بخشی از مقاله
چکیده
نوشتار حاضر به بررسی جایگاه تربیت معلم و تامین منابع انسانی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش می پردازد که یکی از زیرنظام های اصلی شش گانه مهم در نظام تعلیم و تربیت رسمی و عمومی کشور محسوب می شود. اهمیت نقش اجتماعی و فرهنگی تربیت معلم در پیشبرد اهداف و راهبردهای سند تحول غیرقابل انکار است. این پژوهش در پاسخ به این سوال است که تربیت معلم و تامین منابع انسانی چه جایگاه و اهمیتی در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش دارد؟ و چه اصول و وظایفی برای مراکز تربیت معلم و دانشگاه فرهنگیان در سند در نظر گرفته شده است؟روش تحقیق برپایه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد و در پژوهش حاضر الگوی نظری زیر نظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی در بخش های تعریف و قلمرو، وظایف، رویکرد و اصول حاکم بر تربیت معلم به همراه مؤلفه های جذب، آماده سازی، حفظ و ارتقاء و ارزشیابی مورد بررسی قرارگرفته و نتایج زیر در بررسی سند تحول بنیادین حاصل شده است:
به معلمی و پیرامعلمی توجه خاصی شده است؛ تربیتِ معلمان با تأسی از پیامبران و امامان صورت پذیرفته است؛ جذب استعدادهای برتر و دارای توانمندی های جسمی، روانی و مهارت های حرفه ای توسط دانشگاه فرهنگیان انجام گرفته است، ایجاد مدارس تجربی در مجاورت دانشگاه فرهنگیان پیشبینی شده است؛ دارا بودن پروانه اشتغال برای همه ی معلمان در نظر گرفته شده و برای تمدید آن نیز گذاراندن دوره های خاص و أخذ صلاحیت های اجباری گردیده است؛ در آماده سازی مربیان به تفاوت های فردی توجه شده و آموزش در ابعاد و سطوح مختلف لحاظ گردیده است؛ به روز بودن معلمان و استفاده از روش های تدریس نوین در دستور کار قرار گرفته است؛ برای حفظ و ارتقاء کیفیت آموزشی معلمان ارزشیابی، از آنان الزامی گردیده است و...
کلید واژه : تربیت معلم، سند تحول بنیادین، زیر نظام، تدریس فعال
مقدمه:
طراحان فکور و اندیشمند در زمینه های سازماندهی و شکل دادن به محیط های درسی و کلاس های درسی و محتوای آنها و تربیت معلمی و ترسیم خطوط مهم و روشن در مجموعه آموزش و پرورش ،باید کارهای تحول آمیز و مهم بکنند. - خامنه ای، - 1386 با تربیت معلم اثربخش و آماده سازی معلمان، موفقیت فرزندانمان و آینده کشورمان را تضمین می کنیم.تربیت معلم اثر بخش نیز بادانش بایسته در مورد آن ممکن می شود. شواهد موجود از جمله نتایج آزمونهای جهانی ریاضیات و علوم و سواد خواندن - تیمز و پرلز - و همچنین نتایج امتحانات نهایی دانش آموزان، پیامهای فراوانی برای ما دارند که یکی از مهمترین آنها نیازمندی به توسعه تدریس و توان حرفه ای معلمان است .چنین ضرورتی جنبه ملی می یابد و نیل به آن در نتیجه نیز همت ملی می طلبد. اکنون دانش تربیت معلم در کشور ما در سطح شایسته ای قرار ندارد.
به ویژه دانش تدریس در رشته های تخصصی به عنوان دانش استراتژیک تربیت معلم با ضعف اساسی بیش و کم در زمینه های مختلف مواجه است . پیداست ضعف دانش تربیت معلم، فرآیند تربیت معلم را تضعیف و آموزش و پرورش را از داشتن معلمان حرفه ای محروم می کند. به همین ترتیب محرومیت آموزش و پرورش از معلمان حرفه ای، کارکرد توسعه سرمایه انسانی را با اختلال مواجه می سازد. که نتیجه آن نابرخورداری جامعه از انسان هایی توانمند و آماده برای نقش آفرینی در عرصه توسعه خواهد بود.چنین ظرفیت و وضعیتی بر ما بیش از هر چیز به داشتن بینشی ژرف از آثار کمبود دانش تربیت معلم در عرصه اجتماعی تاکید می کند. به همین ترتیب نیاز حیاتی به توسعه دانش ترتبیت معلم را نمایان می سازد. - ساکی، : 1395
- 3 این مسائل ما را بر آن میدارد که نسبت به مسئله تربیت معلم در کشورمان حساس باشیم و با استفاده از سند تحول بنیادین و سایر اسناد راهبردی برای شناخت و ایجاد تحول در آموزش و پرورش، مطالعات لازم را انجام داده و به اهمیت وجایگاه تربیت معلم در سند تحول بنیادین پی ببریم. امید است با اجرایی شدن سند تحول بنیادین آموزش و پرورش که در قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز به آن اشاره شده است گام های موثری در آموزش و پرورش برداشته شود.زیرنظام های اصلی نظام تربیت رسمی و عمومی، بخش های اساسی این نظام در جهت پشتیبانی از جریان تربیت، انجام رسالت نظام و کمک به تحقق اهداف و کارکردهای آن هستند. عملکرد این زیر نظام ها تمامی مولفه های نظام تربیت رسمی و عمومی را تحت تاثیر خود قرار می دهند و عبارتند از :
· راهبری و مدیدریت تربیتی
·برنامه درسی
·تربیت معلم و تامین منابع انسانی
·تامین و تخصیص منابع مالی
·تامین فضا؛تجهیزات و فن آوری
·پژوهش و ارزشیابی - مبانی نظری تحول بنیادین، - 366: 1390
که در تحقیق به بررسی زیر نظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی در سند تحول بنیادین خواهیم پرداخت.
پیشینه تحقیق:
در زمینه موضوع مورد پژوهش در حد توان، بررسی های لازم به عمل آمده و به نظر می رسد که پژوهش کمتری در این امرمهم صورت پذیرفته که میتوان به دو مورد آن اشاره نمود:سلسبیلی و دیگران - - 1390 در تحقیقی با عنوان »تحول بنیادین در تربیت معلم آموزش و پرورش و جایگاه دانشگاه فرهنگیان در آن« به این نتیجه رسیده و مینویسد که : معلم، اساسی ترین عنصر در نظام آموزش و پرورش می باشد که نقش الگو، مربی و راهنمایی دانش آموزان و هدایت کننده فرآیند تعلیم و تربیت را بر عهده دارد. میزان صلاحیت، کارآمدی، علاقه مندی و تسلط حرفه ای وی، تعیین کننده بازده فرایند یاددهی- یادگیری است؛ لذا در هر نظام آموزشی توجه به معلمان و مجریان برنامه ها و طرح های آموزشی، به عنوان مهم ترین عامل موفقیت و یا شکست نو آوری های آموزشی تلقی شده است.
معلم، حرفه ای تخصصی و حساس رابر عهده دارد و انتخاب معلم می یابد با دقت انجام شود و در جذب و نگهداری او سرمایه گذاری لازم صورت گیرد. - سلسبیلی و دیگران، - 59:1390 بابالویان و مسعودی - - 1394 در تحقیقی با عنوان »جایگاه تربیت معلم در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش این نتایج را بیان میکند که برای ظهور استعدادهای دانش آموزان و رشد آنها لازم است که آموزش همراه با پژوهش باشد و نظام آموزش و پرورش باید با فناوری های نوین همراه باشد. پس معلم باید با تکنولوژی های روز دنیا آشنا شود و از آنها در پیشبرد اهداف خود استفاده کند بنابراین دانشگاه فرهنگیان باید زمینه هایی برای ظهور و بروز استعداد های دانشجو معلمان فراهم سازد. - بابالویان و مسعودی، - 1394
روش تحقیق:
پژوهش حاضر به صورت کتابخانه ای و اسنادی و از نوع کیفی می باشد که از کتب، مقالات، متن سخنرانی، ومنابع متعدد در حوزه ی آموزش و پرورش، تربیت معلم و دانشگاه فرهنگیان بهره گیری شده است.
یافته ها -1الگوی نظری زیر نظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی
-2-1تعریف و قلمرو
زیر نظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی - معلم و پیرامعلم - به عنوان یکی از شش زیر نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران وظیفه ی تامین منابع انسانی از سطح ستاد تا سطح مدرسه را بر عهده دارد . معلم و پیرا معلم - مربیان - شامل تمام افرادی است که به نوعی مسئولیت زمینه سازی در نظام تربیت رسمی و عمومی را بر عهده دارد . با عنایت بر یافته های فلسفه تربیت و نیز با توجه به معانی تربیت در مطالعات نظری می توان نقش مربی در ادامه ی نقش تربیتی انبیاء و اولیای الهی اسوه ای امین راهنمایی بصیر و عالمی توانا دانست که وظیفه هدایت روشنگری برنامه ریزی آموزش پشتیبانی مشورت بازخورد دادن و ترغیب متربیان برای به چالش کشیدن موقعیت های کنونی / فعلی جهت بسط و توسعه ظرفیت های وجودی را برای کسب شایستگی ها و دست یابی به حیات طیبه بر عهده دارد. - مبانی نظری تحول بنیادین، - 385 : 1390 همه جا شاهد افزایش نیروهایی هستیم که نقش دست یاران واقعی معلمان را ایفا می کنند. این نیروها وظایفی به عهده دارند که توان آموزشی معلم را استحکام می بخشد . معلم یاران - نیروهای پیرامعلمی - نیروهایی هستند که در کارگاه ها، آزمایشگاه ها، کتابخانه ها، مشاوره و راهنمایی، مراقبت های بهداشتی و نیز در سنجش و ارزشیابی از فعالیت های انجام شده، وظایف خاصی به عهده می گیرند و آموزش تحرکی همه جانبه و چند بعدی می دهند. - رئوف،1380،ص. - 124
-2-1 وظایف
زیر نظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی شامل جذب و آماده سازی حفظ و ارتقاء و ارزشیابی معلم و سایر منابع انسانی است و دربرگیرنده تمامی افرادی است که از سطح ستاد تا سطح مدرسه مسئولیت تربیت متربیان در نظام تربیت رسمی و عمومی را بر عهده دارد. و از جمله وظایف آن عبارتند از:
·برنامه ریزی به منظور رشد و سازماندهی و تعالی مراتب هستی شناختی و ارتقای شایستگی های اعتقادی ، اخلاقی ، حرفه ای و تخصصی
·استقرار سازو کارهای لازم برای رشد شایستگی های پایه در جهت تقویت هویت مشترک - اعتقادی ، اخلاقی، دانش پایه... - و شایستگی های ویژه در جهت هویت حرفه ای مربیان - دانش تخصصی و دانش و مهارت تربیتی -
·فرصت های متنوعی که در آن امکان انتخاب، اولویت بندی و بکارگیری آموخته ها در عرصه عمل، متناسب با استعداد ها و توانمندی های فردی و نوعی مسئولیت حرفه ای فراهم گردد.
·سیاست گذاری، پشتیبانی، نظارت و ارزشیابی از کلیه فعالیت هایی که برای جذب، آماده سازی، حفظ و ارتقا منابع انسانی
·ارزشیابی از عملکرد دانشگاه ها و مراکز علمی - پژوهشی
·مشارکت با کلیه زیر نظام ها در تحقق اهداف تربیت، همسویی و هماهنگی با جهت گیری ها و فعالیت های زیر نظام برنامه درسی در ابعاد و مؤلفه های اصلی و فرعی آن - مبانی نظری تحول بنیادین، - 386 :1390
-3-1رویکرد
جهت گیری کلان زیر نظام تربیت معلم و تامین منابع انسانی - در جذب ، آماده سازی ،نگهداشت و ارتقا ، ارزشیابی از منابع انسانی - در راستای رویکرد نظام تربیت رسمی و عمومی درک و اصلاح مداوم موقعیت بر اساس نظام معیار اسلامی - با تأسی از پیامبران و امامان - ع - به عنوان بهترین الگوهای نظری و عملی تربیت - است. در این رویکرد :
·موقعیت امری لایه است و هر موقعیت خاصی در ذیل موقعیت های بزرگتر و تمامی موقعیت ها ذیل خواست ، نظارت و تدبیر الهی شکل می گیرد .
·توجه به موقعیت نیازمند گشودگی مداوم در برابر تجربیات جدید ؛ یادگیری خود آغازگر ، سازگاری میان قابلیت های وجودی - احساس ، شهود ، تخیل ، تعقل ، اراده ، و عمل - ؛ نقادی و ارزیابی مداوم عملکرد خود بر اساس نظام معیار اسلامی ، یکی شدن خود و فرایند درک و اصلاح موقعیت؛ است.
· بهبود مداوم موقعیت متضمن کسب معرفت ، عمل، و تأمل در خصوص نتایج آن به صورت فردی و گروهی است. - همان، - 387 : 1390
-4-1اصول
-1-4-1 اصول مؤلفه جذب
سیاست های حاکم برجذب و تربیت منابع انسانی باید از تنوع کافی برخوردار بوده و منجر به تامین و ذخیره سازی منابع انسانی شده و امکان انتخاب افرادی که دارای صفات و ملکات، توانمندی های ذهنی و جسمی، دانش و مهارت حرفه ای سطح بالا هستند را فراهم نماید.پذیرش در مؤسسات تربیت مربی - معلم - یا دانشگاه ها باید پس از اتمام تحصیلات در نظام تربیت رسمی و عمومی و با سنجش صلاحیت های عمومی و حرفه ای بدو ورود صورت گیرد. پذیرش در این مؤسسات منجر به استخدام نخواهد شد.
