بخشی از مقاله
چکیده :
هدف اساسی پژوهش ، بررسی کتاب مطالعات اجتماعی پایه هفتم متوسطه در بعد نگرشی می باشد. برای این کار ، از پرسش نامه محقق ساخته استفاده شده است و یافته های تحلیل با استفاده از تکنیک لیکرت تحلیل شد.نتایج پژوهش حاکی از این امر بود که میزان توجه به بعد شناختی در کتاب مطالعات اجتماعی پایه هفتم متوسطه خوب بوده است و تا حدی توانسته به پرورش این بُعد بپردازد.
مقدمه :
برنامه و محتوای کتاب درسی، یکی از عناصر مهم نظام آموزش و پرورش است و در تحقق اهداف آموزش و پرورش نقش اساسی دار د. از آنجا که نظام آموزش و پرورش ایران متمرکز و برنامه، کتاب و معلم، محورهای اساسی آموزش و یادگیری اند و با توجه به آن که در بسیاری از موارد ،کتاب درسی تنها رسانه آموزشی است که در اختیار معلم قرار دارد و فرآیند تدریس و یادگیری تنها با اتکا به محتوای برنامه درسی، مفاهیم و ارزش های مطرح شده در آن صورت می پذیرد و از سوی دیگر، انواع ارزشیابی های تحصیلی، امتحانات و گزینش های متعدد برمبنای محتوای کتاب های درسی صورت می گیرد ، نقش کتاب به منزله ی برنامه ی آموزش بسیار مهم تلقی شده، جای تعمق، بررسی و تتبع فراوان دارد .
بازنگری، تجدید نظر و اصلاح برنامه و محتوای کتاب های درسی، زمینه رشد و پیشرفت تحصیلی را فراهم می آورد . محتوای مطلوب کتاب های درسی می تواند دانش آموزان را به چالش فکری وادارد و از جمود فکری و ذهنی رها سازد و پاسخگوی نیازمندی های عصر جدید انسان ها باشد. در کلاس های درس مطالعات اجتماعی، دانش آموزان به تعریف و بازشناسی جهان بینی موجود خود تشویق می شوند و زبان مناسبی به ایشان عرضه می شود تا براساس آن بتوانند، به بحث، مذاکره و پرسش و پاسخ بپردازند - آقازاده ، - 1385 برای فهم چنان زبانی، باید فعالانه به تفکر، تصویرسازی ذهنی و خلاقیت پرداخت.
دوره متوسطه برای دانش آموزان، مقطعی سرنوشت ساز است و شالوده شخصیتی و فکری افراد پی ریزی می شود . برخی از دروس برای دانش آموزان جالب و دوست داشتنی است و این علاقه به دروس خاص ممکن است، مسیر تحصیل و شغلی افراد را تغییر دهد. آنچه که علاقه مندی دانش آموزان را به برخی کتاب های درسی بر می انگیزد، به عوامل مختلفی، از جمله معلم ، روش تدریس و کتاب درسی بستگی دارد. کتاب درسی از اجزای مختلفی تشکیل شده است: جلد، متن، تصویر، پرسشها، رنگ و فونت حرو ف. هرچه این اجزا، به ویژه متن، پرسش ها و تصاویر فعال تر باشد، میزان انگیزه و علاقه به درس نیز افزایش می یابد و آن درس می تواند در زندگی دانش آموز مؤثرتر باشد.
اهمیت و ضرورت پژوهش :
پژوهش حاضر به یکی از عناصر مهم تعلیم و تربیت یعنی کتاب رسید پرداخته است تا جایگاه بُعد نگرشی را به طور کلی و میزان برخورداری کتاب مطالعات اجتماعی پایه هفتم متوسطه از مولفه های نگرشی را به طور ویژه بررسی کند.
پیشینه ی تحقیق :
1. یاوری - 1373 - ، در پژوهشی که با استفاده از روش تحلیل محتوا به بررسی وضعیت اقوام گوناگون ایرانی در برخی از کتب درسی مانند فارسی، تعلیمات اجتماعی و جغرافیا پرداخته است، نتایج حاکی از این است که در کتاب های درسی به ارزش های دینی اسلامی بسیار توجه شده است. درحالی که به مقوله های قومی و خرده فرهنگی مانند گویش های گوناگون و یا حتی زبان های قومی کمتر توجه شده است.
2. شاه سنی - 1386 - ، در تحقیق کتاب های دینی و فارسی و تعلیمات اجتماعی دوره ابتدایی مورد تحلیل قرار داده است. براساس یافته های به دست آمده ارزش های دینی و سیاسی دارای بیشترین فراوانی در تمام کتاب ها هستند و از طرف دیگر، فراوانی ارزش های ملی مشتمل بر شناخت میراث فرهنگی و آثار باستانی ایران، شناخت شخصیت های ملی و احترام به میهن کمتر از حد انتظار بوده و ضرورت بازنگری جدی در این مورد احساس می شود.
اهداف پژوهش :
هدف پژوهش بررسی کتابمطالعات اجتماعی هفتم متوسطه در بُعد نگرشی می باشد.
سوال پژوهش :
میزان توجه به مفاهیم و قضایای نگرشی در کتاب مطالعات اجتماعی هفتم متوسطه چگونه است؟
روش پژوهش :
حوزه مطالعه شامل کتاب مطالعات اجتماعی هفتم متوسطه است.واحد مطالعه ، درس های مندرج در کتاب مذکور است.واحد تجزیه و تحلیل ، جمله ، پرسش و تصاویر است.بدین صورت که همه ی جملات ، پرسش ها و تصاویر مندرج در درس های کتاب مطالعات اجتماعی هفتم متوسطه از نظر شاخص های مربوط در بعد نگرشی تجزیه و تحلیل شده است.
روش گرد آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات :
روش گرد آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات ، روش چک لیست است.
جامعه ی آماری و نمونه های پژوهش :
در این تحلیل جامعه ی آماری کل کتاب های پایه ی متوسطه و نمونه پژوهش کتاب مطالعات اجتماعی هفتم متوسطه می باشد.
ابزار جمع اوری اطلاعات :
اگر به دنبال سنجش نگرش یا رفتار افراد هستید، مقیاس لیکرت یکی از قابل اعتمادترین روش های مورد استفاده است. برای بررسی بعد نگرشی در کتاب مطالعات اجتماعی هفتم متوسطه از تکنیک لیکرت استفاده شده است. لذا برای تحلیل یک متن و تصویر، ابتدا متن و تصویر مورد نظر به مقوله های قابل پرداخت و کنترل رمزگذاری می شود و سپس با استفاده از چک لیست و گویه های موجود به تجزیه و تحلیل می پردازیم.
یافته های پژوهش :
تحلیل فوق از 100 امتیاز ممکن80 امتیاز را کسب کرد یعنی 80 درصد.با توجه به این که برخی از گویه ها پایین ترین امتیاز را کسب کرده اندبه تحلیل این گویه ها پرداختیم. اگر ما یاد گیری را کسب دانش در باره ی موضوعاتی بدانیم که از طریق مطالعه، تجربه وآموزش حاصل می شود. بنابراین باید یادگیری موجب تغییر در رفتار شود. تمرین و تجربه فردی دانش آموزان در این زمینه بسیار مؤثر است. بنابراین کتب درسی مطالعات اجتماعی باید به گونه ای تنظیم شوند که زمینه برای رسیدن به این دو هدف یعنی تمرین و تجربه را برای فراگیران فراهم کنند.
هر چه اثر بخشی کتب مزبور بیشتر باشد این هدف بیشتر تحقق پیدا خواهد کرد. کتب علوم اجتماعی دوره ی راهنمایی - تاریخ، جغرافیا و اجتماعی - نیز پس از سالها اعتراض و پیگیری همکاران محترم در سطح مدارس، گروه های آموزشی مناطق و استان، بعد از تغییرات اساسی در نظام آموزشی بر اساس برنامه ی تحول بنیادی درنظام آموزش و پرورش و برنامه ی درس ملی، سه کتاب در یک کتاب تحت عنوان مطالعات اجتماعی برای آموزش فراگیران وارد عرصه ی نظام آموزشی شد. لذا برای تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی هفتم ضروری است که کتاب را در دو قسمت نقاط قوت و نقاط ضعف آن مورد مطالعه و بررسی قرار دهیم.
نقاط قوت کتاب:
