بخشی از مقاله
چکیده
حقوق جمع حق به معنای ثبوت و مطابقت داشتن است.و شهروند عضو جامعه ای سیاسی است که دارای حقوق و وظایف مرتبط با این عضویت می باشد .حقوقی را که هر شهروند در جامعه ای سیاسی دارد ،حقوق شهروندی گفته می شود .برای تعیین مناسبات اجتماعی مردم با هم و آگاهی مردم از حقوق خود و بیان جامعیت و کمال دین و پاسخ به شبهات و تهمت های بیگانگان تبیین حقوق شهروندی ضروری است .سؤال اصلی این است که ،چه راهکار هایی برای مشارکت مؤثر شهروندان در تحقق حقوق شهروندی وجود دارد .برای پاسخ گویی به این سؤال راهکارهای زیر ارائه می گردد .
-1تدویین قوانین :قوانین لازم است بر مبنای منابع و قواعد فقهی و قانون اساسی تدوین گردد. و جامع و کامل بوده و برای همه شهروندان باشد
-2بستر سازی اجرای حقوق شهروندی توسط حاکم اسلامی:
-3رفتار مردم بر مبنای حقوق شهروندی
-4حمایت حکومت اسلامی از آمرین به معروف و ناهیان از منکر
-5 آگاهی و تشویق مردم در اجرای حقوق شهروندی
-6 حمایت مردم از حکومت عامل مؤثری دربقا و دوام و اقتدار حکومت اسلامی است.
/ کلید واژه : راهکار های مشارکت مؤثر / امر به معروف / نهی از منکر / حاکماسلامی
مقدمه
دین مبین اسلام دین جامع و کامل است .ودرجنبه های مختلف مادی و معنوی انسان احکام و مقررات دارد. بخشی از این احکام ،در زمینه حکومت اسلامی است.بنابراین لازم است ،قوانین و مقررات و وظایف حکومت اسلامی نسبت به مردم وهمچنین وظایف مردم نسبت به حکومت اسلامی ،بر مبنای دین مبین اسلام ،تبیین گردد. از جمله وظایف حاکم اسلامی ومردم در جامعه ،رعایت حقوق مردم است. که ازآن به حقوق شهروندی تعبیر می شود .بر این اساس بررسی جایگاه حقوق شهروندی در فقه شیعه ،دارای اهمیت خاص است.ودر روزگار حاضر که حکومت اسلامی تشکیل شده و مدیریت جامعه بر مبنای فقه شیعه قرار گرفته است ،بیان اصول و مبانی حقوق شهروندی ،ضروری به نظر می رسد.
به همین منظوربا مطالعه در آثار فقهی و حقوقی و همچنین رجوع به منابع معتبر اسلام، اصول اساسی حقوق شهروندی استخراج و معرفی می گردد.تا مشخص شود که مردم چگونه با هم و با حاکمیت اسلامی ،رفتار کنند .و حکومت با مردم چگونه رفتار نماید. و مردم و حکومت اسلامی نسبت به هم چه وظایفی دارند .وروابط مردم نسبت به یکدیگر ،و نسبت به حکومت و وظایف حکومت نسبت به مردم چگونه باشد.لازم به ذکر است که فقه شیعه فقهی پویا است .وتوان تبیین این امور را دارد. بنابراین براندیشه ای که حقوق شهروندی را یک پدیده نو ظهور و نشأت گرفته از فرهنگ غرب می داند ،خط بطلان می کشد .
مبحث اول: راهکار های مشارکت مؤثر مردم در تحقق حقوق شهروندی
حقوق شهروندی دامنه بسیار گسترده ای دارد.تشکیل حکومت اسلامی مبارزه با ظالمان وستمگران و نداشتن بغض و کینه نسبت به مؤمنان و حتی سلام کردن به برادران دینی از مصادیق حقوق شهروندی است.امام خمینی - رحمه االله علیه - بر مبنای احقاق حقوق شهروندی بود که با طاغوتیان مبارزه کرد.شهداء گرانقدر هم بر مبنای این امر بودکه با متجاوزان جنگیدند و در این راه به فیض عظمای شهادت رسیدند .عزت واقتدارو آرامش و امنیت جامعه اسلامی ما مرهون خون شهداء و ایثار و فدا کاری رزمندگان اسلام می باشد..برای مشارکت مؤثر مردم در تحقق حقوق شهروندی راهکار هایی وجود دارد .لازم است که بستر سازی مناسب برای این راهکار ها در جامعه اسلامی فراهم شود تا حقوق شهروندی بطور گسترده ای در جامعه اجرا شود . از جمله این راهکار ها به موارد زیر می توان اشاره کرد .
-1تدوین قوانین: برای تحقق حقوق شهروندی قوانینی لازم است. که بر مبنای منابع و قواعد فقهی و قانون اساسی تدوین گردد .و جامع و کامل بوده و برای همه مردم باشد. تا بر مبنای آن مردم بتوانند مشارکت مؤثری داشته باشند . حاکم اسلامی لازم است بستر لازم را جهت تدوین قوانین جهت این امررا فراهم نماید. برای تدوین قوانین نیاز به اصول و مبانی است .از جمله اول اینکه قانون باید بر مبنای فقه شیعه باشد . لازم است بر اساس منابع فقهی و اصول و قواعد مورد قبول مجتهدین تدوین گردد. دوم قوانین موضوعه لازم است کامل و جامع باشد و در تمام زمینه های زندگی مخصوصا در تمام ابعاد زندگی را شامل شود.سوم اینکه قابلیت اجرایی داشته باشد .قوانین باید سیر منطقی داشته باشد و همچنین قابلیت اجرا در جامعه را داشته باشد .چهارم اینکه قانون برای همه مردم جامعه باشد.
اینگونه نباشد که افرادی به خاطر موقعیت خاص از قانون مستثنی شوند حقوق شهروندی در بستر قانون است، که می تواند ضمانت اجرایی پیدا کند . هر چند قوانین اسلام بر مبنای فتاوای مجتهدین ،براساس منابع فقهی، استخراج می شود.اما در روزگار ما به علت گستردگی جوامع بشری و نیاز به قوانین مختلف فتاوای مجتهدین جوابگو نمی باشد .علاوه بر این در بین فتاوی اختلاف وجود دارد .وهمچنین الزامات اجرایی را ندارد. بنا براین لازم است راهکارهایی اندیشیده شود ،تا احکام اجتماعی اسلام توسط حاکمان اسلامی اجرا شود.بهترین راهکار تدوین قانون اساسی وانتخاب افرادی به عنوان نماینده مردم جهت قانون گذاری است . والبته لازم است با نظارت فقهایی باشد که از آنها تعبیر به فقهای شورای نگهبان می شود.
-2بستر سازی اجرای حقوق شهروندی توسط حاکم اسلامی : تدوین قوانین اسلامی به تنهایی کفایت نمی کند. بلکه حاکم اسلامی لازم است در اجرای قوانین اسلام بستر سازی های مناسبی را داشته باشد. بر این اساس حاکم اسلامی جهت بستر سازی دراجرای قوانین وظایفی را بر عهده دارد .از جمله وظایف حاکم اسلامی این است که
