بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف بررسی محتوای - متن - کتاب علوم سوم راهنمایی به روش ویلیام رومی انجام شده است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل محتوای کتاب علوم در بخش متن کتاب بر اساس میزان به کارگیری شیوه ارائه فعال به روش ویلیام رومی و فراهم آوردن اطلاعات و ارائه پیشنهادهایی به منظور بهبود و اصلاح کتاب است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. نتایج به دست آمده از یافتههای پژوهش بیانگر آن است که متن کتاب علوم تجربی سال سوم راهنمایی جدید التألیف - - 1394 از ضریب درگیری مطلوبی برخوردار بود و متن به صورت فعال ارائه شده بود. همچنین متن کتاب دانشآموزان را با فرایند یادگیری و تفکر درگیر میکند. بر این اساس بازنگری و تجدید نظر در کتاب جدید التألیف علوم تجربی مناسب و مطلوب بوده است. در مواردی اندک متن به صورت غیرفعال و غیرپژوهشی است که نیازمند بررسی است. امّا در کل متن کتاب فعال و پژوهشی است.
مقدمه
یکی ازمهمترین اهدافی که در آموزش وپرورش دنبال میشود. هم فکری، تقویت روحیه و مشارکت اجتماعی در افراد جامعه میباشد. این هدف با برنامهریزی دقیق و کارآمد تحقق مییابد یکی از ابزارهای که دراین زمینه نقش اساسی دارد برنامهریزی درسی است که در زیر مجموعه آن کتابهای درسی میباشد - رابینسون ورابینسون، 1975ماهر، . - 1370از آنجا که کتاب درسی در نظام آموزش و پرورش یکی از عناصر مهم تلقی میشود و اگر محتوای آن هماهنگ و همسو با اهداف کلی و جزئی نظام آموزشی نباشد، نمیتوان نسبت به تحقق اهداف مورد نظر امیدی داشت، بنابراین بازنگری و اصلاح علمی و اصولی در محتوای کتاب درسی اثرات مثبتی به دنبال خواهد داشت که یکی از آنها ایجاد زمینه مناسب برای رشد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است.
- یارمحمدیان،. - 1377 نظربه این که فعالیتهای آموزشی در کشور ما بر محورکتاب درسی انجام میگیرند و هر ساله با تلاش و مشکلات فراوان کتابهای درسی برای موضوعهای درسی مختلف در دسترس دانشآموزان قرار میگیرد، لازم است کتابهای درسی موجود، اثربخش باشند. یکی از راههای اثربخشی کتابهای درسی، تالیف آنها به شیوه فعال است وآن شیوهای است که در آن فعالیت و پویایی یادگیرنده محور فراینده یاددهی-یادگیری لحاظ میشود. کتابهاییکه به روش فعال تدوین شده باشند، در تمام مراحل، ذهن یادگیرنده را به چالش میکشاند و همواره یادگیرنده را در مؤقعیت جدید قرارداده و یا سوالی را مطرح میکند تا یادگیرنده سعیکند مسائل را خودش حل نماید و مطالب یادگرفته شده قبلی را در یک موقعیت جدید بهکار بندد - آقازاده واحدیان، . - 1378
صاحبنظران برنامه درسی اعتقاد دارند که تنظیم محتوا باید در چرخه برنامهریزیدرسی صورت گیرد که با اهداف شروع و به ارزشیابی ختم میشود. درنظامهای آموزشی متمرکز، کتاب درسی تنها ابزار مهم و اصلی برای یادگیری و آموزش است. بنابراین ضرورت اصلاح آن با توجه به فراگیربودن آن درکشور کاملاً به چشم میخورد. دلیل دیگر برای بررسی محتوای کتاب علوم پایه نهم این است که یکی از اصول کلی آموزش، شرکت فعال یادگیرنده، به صورت پنهان و آشکار در امر یادگیری است و در جریان یادگیری ضروری و مفید میباشد. در حقیقت یادگیری به وسیله آن چه که یادگیرنده انجام میدهد تحقق مییابد. در نتیجه بررسی محتوا از نظر نحوه تألیف که آیا موجب یادگیری فعال میشود یا نه حائز اهمیت است - سیف،. - 1380
از عمر تحلیل محتوا بیش از پنجاه سال نمیگذردامّ،ا ریشه تاریخی آن به آغاز کاربرد آگاهانه انسان از نمادها و زبان باز میگردد .تحلیل محتوا در زمان معاصر از نظر هدف و روش تفاوت معنیداری با گذشته دارد. این تمایز در سه مؤلفه تجربی بودن، برداشت جدید از پدیده و روششناسی ویژه قابلتوجّه است. بدین معنا که تحلیل محتوا اکتشافی درباره پدیدههای واقعی به قصد پیشبینی است که قیاس در آن به سوی گرایش تجربی خالی از تعصب تحول می- یابد. تحلیل محتوا دردوره جدید حیات خود ازتصور مرسوم از محتوا به منزله موضوع مورد توجّه فراتررفته و پیوند تنگاتنگی با برداشتهای جدید از پدیدههای نمادین یافته است.
روششناسی تحلیل محتوا پژوهشگر را قادر میسازد تا به تهیه بیان و ارزیابی انتقادی از طرح پژوهش مستقل از نتایج آن بپردازد. .تاریخچه تجزیه وتحلیل محتوای متون به زمانی دور بر میگردد. رورمان و مورتان3 معتقدند که این روش در یونان باستان و بعدها درقرن هفتم میلادی در فلسطین دراستخراج تورات به کار گرفته شده است. در ایران هم تجزیه وتحلیل متون، یافتن ارتباط بین متون قرآنی - تفاسیر - و نظم و نثر فارسی از گذشتههای دور رواج داشته است - سیدی، . - 1389 در تعریف تحلیل محتوا، آنچه که برلسون4 ارائه داده است، هنوز هم با گذشت سالها مورد استناد پژوهشگران قرار میگیرد.
دراین تعریف تحلیل محتوا یک شیوه پژوهشی است که برای تشریح عینی منظم و کمی محتوای آشکارپیام- های ارتباطی به کار میرود. تأکید بر کمی بودن تحلیل محتوا را در تعریف کاپلان 5 نیز میتوان مشاهده کرد که معتقد است روش تحلیل محتوا، معناشناسیآماری مباحث سیاسی و ابزاری است که برای بررسی و تبیین کلمات، مفاهیم، واژهها، مضامین، عبارات و جملات خاصی از درون یک متن یامجموعهای از متون مورد استفاده قرار میگیرد. در مجموع میتوان گفت تحلیل محتوا که به آن تحلیل گفتمان نیز گفته شده روشی است که براساس آن میتوان ویژگیهای زبانی یک متن گفته شده یا نوشته شده را به طور واقع بینانه، عینی و منظم شناخت و نیز درباره مسایل غیر زبانی همچون ویژگیهای فردی و اجتماعی گوینده یا نویسنده متن و گرایشهای وی استنتاجهایی نمود. منظور از متن یا محتوا کلیه ساختها از علایم گوناگون - زبانی، موسیقیایی، تصویری، حتی جسمی مانند مجسمهای - است که از طریق آن ارتباط برقرار میشود. - سلیمان پور، . - 1383
یکی از روشهای کمی تحلیل محتوا که در رابطه با میزان فعال بودن تحلیل محتوای کتابهای درسی در نظامهای آموزشی کاربرد فراوان دارد، روش تحلیلمحتوا ی ویلیام رومی است که با توجّه به اینکه کتاب علوم پایه نهم دوره اول متوسطه به دلیل جدید بودن آن تاکنون مورد تحلیل قرارنگرفته است، پژوهشگر با بهرهگیری ازاین روش درصدد
