بخشی از مقاله
چکیده
در برنامه تحول بنیادین آموزش و پرورش مدرسه به عنوان رکن اصلی نظام آموزشی و جلوهای از تحقق حیات طیبه، جایگاه عرضه خدمات و فرصتهای تعلیم و تربیت و زمینهساز تکوین و تعالی هویت دانش-آموزان بر اساس نظام اسلامی است. نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی مبتنی بر ارزشهای اسلامی و ملی و مبنا قرار دادن آموزههای قرآن کریم و سیره پیامبر و ائمه معصومین - ع - میباشد. ارکان اصلی چنین مدرسهای مدیر، معلم، دانشآموز و برنامه آموزشی و درسی و مولفههای اصلی آن مدیریت توانمند و آگاه، برنامههای درسی مناسب، فضای بانشاط، نیروی انسانی توانا و متخصص و تجهیزات و فناوری کافی است.
در این سند معلم، هدایتکننده و اسوهای امین و بینا در زمینههای مختلف اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در فرآیند تعلیم وتربیت است. او به عنوان موثرترین عامل در تحقق برنامههای مدون نظام تعلیم و تربیت، نقشی اساسی به عهده دارد. در این راستا تعلیم و تربیت فرآیندی تعاملی، تدریجی، تعالی جویانه و همسو با معیارهای نظام اسلامی و زمینه ساز هدایت و رشد افراد جامعه در راستای شکلگیری و پیشرفت جامعه اسلامی است که در آن مبانی و ارزشهای مبتنی بر دین اسلام در تمام عرصههای اجتماعی و فردی، دنیوی و اخروی، مادی و معنوی مورد توجه قرار میگیرد و معلم به فردی اطلاق میشود که عهدهدار رسالت خطیر تربیت دانشآموزان در نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی است.
با توجه به تصویری که از اهداف آینده نظام آموزشی کشور در افق 1404 ترسیم شده، ضرورت برنامه ریزی و تلاش در جهت محقق ساختن برنامههای وضع شده در سند تحول، توسط معلمان، مربیان و تمام فعالان حوزه تعلیم و تربیت احساس میشود. در پژوهش حاضر که بر اساس الگوی اقدام پژوهی تدوین شده است، توجه به برنامههای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان یک الگوی کامل تعلیم و تربیت و انتخاب راهکارهایی جهت اجرای قسمتی از این برنامهها مورد توجه بوده است. گروه مورد مطالعه دانش آموزان سال دوم و سوم رشته ریاضی و سوم تجربی یکی از دبیرستانهای دولتی دخترانه شهرستان گرگان میباشد.
-1 مقدمه
همانطور که در مقدمه سند تحول بنیادین آموزش و پرورش آمده است: » تحقق ارزشها و آرمانهای متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه جانبه در ابعاد فرهنگی، علمی، اجتماعی و سیاسی و اقتصادی است. عرصه تعلیم و تربیت از مهمترین زیرساختهای تعالی همه جانبه کشور و ابزار جدیدی برای ارتقای سرمایه انسانی شایسته کشور در عرصههای مختلف و تحقق آرمانهای متعالی انقلاب اسلامی ایران مانند احیای تمدن عظیم اسلامی، حضور سازنده، فعال و پیشرو در میان ملتها و کسب آمادگی برای برقراری عدالت و معنویت در جهان در گرو تربیت انسانهای عالم، متقی و آزاده و اخلاقی است.
تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه، جامعه عدل جهانی و تمدن اسلامی ایرانی باشد. در پرتو چنین سرمایه انسانی متعالی است که جامعه بشری آمادگی تحقق حکومت جهانی انسان کامل را یافته است و در سایه چنین حکومتی ظرفیت و استعدادهای بشر به شکوفایی و کمال خواهد رسید. - [2] - « در این برنامه از انسان به عنوان موجودی که با تکیه بر فطرت و استعدادهای طبیعی و استفاده از نیروی عقل و اختیار و اراده خود میتواند به معرفت دست یابد یاد شده که هویت او مجموعهای از بینشها، باورها، گرایشها و اعمال و صفات آدمی است که امری ثابت و از پیش تعیین شده نیست. همچنین تعلیم و تربیت منطبق بر معیارهای نظام اسلامی و زمینه ساز هدایت و رشد افراد جامعه در راستای شکلگیری و پیشرفت جامعه اسلامی است که در آن هدف تربیت افرادی موحد، متعهد، بااراده و خودباور، دارای عزت نفس و با نشاط و قانونمدار است.
گسترش و تعمیق فرهنگ پژوهش و خلاقیت و نوآوری، بهرهمندی هوشمندانه از فناوریهای نوین در نظام تعلیم و تربیت، ارتقای معرفت و بصیرت دینی، معنوی و اخلاقی، توسعه ظرفیتها و توانمندیهای آموزشی و پرورشی برای حضور فعال و سازنده در عرصههای مختلف، تعامل اثر بخش با سایر نهادها به ویژه نهاد خانواده و ارتقای جایگاه علم و علم آموزی از اهداف دیگر این سند است. در راستای توجه به برنامههای سند تحول بنیادین و اجرایی کردن بخشی از اهداف آن و با در نظر گرفتن شرایط موجود برنامهریزی انجام گردید تا بستر لازم جهت محقق ساختن این اهداف فراهم گردد. در برنامه تدوین شده گروه مورد مطالعه دانش آموزان سال دوم و سوم رشته ریاضی و سوم تجربی یکی از دبیرستانهای دولتی دخترانه شهرستان گرگان است.
تقویت روحیه پژوهشگری دانشآموزان، تشویق آنها به انجام مطالعه و تحقیق در زمینههای مرتبط با رشته تحصیلیشان، تشکیل گروههای درسی، تعامل گروهها با یکدیگر، مشارکت فعال دانشآموزان در کلاس، توزیع لوح فشرده جشنواره خوارزمی و آشنایی دانشآموزان با آن، ترغیب و راهنمایی دانشآموزان به شرکت در جشنواره خوارزمی و پیگیری روند کار، استفاده از روشهای فعال تدریس، بهرهگیری از دستسازهها در جهت درک بهتر مفاهیم ریاضی، بکارگیری مدلهای مختلف ارزشیابی، طراحی پرسشنامه توسط دانشآموزان با موضوعات اجتماعی و فرهنگی، انجام تحقیق در مورد کاربرد ریاضیات در تعالیم دینی و سایر علوم، برگزاری مسابقات درسی و تشکیل کلاس در فضای آزاد جزء برنامههای اجرایی در این پژوهش بوده است.
-2 نگاهی بر سند تحول بنیادین
اجرای برنامههای ذکر شده در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش مستلزم مطالعه و آگاهی و شناخت کافی از فصلها و راهکارهای ارائه شده در سند میباشد تا چشم انداز روشنی از افقهای پیش رو متصور شود. بدین منظور به بیان خلاصهای از مطالب موجود در فصلهای این برنامهی ملی به ترتیب ذیل پرداخته میشود. در فصل اول که کلیات مطرح شده است در مورد اصطلاحاتی مانند نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی، تعلیم و تربیت، ساحتهای تعلیم و تربیت، نظام معیار اسلامی، شایستگیهای پایه، هویت، معلم و مربی، جامعه اسلامی، حیات طیبه، چشم انداز و نظام دوری توضیحاتی آمده است.
فصل دوم به بیان ارزشهای نظام تعلیم و تربیت رسمی عمومی در جمهوری اسلامی ایران پرداخته است. ارزشهایی مانند استفاده از آموزههای قرآن کریم و سیره پیامبر اکرم - ص - و فاطمه زهرا - س - و ائمه معصومین - ع - ، آموزههای بنیادین مهدویت و انتظار، میراث نظری و عملی امام خمینی - ره - ، تعمیق علاقه و پیوند با انقلاب اسلامی، قانون اساسی و ولایت فقیه، توجه به حوزههای اعتقادی، عبادی، اخلاقی، اجتماعی و سیاسی، اقتصادی و حرفهای و تعلیم و تربیت علمی و فناورانه و ... در فصل سوم بیانیه ماموریت وزارت آموزش و پرورش به عنوان مهمترین نهاد تعلیم و تربیت رسمی عمومی و متولی فرآیند تعلیم و تربیت در همه ساحتها طبق سند تحول مطرح شده است.
