیر تحولات ناشی از کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات در ساماندهی امور شهری و تحقق شهرهای الکترونیکی، مدیران شهری را نیز برای استفاده از تجارب جهانی و جلب رضایت شهروندان، به تفکر و تدبیر واداشته است. بنابراین ضرورت مطالعه درباره تأثیر فناوری نوین شهر مجازی بر تحقق حقوق شهروندان آشکار میگردد.
.3مرور برخی پژوهشهای پیشین
الف - داخلی:
یافته های پژوهشهای معصومی - - 1382، احمدی - - 1383، پورعزت و همکاران - - 1388 و همچنین باقری - - 1393 حاکی از آن است که افزایش آگاهی مردم، موجب مشارکت بیشتر آنها برای ادای تکالیف در امور شهری میشود. موسویبجنوردی و مهریزیثانی - - 1392 در مقاله خود با عنوان »حقوق شهروندی از نگاه امام خمینی - ره - « نشان دادند که از منظر امام خمینی - ره - شرط تشکیل اجتماع مترقی، رعایت و اجرای حقوق شهروندی افراد است. موسوی - - 1394 نیز در مقاله خود بر این باور است که قانون اساسی بر حقوق شهروندی در ابعاد مختلف آن تأکید نموده است.
ابری - - 1387 نقش مثبت فضای مجازی را در عرصه ظهور خلاقیت مورد تأکید قرار داده است، زیرا با وجود فناوری دیجیتالی و جامعه شبکهای، افراد میتوانند با اتخاذ نقشی فعال و خلاق، به صورت فردی یا جمعی در ساختن چیزی جدید سهیم باشند، در فرایند همآفرینی شرکت کنند و به خودیابی خویشتن کمک کنند.
ملازاده و روستایی - - 1388 در مطالعه خود بر تأثیرگذاری مدل شهر الکترونیک بر کاهش ترافیک شهری و به تبع آن کاهش آلودگی هوا تأکید نمودند. عطایی فر و همکاران - - 1393 نیز طی پژوهشی به این نتیجه رسیدند که شهر الکترونیک با کاهش مسائل زیست محیطی و اکولوژیکی شهرها، ایجاد اشتغال و بهرهوری در شهرها و همچنین افزایش رضایتمندی شهروندان و تقویت مفهوم شهروندی فعال درمدیریت شهری، باعث توسعه پایدار شهرها میگردد.
