بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی جایگاه دانشگاه فرهنگیان در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش است. مقاله حاضر پژوهش توصیفی تحلیلی است که با روش اسنادی نوشته شده است. با توجه به اینکه معلمان یکی از ارکان اصلی آموزش و پرورش می باشند و نقش مهمی در تربیت نسل آینده دارند لذا با توجه به اهمیت نقش کلیدی معلمان، این پژوهش به بیان تاریخچه تربیت معلم در ایران، بوجود آمدن دانشسراها برای تربیت آموزگاران، ایجاد مراکز تربیت معلم و در نهایت تشکیل دانشگاه فرهنگیان که هم اکنون مسئولیت تربیت معلم را بر عهده دارد، می پردازد.
یکی از اهداف دانشگاه فرهنگیان افزایش کیفیت آموزش معلمان است و در این مورد برنامه های زیادی در دست اجرا دارد. بررسی ها نشان می دهد که ورود به عرصه تعلیم و تربیت باید فقط از طریق دانشگاه فرهنگیان صورت گیرد و نظام آموزش و پرورش با فناوری های نوین همراه باشد. نتایج مطالعات اخیر نشان می دهد که ضرورت دارد مسئولین امر برای ارتقاء عملکرد معلمان توجه ویژه ای به آموزش معلمان کنند.
مقدمه
امروزه اهمیت و جایگاه نیروی انسانی بر کسی پوشیده نیست و به باور صاحب نظران محور توسعه پایدار به شمار می رود؛ اما از آموزش و پرورش فعلی چنین شانیت و وجاهتی انتظار نمی رود. آموزش و پرورش کنونی کشور ما ساخته و پرداخته فکر ما و برنامه های ما و فلسفه ی ما نیست؛ بنای کاربر آن فلسفه ای نبود که ما امروز دنبال آن فلسفه هستیم - مقام معظم رهبری؛ - 86/5/3 تحقق ارزش ها و آرمان های متعالی انقلاب اسلامی مستلزم تلاش همه جانبه در ابعاد مختلف است و عرصه تعلیم و تربیت از مهم ترین زیر ساخت های تعالی همه جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقای سرمایه انسانی شایسته ی کشور در عرصه های مختلف است - مقدمه سند تحول بنیادین - .
آموزش و پرورش یکی از نهادهای مهم اجتماعی است که در پیشرفت اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی جامعه بیشترین نقش را داراست؛ اکثر اندیشمندان و صاحب نظران آن را زیر بنای رشد و توسعه می دانند. پیشرفت و ترقی جوامع انسانی در گرو تأمین نیروی انسانی ماهر و متخصص جهت اداره مطلوب بخش های مختلف بوده و جوامعی که در این خصوص تلاش بیشتری داشته اند، نتایج موفقیت آمیزی را در حرکت پر شتاب توسعه اقتصادی و اجتماعی کسب نموده اند.
هدف آموزش و پرورش در قرن بیست و یکم، فقط تعلیم دروس، انتقال میراث فرهنگی نسل های گذشته به نسل جدید و پرورش قوای ذهنی دانش آموزان نیست؛ بلکه فراتر از آن ها، رشد و پرورش دانش آموزان در ابعاد جسمانی، ذهنی، عاطفی، اجتماعی و اخلاقی از اهداف اصلی نظام آموزش و پرورش محسوب می شود. با توجه به اهداف مذکور، مسؤولیت و رسالت دستگاه آموزش و پرورش، بیش از پیش سنگین تر و حساس تر شده و ضرورت انجام اصلاحات اساسی در ساختار، برنامه ها و روش های آموزشی و پرورشی آن اجتناب ناپذیر است. در این میان، ایجاد تحول در نظام تربیت معلم را باید پیش نیاز تحقق هر نوع تحول در نظام آموزشی دانست؛ لذا به نظر می رسد که دانشگاه فرهنگیان، نخست با انجام اصلاحاتی در تربیت معلم، می تواند گام های اساسی را در ایجاد تحولات در نظام آموزشی بر دارد.
همچنانکه در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش ایران راهکار استقرار نظام ملی تربیت معلم و راه اندازی دانشگاه فرهنگیان با رویکرد آموزش تخصصی و حرفه ای تربیت محور توسط وزارت آموزش و پرورش با همکاری دستگاه های ذی ربط به منظور باز مهندسی سیاست ها و باز تنظیم اصول حاکم بر برنامه درسی تربیت معلم با تأکید بر کارورزی و انطباق سطح شایستگی های حرفه ای معلمان در سطح ملی و جهانی با مقتضیات الگوی برنامه درسی در نظام تعلیم و تربیت و طراحی سیاست های مناسب برای ارتقای شیوه های جذب، تربیت و نگهداشت معلمان در آموزش و پرورش پیشنهاد شده است. - سند تحول بنیادین ، 1390، ص . - 26
بی هیچ تردیدی می توان گفت که معلم در رأس ارکان و عناصر نظام آموزش و پرورش قرار می گیرد؛ زیرا کارگزار اصلی تعلیم و تربیت به شمار می آید و اهداف متعالی آموزش و پرورش، با حضور و با واسطه معلم تحقق می پذیرد؛ به عبارت دیگر، اهمیت تعلیم و تربیت به عوامل آن قابل تعمیم است و در میان عوامل تعلیم و تربیت، معلم مهم ترین عامل تلقی می شود. - رضایی ، - 1390 معلم، اساسی ترین عنصر در نظام آموزش و پرورش می باشد که نقش الگو، مربی و راهنمای دانش آموزان و هدایت کننده فرآیند تعلیم و تربیت را بر عهده دارد.
میزان صلاحیت، کارآمدی، علاقه مندی و تسلط حرفه ای وی، تعیین کننده بازده فرآیند یاددهی - یادگیری است؛ لذا در هر نظام آموزشی توجه به معلمان و مجریان برنامه ها و طرح های آموزشی، به عنوان مهم ترین عامل موفقیت و یا شکست نو آوری های آموزشی تلقی شده است. معلم، حرفه ای تخصصی و حساس را بر عهده دارد و انتخاب معلم می باید با دقت انجام شود و در جذب و نگهداری او سرمایه گذاری لازم صورت گیرد.
- سلسبیلی و دیگران، - 1390 با عنایت به جایگاه ویژه ی آموزش و پرورش در توسعه ی ملی و بخصوص توسعه ی فرهنگی کشور و به منظور ارتقای سطح کیفی فرایند یاددهی- یادگیری و جذب و تربیت نیروی انسانی متعهد و کارآمد موردنیاز آموزش و پرورش ضروری است - متین: - 1390 دانشگاه فرهنگیان به دانشگاهی پیشرو در زمینه سازی برای شکوفایی فطرت، استعدادها و شکل گیری هویت یکپارچه اسلامی، ایرانی- انقلابی تاسیس شود - اساسنامه دانشگاه فرهنگیان - تا با یک مهندسی فرهنگی درست نقش بی بدیل خود را در انسجام اجتماعی و هنجارپذیری صحیح اجتماعی و تقویت وحدت و هویت ملی ایفا کند.
روش تحقیق
پژوهش حاضر کتابخانه ای اسنادی نوشته شده است که جامعه ما کتب و مقاله های معتبر مرتبط بااین موضوع می باشد. در این پژوهش به بررسی تاریخچه تربیت معلم، سند تحول بنیادین از تصویب تا اجرا، تعریف تربیت در سند تحول بنیادین، تعریف نظام تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران، اصول کلی تربیت رسمی و عمومی، اصول کلی نظام تربیت معلم پرداخته شده است و در آخر نتیجه گیری در مورد جایگاه تربیت معلم در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش صورت گرفته است.
تاریخچه تربیت معلم
آموزش و پرورش یک سیستم می باشد . در نگرش سیستمی معلم درونداد می باشد که نقش بسزایی در بهره دهی و استفاده بهینه از منابع و هزینه ها را دارد و می تواند در تربیت نسل جوان و رسیدن آنها به اهداف نقش مهمی ایفا نمایند . به دلیل همین اهمیت است که در ایران و کل دنیا اهمیت زیادی به تربیت معلم و آموزش و پرورش می دهند و از سال 1290 هجری شمسی در کشور ایران به طور منظم به تاسیس دانشسراهای مقدماتی و عالی جهت تربیت آموزگاران و دبیران نمودند.
طبق بررسی هایی که انجام گرفته مشخص شده که میزان تاثیر گذاری معلمان فارغ التحصیل از مراکز تربیت معلم و دانشسرا ها خیلی بیشتر از معلمانی است که از روش های دیگر جذب آموزش و پرورش شده اند زیرا که معلمان علاوه بر دانش و فن باید از نظر نگرش نیز تاثیر گذار باشند این امر در مراکز تربیت معلم و دانشسراها به دلیل جو حاکم بر این موسسات به نحو مطلوب انجام می گیرد.
پس از تاسیس دارالفنون در سال 1229 و ایجاد مدارس جدید نیاز به معلم برای تدریس در مدارس به ویژه معلمان آگاه و حرفه ای احساس شد . از اولین اقدامات صورت گرفته برای ایجاد تربیت معلم در ایران می توان به تاسیس دارالمعلمین مرکزی در سال 1297 توسط مجلس شورای ملی ، تصویب تحصیلات فنی دارالمعلمین ابتدایی ولایات و الایات در سال 1306 توسط شورای عالی نعارفی اشاره کرد .
در قانون تربیت معلم در سال 1312 به تصویب رسید ، عنوانهای آموزگار برای معلم دوره ابتدایی و دبیر برای دوره متوسطه و هنر آموز برای دوره هنرستان و استاد برای معلم مدارس عالی دانشگاه انتخاب شد و همچنین نام دارالمعلمین به دانشسرای عالی تغییر کرد . تا سال 1353 دوره های یکساله تربیت معلم و سپاهیان دانش فعالیت می کردند و در نهایت در سال 1353 دانشسرای عالی به دانشگاه تربیت معلم تغییر یافت . پس از انقلاب اسلامی ، اولین آزمون دوره پذیرش دانشجو در سال 1358 برگزار شد. در سال 1369 ورود به مراکز تربیت معلم از طریق آزمون ورودی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی صورت گرفت و همچنین مراکز تربیت معلم به تصویب شورای گسترش دانشگاه ها رسید و این امر تا سال 1382 ادامه پیدا کرد .
در اساسنامه جدید تربیت معلم که در سال 81 به تصویب وزارت علوم رسید و در سال 1382 به آموزش و پرورش ابلاغ شد ، اهداف مراکز تربیت معلم عبارتند از تامین نیروی نیاز برای آموزش و پرورش و فراهم کردن امکان ادامه تحصیل و برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت . طرح تجمیع مراکز تربیت معلم و ساماندهی آنها و ایجاد دانشگاهی به نام پیامبر اعظم در وزارت علوم ، تحقیقات فناوری بود که در سال 89 مطرح شده بود که عملا شکست خورد و بعد از آن سرانجام در سال 1390 با تجمیع کلیه مراکز تربیت معلم کشور دانشگاه فرهنگیان در قالب 64 پردیس در استانها تاسیس شدند . این دانشگاه در دی ماه سال 90 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسید . این دانشگاه کار خود را از سال 1391 با جذب 25 هزار دانشجو متعهد به خدمت آغاز کرده است.
سند تحول بنیادین از تصویب تا اجرا
به اعتقاد کارشناسان و صاحب نظران تعلیم و تربیت، تحول در آموزش و پرورش اجتناب ناپذیر است و شاید یکی از مهمترین دلایل تحول در نظام آموزشی ، عدم ابتنای نظام فعلی آموزش و پرورش بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی است . بسیاری از کاستی ها و مسائلی که آموزش و پروش ما با آن دست و پنجه نرم می کند ریشه در مبانی نظری این نظام دارد و این ناهمخوانی به رغم تلاش های معلمان و دست اندرکاران عزیز همچنان به قوت خود باقی است.
به همین دلایل و در راستای تحقق سند چشم انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران ، سند ملی آموزش و پرورش به عنوان سند تحول بنیادین در دی ماه 1388 در دستور کار شورای عالی آموزش و پرورش قرار گرفت . در تدوین این رهنامه ، بیش از 600 نفر از متخصصان و صاحب نظران و کارشناسان مشارکت داشته اند . این سند با الهام از آموزه های مکتب اسلام و تعالیم الهی ، پس از چند سال تدوین و به مراجع قانونگذار تقدیم شد . شورای عالی آموزش و پرورش به عنوان مرجع اصلی نظام آموزشی کشور در35 جلسه فشرده در مشهد الرضا ، بررسی سند ملی را آغاز ، به تایید و تصویب رساند و بعد از آن این مجموعه به شورای عالی انقلاب فرهنگی تقدیم شد و در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید و جهت اجرا به آموزش و پرورش ابلاغ شد.
