بخشی از مقاله
چکیده:
این پژوهش با هدف بررسی محتوای کتاب علوم سوم راهنمایی به روش ویلیام رومی انجام شده است. هدف اصلی این پژوهش تحلیل محتوای کتاب علوم در بخش تصاویر کتاب بر اساس میزان به کارگیری شیوه ارائه فعال به روش ویلیام رومی و فراهم آوردن اطلاعات و ارائه پیشنهادهایی به منظور بهبود و اصلاح کتاب صورت گرفته است. روش تحقیق توصیفی و تحلیلی است. نتایج به دست آمده از یافتههای پژوهش بیانگر آن است که تصاویر کتاب علوم تجربی سال سوم راهنمایی جدید التألیف - - 1394 از ضریب درگیری مطلوبی برخوردار بود و تصاویر به صورت فعال ارائه شده بود. همچنین تصاویرکتاب دانشآموزان را با فرایند یادگیری و تفکر درگیر میکند. بر این اساس بازنگری و تجدید نظر در کتاب جدید التألیف علوم تجربی مناسب و مطلوب بوده است.
مقدمه
مفهوم برنامهدرسی امروزه در دو جایگاه مطرح و مورد بحث است: در جایگاه یک واقعیت آموزشی و در جایگاه یک واقعیت دانشی. وقتی از برنامهدرسی در عرصه آموزش و یادگیری سخن به میان میآید، سطحی از بحث مطرح است که برنامهدرسی را به عنوان یک واقعیت آموزشی مطرح میکند. در این جایگاه، هم نگاه فرآیندی و هم از نگاه دستاوردی به برنامهدرسی دیده میشود و البته دارای سابقهای طولانی در حیات بشر است؛ هر چند ممکن است در این سابقهی بلند تحولاتی در نام نیز دیده شود. در جایگاه دیگر، برنامهدرسی به عنوان یک حوزه مطالعاتی و دانشی مطرح میشود که نمایانگر حوزه علمی است و با وجود سابقهی کوتاه ظهور توانسته است بخش زیادی از مستندات علوم رفتاری را در قرن بیستم و بیست و یکم به خود اختصاص دهد.
- فتحیواجارگاه و همکاران، 18 :1393 و . - 19 از جمله عناصر برنامه درسی محتوای برنامه درسی است که در قالب کتاب درسی عرضه میگردد. اهداف تعیین شده آموزشی میتواند از طریق مطالعه عناوین مختلف محقق شود. جامعه نیازمند آن است که فراگیران، مفاهیم و اصول بسیاری از موضوعات را یاد بگیرند. بنابراین در تعریف عنصر دوم برنامه علمی، باید گفت که بعضی از موضوعات درسی نوعاً باید به عنوان وسیلهای کمکی برای یادگیری انتخاب شوند. تفکیک اولین و دومین عنصر برنامه بر این نکته تأکید میکند که هدف - نتایج یادگیری مطلوب - و موضوع درسی مترادف نیستند.
قرار دادن اهداف و محتوا در برنامه علمی به عنوان عناصر متفاوت، به ما اجازه میدهد که بر تفاوت بین آنها تأکید کنیم و نیز روشنتر کردن بحث کمک میکند - استارک، . - 1997 این موضوع از آن جهت حائز اهمیت است که عنصر محتوا با آنکه در ارتباط با هدفها، هویت خود را کسب میکند امّا در تدارک آن آزادی عمل بیشتری وجود دارد. به عبارت دیگر، با استفاده از محتواهای متعددی ممکن است بتوان به هدفهای مشخصی دست یافت. این امکان فرصت تنوع را به هنگام مشارکت دادن گروههای مختلف، فراهم می- کند - فتحیواجارگاه و همکاران، . - 51 :1393 منظور از محتوا یک مادهی درسی عبارت از دانش سازمانیافته و اندوخته شده، اصطلاحات، واقعیات، حقایق، قوانین، اصول، روشها، مفاهیم، تعمیمها، پدیدهها و مسایل مربوط به همان ماده درسی است - قورچیان، 1374؛ به نقل از فتحی واجارگاه، . - 117 :1387 به عبارت دیگر منظور از محتوای برنامهدرسی عبارت است از حقایق خاص، عقاید، اصول، مسائل و غیره که در یک درس خاص گنجانده میشود - کانلی1، 1991؛ به نقل از فتحیواجارگاه، . - 118 :1387
محتوای برنامه درسی را با تحلیل محتوا میتوان ارزیابی نمود از جمله روشهای ارزیابی تکنیک ویلیام رومی استو. ابتدا به تشریه تحلیل محتوا میپردازیم و بعد از آن تکنیک ویلیام رومی را شرح میدهیم. روش تحلیل محتوا یکی از روشهای تحقیقی است که از گذشتهای نسبتاً دور مورد استفاده قرار گرفته و امروزه در علوم اجتماعی و خارج از آن، کاربرد فراوانی یافته است. این روش در سادهترین شکل، به بیرون کشیدن مفاهیم مورد نیاز پژوهش از متن مورد مطالعه میپردازد؛ مفاهیمی که در قالب مقولاتی منظم، سامان مییابند. روش تحلیل محتوا بر این فرض بنا شده است که با تحلیل پیامهای زبانی میتوان به کشف معانی، اولویتها، نگرشها، شیوههای درک و سازمان یافتگی جهان دست یافت - ویلکینسون و بیرمنگهام، 2003؛ به نقل از تبریزی، . - 106 :1391
این روش، انعطافپذیری بسیار بالایی دارد و همین ویژگی، آن را برای استفاده در شرایط کاملاً متغیر و متفاوت، مهیا ساخته است. امکانات گستردهای که برای تحقیق در روش تحلیل محتوا وجود دارد مرهون تغییراتی است که این روش تحقیقی در طول زمان پذیرفته است. با این وجود، به دلیل نبود تعریف واحد و چارچوب یکنواخت برای استفاده از این روش، هنوز هم کاربرد آن با ابهامات و پرسشهایی روبه روست. امروزه در حیطه روش تحلیل محتوا، شاخه- های متعددی وجود دارد که مشترکات و یا تفاوتهای آنها کاملاً روشن نیست. در نتیجه، با وجود کارهای مطالعاتی بسیاری که در فرایند خود، از این روش سود بردهاند، در زمینه مطالعات نظری عامتری که بتوانند با نگاه از بیرون، اصول این رویکردهای گوناگون را در قالب یک کل، بررسی و مقایسه کنند، کاستیهایی به چشم میخورد - تبریزی، . - 107 :1391
تحلیل محتوا به عنوان تکنیکی تحلیلی، در اوایل قرن بیستم و در حوزه ارتباطات، رواج چشمگیری یافت. این روش که عمدتاً برای فهم پیامهای رسانهای به کار میرفت، تحلیل نظاممند دادههای متنی رسانههای جمعی، نظیر رادیو و روزنامهها را مد نظر داشت - مایرینگ2، . - 266 :2003 ویلیام رومی یکی از صاحب نظران تعلیم و تربیت کتاب خود را به نام تکنیکهای پژوهشی در آموزش علوم را در سال 1986 ارائه کرد. روش او چنانکه خود او معتقد است، یک روش تحلیل کمی است. که به توصیف عینی و منظم محتوای آشکار مطالب درسی و آزمایشگاهی میپردازد.
