بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله با هدف آسیبشناسی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، در پی پاسخ به این سوال است کهِ: آیا سند تحول به عنوان یک سند راهبردی از ساختار مناسبی برخوردار است؟ بررسی انجام شده نشان میدهد که سند تحول با تکیه بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی- ایرانی تدوین شده و نزدیکترین و جامعترین محتوا را در راستای الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت دارد؛ هم چنین با الهامگیری از اسناد بالادستی و بهرهگیری از ارزشهای بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران، چشمانداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق 1404 تبیین شده است؛ اما از نظر چارچوب مفهومی، دچار نقصهای قابل توجهی می باشد.
در این مقاله ساختار محتوای سند تحول استخراج شده است. هم چنین با استفاده از چارچوب نظری برنامه راهبردی صنعت، معدن و تجارت، مفاد سند تحول بازآرایی و پس از آن »نمونه پیشنهادی« بر اساس چارچوب نظری بیان گردید. در نهایت نیز برای اطمینان از پوشش مفاد سند تحول در »نمونه پیشنهادی«، بررسی تطبیقی انجام گرفت. »نمونه پیشنهادی« با دستهبندی اهداف، خط مشیها، راهبردها و غیره که متناسب با سلسلهمراتب بایدها میباشد و هم چنین تعداد مفاهیم کمتر، باعث فهم بهتر و راحتتر اجرایی شدن اهداف میگردد؟
-1 مقدمه و بیان مسئله
بیتردید توانمندی، پیشرفت و استقلال واقعی کشورها نسبت مستقیمی با نظام آموزشی و توانایی در تولید علم و توسعه علمی- تحقیقاتی دارد - پاکدامن، . - 1385 آخرین اندیشهها و تئوریهای نظریهپردازان حاکی از آن است که آموزش، محور اساسی و گام اول برای دستیابی به یک پیشرفت سالم و پایدار و همه جانبه است و میتواند اهمیت بسزایی در روشن ساختن چشم اندازها و دورنماهای سیاستگذاری و برنامهریزی آینده جوامع داشته باشد، به نحوی که امروزه سرمایه گذاری درآموزش و پرورش مفیدترین و اثربخشترین شکل سرمایهگذاری در درازمدت میباشد و استقلال فرهنگی، سیاسی و اقتصادی هر جامعه تا حد بسیار زیادی به آن بستگی دارد.
برخی ازصاحب نظران بر این عقیدهاندکه اصولاً توسعه همه جانبه - پیشرفت - بدون توسعه آموزش و پرورش امکانپذیر نیست - ساخاروپولوس،1370؛ فاجرلند،1370؛سریع القلم، - 1372، به گونهای که »گورنارد میردال3« اعتقاد دارد که شروع هر برنامه توسعه ملی بدون گسترش سطح آموزشی کشور و رهاکردن تودههای مردم در غفلت بیسوادی بی ثمر است - میردال، - 186 : 1967 و بنا به گفته »هاربیسون«، 4پیشرفت اصولاً زاده کوشش انسان است. بدین ترتیب امکانات بالقوه یشرفتیک ملت ناشی از توانایی آن ملت است و اینکه واقعاً و تا چه حد میتواند استعدادهای نهفته افراد را پرورش داده و آنها را مورد استفاده قرار دهد.
بدین ترتیب، نظام آموزشی به عنوان موثرترین نهاد تعلیم وتربیت رسمی عمومی، متولی فرایند تعلیم و تربیت، قوام بخش فرهنگ عمومی و تعالی بخش جامعه است زیرا ساخت، تشکیلات و فعالیت های آن از جهان بینی، ایدئولوژی و فرهنگ جامعه نشأت می گیرد - شعبانی، - 140:1371 و مأموریت دارد با تأکید بر شایستگیهای پایه، زمینه دستیابی افراد را در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتماعی به صورت نظام مند، همگانی، عادلانه و الزامی در ساختاری کارآمد و اثر بخش فراهم سازد.
در همین راستا با توجه به تأکیدات مقام معظم رهبری بر چهار عرصه فکر، علم، زندگی و معنویت و این که چهار عرصه به دلیل شرایط و محدوده ی زمانی و هم چنین ارتباط مستقیم با فراگیران تحت پوشش نظام آموزشی می باشد، تحول در این نظام را ضرورتی اجتناب ناپذیر می کند که این امر با اقدامات مدیریتی محقق نشده است و نیازمند تحول و مهندسی مجدد با رویکرد فرهنگ و ارزشهای اسلامی می باشد.
به همین منظور تحول در نظام آموزشی در دستور کار مسئولین فرهنگی و در رأس آنها شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفت و با تهیه سندی تحت عنوان سند تحول بنیادین آموزش و پرورش کوشش شد تا با الهام گیری از اسناد بالادستی و بهره گیری از ارزشهای بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام، چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق 1404 هجری شمسی تبیین شود. اما این سند با وجود جامعیت لازم و برخورداری از مفاهیم متعدد از نظرچارچوب مفهومی دچار نقصهای قابل توجهی است که از جمله می توان به کلی بودن راهکارها، عدم کفایت راهبردها برای برخی از اهداف، نبود ارتباط صحیح بین چشم انداز و اهداف کلان و عملیاتی، نبود ساختارو انسجام درونی هدفهای کلان پیشنهادی سند و هم چنین تکراری بودن برخی از اهداف اشاره کرد.
-2 توصیف سند تحول بنیادین آموزش و پرورش
سند تحول بنیادی در آموزش و پرورش با تکیه بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی- ایرانی و توجه به الگویی اسلامی- ایرانی پیشرفت برای تحول و پرهیز از الگوهای وارداتی، کهنه و تقلیدی محض تبیین شده تا چراغ راه برون رفت از چالشهای نظام آموزشی کشور باشد. این سند با توجه به اهداف راهبردی نظام، چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت از 2بخش تشکیل شده استْ
