بخشی از مقاله
چکیده:
حجاب اسلامی یکی از بارزترین نشانههای هویت اسلامی است که در جوامع غربی به مثابه یکی از عناصر اصلی تفاوت فرهنگی میان مسلمانان و غیرمسلمانان مطرح میباشد. در سالهای اخیر متأسفانه این نشانه بارز هویت اسلامی و انقلابی جامعه ایرانی روند مطلوبی را طی نکرده و بیشتر به سمت غربی شدن سوق پیدا کرده است. از آنجا که در این تحقیق به توصیف و مطالعه آنچه هست، پرداخته میشود، لذا به لحاظ روش اجراء، از نوع توصیفی و چون در تحقیقات توصیفی میتوان ویژگیهای جامعه را در ابعاد مختلف مورد مطالعه از طریق پیمایش ارزیابی نمود، تحقیق حاضر یک تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی است. در این مقاله ضمن تبیین مفهوم حجاب و آثار و کارکردهای مثبت آن در جامعه، وضعیت حجاب در ایران بر اساس شاخصهای شرع، عرف و قانون مورد بررسی قرار گرفته است.
واژگان کلیدی:حجاب، بدحجابی، بیحجابی، پوشش اسلامی
مقدمه
در جهانبینی اسلامی، فرهنگ به معنای اخصّ آن مشتمل بر نظام اعتقادات، ارزشها، اخلاقیات و رفتارها بوده و منبعث از وحی و جهتدهنده و محتوابخش نظامها و بخشهای جامعه است. باورها و اعتقادات و ارزشهای اسلامی، شاکله نهادها و سازمان جامعه اسلامی را ایجاد و در تار و پود اندیشه، تفکر، کردار و رفتار فردی و اجتماعی فرد مسلمان تنیده شده است. فرهنگ اسلامی در هر جامعه و کشوری با حفظ ماهیت و اصالت الهی و جهانشمول خویش، شکل و صورتی متناسب با مقتضیات جغرافیایی، تاریخی، زبانی و... به خود میگیرد. فرهنگ کشور ما نیز تحت عنوان »فرهنگ اسلامی ایرانی« همان فرهنگ متعالی اسلامی است که در روح و کالبد فرهنگ ایران زمین دمیده شده و متناسب با تاریخ، جغرافیا، مذهب، زبان و... در طی 14 قرن گذشته توسعه و تکامل یافته است که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اهمیت ویژهای پیدا کرده و توجه جدی مسئولان و دست اندرکاران نظام جمهوری اسلامی را به خود جلب نمود.
انقلاب اسلامی با آرمانها و اهداف فرهنگی خود به تأسیس نظامی منجر شد که فرهنگ به معنای اخص آن، از مختصات ذاتی، مزیتهای راهبردی، انحصاری و سرنوشتساز کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران تلقی گردید که این امر همواره مورد تأکید معمار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی - ره - و مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - و اندیشمندان و صاحب نظران فهیم و بصیر این سرزمین بوده است. امر تحول در ساختارها و سازوکارهای فرهنگی و امور مرتبط با آن پس از انقلاب اسلامی با تمام اهمیتی که داشت و با تمام تلاش هایی که صورت گرفت با فراز و نشیب های زیادی مواجه شد و علیرغم پیشرفتهای چشمگیر، در مجموع با آرمانها و اهداف انقلاب اسلامی همچنان فاصله دارد.
یکی از این عرصهها، وضعیت حجاب در جامعه میباشد. در سالهای اخیر اهمیت و حساسیت نسبت به برخی نمادهای مبتنی بر ارزشها از جمله حجاب زنان و مردان کم رنگ شده و پدیده بدحجابی در گستره قابل توجهی از کشور شیوع پیدا کرده است. پدیده بدحجابی موضوعی چالشی برای جمهوری اسلامی بوده که در صورت غفلت از آن تبعات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت. بیتردید پدیدهی بدحجابی از معضلات و ناهنجاریهای فرهنگی کشور در دوران حاضر است که باید بررسی و مطالعهی آن را در ردیف معضلات دیگری چون تورم، بیکاری، اعتیاد و... قرار داد و برای حل و مدیریت آن چاره اندیشی نمود.
بیان مسئله
حجابدر جوامع بشری و خصوصاً در جوامع اسلامی از دیر باز به یک فرهنگ کهن و یک هنجار اجتماعی تبدیل شده است و در قرآن کریم و احادیث ائمه اطهار - ع - نیز بارها مورد تأکید قرارگرفته است. حجاب در ایران در زمره ارزندهترین نمودهای فرهنگی و اجتماعی در تمدن ایرانیان بوده که با ورود فرهنگ ناب اسلامی به کشور در اوج تعالی و اعتبار قرار گرفت. نوع حجاب زنان این مرز و بوم، در عین پوشش کامل همواره به دور از جلوهگری و خودنمایی بوده و این روند تا قبل از روی کار آمدن خاندان پهلوی ادامه یافت. در واقع آغاز سلطنت پهلوی منجر به تغییراتی در آداب و رسوم و به ویژه در پوشش ایرانیان شد که از بارزترین موارد آن مسئله »کشف حجاب« توسط رضاخان پهلوی در سال 1314ه. ش بود که تلاش شد تا پوشش ایرانیان تبدیل به پوشش وارداتی گردد که هیچ سنخیتی با تنوع قومی و منطقه ای ایران نداشته باشد.
اما پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با رهبری فقیه و مرجع عالیقدر حضرت امام خمینی - ره - که در واقع احیاگر فرهنگ ناب محمدی - ص - بود، روح تازهای به جامعه ایران دمید و بار دیگر تعالیم اسلام و معنویات به عنوان حلقه مفقوده جامعه را به آغوش ملت باز گرداند که یکی از نمودهای عینی و برکات این انقلاب گسترش »فرهنگ حجاب در کشور« بود که بیشترین استقبال زنان را در دهه اول انقلاب به دنبال داشت. اما با کمال تأسف بنا به دلایل مختلف که در رأس آن عدم بصیرت و غفلت خانوادهها و خواص از توطئه و تهاجم فرهنگی دشمنان این انقلاب و ملت است، آنچه به سختی به دست آمده بود به یکباره کم رنگ شده تا جایی که پدیده بدحجابی و شیوع روزافزون آن در حال تبدیل شدن به یک چالش اساسی میباشد.
وضعیت پوشش برخی از زنان و دختران امروز، به گونهای میباشد که فاصله کمی با بیحجابی دارند و حتی میتوان اقدامات هنجارشکنانه آنها را نوعی »کشف حجاب نوین« نامید.این در حالی است که متأسفانه به دلیل غفلت و یا گاهی سوء مدیریت فرهنگی حرکت مطلوب و مؤثری برای جلوگیری از آن انجام نشده است. البته این بدین معنا نیست که ادعا شود که غالب زنان ایرانی حجاب را قبول ندارند، بلکه واقعیت این است که بدحجابی گسترش یابنده - هر چند اقلیت - زیبنده انقلاب اسلامی ایران که الگوی جهان اسلام محسوب میشود، نمیباشد.
به هرحال گسترش این پدیده در جامعه گویای این امر است که تهاجم فرهنگی که مقام معظم رهبری - مدظلهالعالی - در سال 1368برای اولین بار به آن اشاره فرمودند در حال پیشروی بوده و به تبع اقتضائات عصر حاضر اشکال متنوع و متفاوتی به خود گرفته است که در صورت عدم مدیریت و کنترل آن تبعات جبران ناپذیری را در فرهنگ عمومی و بنیادی کشور برجا خواهد گذاشت. اگر امروز به دلیل ملاحظات سیاسی یا جناحبندیهای فرهنگی و... از پدیده رو به گسترش بیحجابی عبور شود و به صورت ریشهای به درمان و معالجهی آن پرداخته نشود، در این خاکریز راهبردی عرصه جنگ نرم، شکست قطعی خواهد بود. لذا در این پژوهش سعی میشود تحلیلی راهبردی از وضعیت حجاب در جمهوری اسلامی ایران ارائه گردد.
