بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین و رایجترین منابع تحقق یادگیری مؤثر و پایدار در کشورمان، کتابهای آموزشی هستند. یادگیری اطلاعات از طریق کتاب، علی رغم گسترش اینترنت همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است. کتابهای آموزشی را میتوان به سه دستهی عمده تقسیم کرد: کتابهای درسی، کتابهای کمک آموزشی، و کتابهای کمک درسی. با توجه به اهمیت موضوع تغییر و تحول در کتابها، ضروری است به نقد و بررسی و چالش های فرا روی دبیران در رابطه با کتاب های درسی پرداخته شود. هدف این نوشتار نقد و بررسی کتاب جدید التألیف انگلیسی هفتم است. تغییر کتاب زبان هفتم با نگاه اسلامی و توجه به چهار مهارت یادگیری - شنیدن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن - با رویکرد مهارتهای ارتباطی در نظام جدید آموزشی که یادگیری محور است نه معلم محور و شاگرد محور، صورت گرفته است. با اینهمه، این کتاب دارای مزایا و معایبی است که در این مقاله با مراجعه به منابع مکتوب کتابخانه ای و استفاده از نظرات اساتید آموزش زبان، به برخی از آنها اشاره می شود.
واژههای کلیدی: کتاب درسی، زبان انگلیسی، پایه هفتم، تحلیل محتوا
-1 مقدمه
یکی از مهم ترین و رایج ترین منابع تحقق یادگیری مؤثر و پایدار در کشورمان، کتاب های آموزشی هستند. یادگیری اطلاعات از طریق کتاب، علی رغم گسترش اینترنت همچنان اهمیت خود را حفظ کرده است. کتاب-های آموزشی را می توان به سه دسته ی عمده تقسیم کرد: کتاب های درسی، کتاب های کمک آموزشی، و کتاب های کمک درسی.
الف - کتاب های درسی: کتاب هایی هستند که براساس برنامه ی درسی خاصی و با هدف معینی از سوی مراجع ذی صلاح در وزارت آموزش وپرورش به تصویب رسید ه اند و در چارچوبزمانیِ معینی آموزش و متناسب با پایه، رشته، شرایط ذهنی و سنی یادگیرندگان تألیف، چاپ و در کلاس های رسمی مدرسه ها تدریس می شوند. به علاوه، از آ نها ارزشیابی به عمل می آید و یاد گرفتن محتوای آ نها، به اخذ مدرک تحصیلی منجر می شود. در حال حاضر، همه ی امور برنامه ریزی تألیف و چاپ این کتا بها به صورت متمرکز در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی انجام می گیرد و کار برنامه ریزی و تألیف را - دفاتر برنامه ریزی و تالیف کتاب های درسی - و کار چاپ آن ها را - اداره ی کل چاپ و توزیع کتاب های درسی - انجام می دهند.
ب - کتاب های کمک آموزشی - توسعه ای - : کتاب هایی هستند که به منظور ایجاد انگیزه، توسعه یادگیری، افزایش دانش و سواد علمی، پرورش مهارت های ذهنی و عملی، رشد روابط اجتماعی و ارتقای یادگیرنده براساس هد فها و برنامه های خاصی تهیه و تنظیم می شوند ولزوماً به برنامه های درسی دوره ی تحصیلی وابسته نیستند.
▪ این کتابها را می توان به سه گروه عمده تقسیم کرد:
▪-1 .کتاب های دانش افزایی دانش آموزان.
▪-2 کتاب های پرورش مهارت های فرایندی، عملی، پروژه ای و هنری دانش آموزان.
▪-3 کتاب های دانش افزایی، مهارتی و روشی برای معلمان و کارشناسان.
▪ج - کتاب های کمک درسی: کتاب هایی هستند که به منظور تسهیل، تقویت، تکمیل، تعمیق یادگیری و فراهم کردن آموزش جبرانی براساس هدف ها و برنامه های درسی دوره و پایه ی تحصیلی خاصی تهیه و تنظیم می شوند. این کتاب هاالزاماً به هدف های برنامه های درسی وابسته هستند.
▪بررسی کتاب های کمک درسی داخل و خارج از کشور نشانگر آن است که حداقل چهار گروه از این نوع کتا ب ها قابل شناسایی است:
▪کتاب های کار و فعالیت های یادگیری برای دانش آموزان؛
▪کتاب های تمرین به منظور تثبیت، تقویت و آموزش جبرانی یادگیری دانش آموزان؛
▪کتاب های سنجش و ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دان شآموزان؛
▪کتاب های فعالیت محور در چارچوب هدف های برنامه های درسی خاص.
▪محتوا به مفاهیم، تعاریف، حقایق، اصول، قوانین، نظرات، مهارت ها، فرایندهای تفکر، فعالیت های عملی، جمع بندی ها، خودآزمایی ها، تصویرها، نقشه ها و... اشاره می کند که با رویکردی تلفیقی و یا مجزا، به مخاطبان ارائه می شود. انتخاب محتوای آموزشی براساس معیارها و ویژگی های زیر انجام می گیرد.
▪ارتباط با هدف های کلی و جزئی، ارتباط با علاقه، نیاز و رغبت فراگیران، ارتباط با نیازهای جامعه، ارتباط با توانایی فراگیران - جسمانی و عقلانی - ، ارتباط با زندگی حال و آینده، ارتباط با زمان تمرکز بر موضوع، اعتبار علمی، فراهم کردن زمینه برای رشد تفکر، کاربردی بودن در زندگی، توجه به مسائل اجتماعی، ارزشی و اخلاقی، بیان جنبه های کاربردی. هدف این نوشتار نقد و بررسی کتاب جدید التألیف انگلیسی پایه هفتم است.
-2 تاریخچه تالیف کتاب های درسی زبان انگلیسی در ایران
حول و حوش انقلاب فرهنگی، کتابهای جدید انگلیسی پایههای چهارگانهی دبیرستان مثل دیگر کتابهای جدید التألیف آن زمان برای سایر دروس یکی پس از دیگری از راه رسیدند و تا سال 1369 که کتاب جدیدتر انگلیسی وارد نظام درسی آموزش و پرورش شد و آنها را یکی پس از دیگری از گردونه خارج ساخت، متون اصلی درس انگلیسی در دوره دبیرستان بودند. در آن کتابها، عمده توجه و شاید یگانه توجه کتاب و طبعاً تدریس متناسب با آن، خواندن و نوشتن بود و تقریباً خبری از دو مهارت دیگر زبانی - سخنگفتن و گوشدادن - در میان نبود. همه درسها، کمابیش، با متنی نسبتاً بلند شروع میشدند و در ادامه، تمریناتی مربوط به آن متن میآمد و بعد از آن، گرامر تقریباً مفصل درس معرفی میشد و درس نهایتاً با انواع تمرینات گرامری به پایان میرسید.
برنامهی هر درس در این کتابهای چهارگانه، با اندک تفاوتهایی، کم و بیش همین بود. روشی که این کتابها بر مبنای آنها تألیف شده بودند در اصل روشی است که به روش دستور-ترجمه1 شناخته میشود - هرچند بنا بر اصول علمی آموزش زبان، نمیتوان روش دستور-ترجمه را روش به معنای علمی آن دانست و در این نوشتار نیز
