بخشی از مقاله
چکیده
یکی از بحث برانگیزترین سر فصلهای حقوق پزشکی، مبحث قتل ترحمآمیز و اتانازی است. این موضوع به شدت موردتوجه پزشکان، علمای اخلاق، فلاسفه و مذهبیون قرارگرفته است. با پیشرفتهای اخیر دانش پزشکی و تکنولوژی از یک طرف و تغییرات قانون جدید مجازات اسلامی از طرف دیگر مفهوم اتانازی و آثار آن در کشور ما تأثیرات خاص خود را داشته. نگاه فقهی به این بحث از مباحث مورد توجه بوده، در بین فقها در مورد صاحب بدوی حق قصاص اختلاف نظرات واستدلالهایی وجود دارد که مورد مداقه و بررسی قرار خواهد گرفت.در این نوشتار سعی شده است که به خلأ قانونی در مورد موضوع مهم اتانازی پرداخته شود، و مبنای فقهی ماده 365جدیداً به قانون مجازات اسلامی افزوده شده بررسی شود، و بیان خواهد شد که فقها با توجه به قاعده »التعزیر لکل محرم« قائل به تعزیر مرتکب میباشند.
-1مقدمه
اتانازی یا مرگ خود خواسته به حالتی اشاره دارد که بنا به درخواست شخص بیمار یا اطرافیان وی یا تشخیص پزشک معالج به حیات بیمار که از بیماری خویش رنج می برد پایان داده می شود. اتانازیا که در هیچ از قوانین ایران مورد توجه قرار نگرفته است، انواع مختلفی دارد اعم از داوطلبانه، غیر داوطلبانه، فعال، غیرفعال،خودکشی همراه با کمک پزشک که دیدگاههای مختلفی نسبت به آنها وجود دارد، همواره به دلیل اهمیت حیات انسان همه انواع اتانازی مورد توجه میباشد ولی آنچه بیشتر مورد بحث قرار میگیرد اتانازی داوطلبانه می باشد.
ماده 365 قانون مجازات اسلامی مقرر داشته: »در قتل و سایر جنایات عمدی، مجنی علیه میتواند پس از وقوع جنایت و پیش از فوت، از حق قصاص گذشت کرده یا مصالحه نماید و اولیای دم و وارثان نمیتوانند پس از فوت او، حسب مورد، مطالبه قصاص یا دیه کنند، لکن مرتکب به تعزیر مقرر در کتاب پنجم »تعزیرات« محکوم میشود.« بنابراین از آنجایی که عنصر اصلی اتانازی داوطلبانه، رضایتمجنی علیه میباشد و ماده مذکور به حق گذشت مجنی علیه و همچنین امکان مصالحهی وی با مرتکب اشاره نموده است به نظر میرسد این نوع از اتانازی تطبیق بیشتری با ماده 365 قانون مجازات اسلامی دارد.
در این مورد که صاحب بدوی حق قصاص عضو خود مجنی علیه می باشد شکی نیست، منتها در مورد صاحب بدوی حق قصاص نفس اختلاف نظراتی وجود دارد و اینکه مجنی عیله را صاحب بدوی حق قصاص بدانیم یا اولیای دم، از نظر عملی دارای آثار متفاوتی می باشد. سؤال اینجا است که آیا در قانون مجازات اسلامی 1392 اتانازی مورد توجه مقنن قرار گرفته است یا خیر؟ آیا با توجه به گذشت مجنی، اولیای دم حق قصاص مرتکب را دارند؟ و ضمان مرتکب با توجه به قانون مجازات اسلامی چگونه تعیین می شود؟ این مقاله سعی درتبیین ماده 365 قانون مجازات اسلامی با نگاهی به موارد فوق الذکر و ارزیابی عملکرد مقنن با تکیه بر نظر فقها و حقوقدانان دارد.
-2مفهوم لغوی اتانازیا
اتانازیا واژهای یونانیاست، در اساطیر یونان باستان به معنای »راحت مردن« آمده است و در کتابهای لغت چنین تعریف شده است: -1 مرگ آرام و بی درد. -2 میراندن تعمدی و مصنوعی بیماران لاعلاج با امراض دردناک. این اصطلاح برای اولین بار توسط فرانسیس بیکن، فیلسوف انگلیسی در سال 1620 در کتاب »ارغنون نو« وضع گردید. در فرهنگ های انگلیسی به فارسی »اتانازی« به معنای عمل و رویه کشتن از روی ترحم و شفقت بدون درد افرادی که از بیماری غیرقابل علاج و عذابدهندهای رنج میبرند و همچنین کشتن از روی محبت آمده است. بعضی نیز اتانازی را »مرگ شیرین« گفتهاند. در زبان فارسی نیز عناوینی مانند: قتل ترحم آمیز یا قتل از روی ترحم، ترجمه مناسبی برای این واژه است.
