بخشی از مقاله
چکیده:
در ایران مانند سایر کشورهای در حال توسعه، رشد و توسعه شهری روند رو به رشدی دارد. استان تهران در کانون این تغییرات قرار دارد و به دلیل تمرکز شدید امکانات و تسهیلات، شاهد رشد روز افزون جمعیت و توسعه شهر می باشد. شهر تهران در کلیه سطوح - فراملی، ملی، منطقه ای و محلی - دارای مسائل اساسی است که هم افزایی این مسائل چالش های جدی به بار آورده است.
لذا هدف از این پژوهش، تحلیل رشد و توسعه کلانشهر تهران در طی سال های 1385- 1335 به صورت ساختاری - راهبردی است. روش کار در این تحقیق، از لحاظ ماهیت، توصیفی- تحلیلی می باشد و روش جمع آوری داده ها به طور کلی به صورت اسنادی و کتابخانه ای می باشد. بنابراین سعی شده است تا جدید ترین آمارها و اطلاعات مربوط به تهران گردآوری شود.
هم چنین از مدل هلدرن برای شناخت الگوی رشد و توسعه شهر تهران استفاده شده است. نتایج حاصل از مدل هلدرن حاکی از آن است که 78/6 درصد از رشد و توسعه شهر ناشی از رشد جمعیت و 21/4 درصد ناشی از پراکنش شهر بوده است. بنابراین، برای پایدارتر کردن رشد و توسعه کلانشهر تهران باید از سیاست هایی برای کنترل و تغییر این نوع رشد استفاده کرد.
-1 مقدمه:
-1-1 طرح مساله:
در قرن بیست و یکم شهرها با مسائل و مشکلات و چالش های عدیده ای روبه رو هستند که بخشی از آنها مربوط به دوره های گذشته و بخشی دیگر نیز مخصوص همین سال های اخیر می باشند، براساس آمار ارائه شده به وسیله سازمان ملل، پیش بینی می شود که تا سال 2025 میلادی تعداد شهرنشینان دو برابر شود و به حدود 5میلیارد نفر برسد
شهرها به لحاظ فضایی-کالبدی بسته به کم و کیف شرایط حاکم بر بازار عرضه و تقاضای زمین و نقدیگی متقاضیان مختلف، ویژگی های اکولوژیکی، شرایط اجتماعی-اقتصادی، موقعیت طبیعی و مکان جغرافیایی گسترش می یابند
توسعه شهری و رشد بی رویه شهرها از جمله مهم ترین مسائلی است که جوامع امروزی با آن درگیر هستند
بررسی مراحل رشد و توسعه کالبدی شهرهای جهان از گذشته تا به امروز نشان می دهد که تغییرات تکنولوژیکی قرن اخیر به خصوص، تکنولوژی حمل و نقل باعث رشد سریع فیزیکی شهرها و تبدیل شهرهای فشرده به شهرهای گسترده شده است
از حدود چهار دهه پیش، عوامل مختلفی باعث توسعه فیزیکی شهر تهران و روابط آن با مناطق پیرامونی شد که به تدریج مجموعه شهری تهران را شکل داده است
از سال های نخست دهه هفتاد، نوسازی شهر تهران، به عنوان یکی از اهداف اصلی نماد توسعه شهری شروع شد
رشد بیمارگونه شهر تهران به علت فقدان مطالعات و برنامه ریزی های جامع برای حل ریشه ای و بنیادی معضلات در سال های اخیر ادامه یافته است و هم اکنون که در این استان پدیده منطقه شهری به وجود آمده است، ضرورت تهیه و تدوین برنامه فضایی استراتژیک برای هدایت توسعه آن بیش از پیش احساس می گردد
در تهران مانند بسیاری از شهرها، نمی توان به دورنمای پایدار توسعه شهری و به شیوه های پایدار حل مشکلات از طریق دخالت بخشی، غیر یکپارچه و بدون توانمند سازی افراد ساکن در این گونه نواحی و فقط از طریق دخالت نهادینه شده دست یافت؛ در ضمن نمی توان اهمیت حضور نهادی چندگانه با وظایف راهبردی هدایت و فرابینی دگرگونی ها در این نواحی را نادیده انگاشت
در رابطه با توسعه شهری و شاخص های آن و برنامه ریزی استراتژیک شهری در کلانشهرهای جهان از جمله شهرهایی مانند لندن، پاریس، ملبورن، تورنتو و استانبول و شهرهای عمده آمریکای لاتین مطالعات وسیعی انجام گرفته است که نشانگر اهمیت موضوع و لزوم تحقیق در این خصوص است
-2-1سوالات تحقیق:
-1-2-1در طی سال های 1335 تا 1385 روند رشد و توسعه کلان شهر تهران چگونه بوده است؟ -2-2-1در توسعه کلانشهر تهران رشد جمعیت بیشتر تاثیرگذار بوده است یا پراکنش شهری؟
-3-1اهداف تحقیق:
-1-3-1تحلیل و ارزیابی روند رشد و توسعه کلان شهر تهران در طی سال های .1385-1335 -2-3-1تعیین الگوی توسعه کلانشهر تهران در طی 5 دهه اخیر.
-4-1فرضیات تحقیق:
-1-4-1به نظر می رسد روند رشد و توسعه کلانشهر تهران در طی 5 دهه اخیر بسیار شتابان بوده است. -2-4-1به نظر می رسد الگوی رشد و توسعه شهر بیشتر متاثر از رشد جمعیت بوده است.
-5-1پیشینه تحقیق:
در مقاله ای تحت عنوان شناخت الگوی رشد کالبدی-فضایی شهر، به شناخت الگوی رشد کالبدی فضایی شهر با استفاده از مدل های کمی پرداخته شده است و نتایج نشان دهنده آن است که شهر تهران از لحاظ رشد و گسترش فضایی، از رشد آرام برخوردار است اما با شروع شهر نشینی سریع، رشد مساحت آن بسیار سریع می شود و می توان الگوی رشد پراکنده یا گسترش افقی بی رویه را برای شهر تصور کرد
در مقاله ی ارزیابی روند تهیه و اجرای طرح های ساختاری راهبردی، نمونه موردی: منطقه 9 شهرداری تهران مشخص شده است که طرح های ساختاری راهبردی جایگزین مناسبی برای الگوی تهیه طرح های توسعه شهری هستند
در مقاله ای دیگر با عنوان بررسی تاثیر سیاست های فضایی بر ساختار فضایی شهری با تاکید بر تراکم ساختمانی در رابطه با شهر تهران نویسندگان به این نتیجه رسیدند که شهر تهران دارای الگوی رشد پراکنده است و ساختار فضایی شهر تهران نشان می دهد که با توجه به توزیع تراکم ساختمانی و جمعیت، ساختار فضایی شهر فاقد بخش مرکزی قوی می باشد اما شواهد حاکی از حرکت به سمت فشردگی نامحسوس در سال های اخیر است
در مطالعه ای با عنوان ارائه مدل بهینه توسعه یکپارچه شهری در استان تهران، با استفاده از روش ترکیب وزنی خط دار و در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی، نویسندگان تناسب زمین در استان تهران برای کاربری توسعه شهری را با استفاده از رویکرد نظام مند و یکپارچه بوم شناسی-اقتصادی نشان می دهد.
