بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق محتوای کتاب ریاضی دوم ابتدایی از نظر الگوی خلاقیت گیلفورد مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. در این پژوهش ابتدا از روش توصیفی برای اعلام فراوانی، درصد و جداول استفاده شده و بعد از آن با استفاده از روش تحلیلی نتایج مورد تفسیر قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که تمرین، کامل کن، الگویابی، و حل مسئله های کتاب ریاضی دوم ابتدایی با توجه به سطوح خلاقیت گیلفورد به سطح تفکر همگرا بیشتر تطابق دارد. اما فعالیت و کار در کلاس های این کتاب به سطح تفکر واگرا نزدیک تر هستند.
مقدمه
تحلیل محتوا شیوه ای از پژوهش است که در این شیوه محقق به تشریح و بیان کمی، منظم و عینی محتوای آشکار پیام می پردازد. این روش علی رغم داشتن تفاوت هایی با سایر روش های تحقیق کمی وجوه مشترکی نیز با آن ها دارد. در ذیل به برخی از این وجوه مشترک اشاره می گردد :
1. اطلاعات یا کمی اند یا در صورت کیفی بودن، محقق آن ها را تبدیل به اطلاعات کمی و داده می کند.
2. با روش های آماری، تجزیه و تحلیل می شوند.
3. چون اطلاعات کمی هستند، آن ها را در قالب جدول ماتریس داده ها تنظیم می کنند.[1]
تحلیل محتوا از رویکردهای خاص برای تحلیل داده ها برخوردار است. این رویکرد خاص عمدتا ناشی از نحوه تلقی از موضوع تحلیل محتوا می باشد. تحلیل محتوا را تکنیکی پژوهشی برای استنباط تکرارپذیر و معتبراز داده ها در مورد متن آن ها تعریف کرده اند.
تحلیل محتوا به عنوان یک شیوه پژوهشی کاربردهای متعددی در حوزه های مختلف علوم انسانی من جمله علوم تربیتی، روان شناسی، جامعه شناسی، مردم شناسی، زبان شناسی، ارتباطات و ... دارد. در این رویکرد، پژوهشگر به شناخت مفاهیم، ارزش ها، اعتقادات، هنجارها و رفتارهایی که به طور مستقیم در واژه ها، عبارات، تصاویر و ساختارهای یک پیام یا محتوا مستتر است می پردازد. این شناخت با به کارگیری انواع فنون کمی و کیفی در حوزه های مختلف اجتماعی، فرهنگی، علمی، سیاسی، اقتصادی و ... قابل مطالعه و بررسی است.
در فرآیند برنامه ریزی درسی تهیه و تدوین محتوای آموزشی مناسب به خصوص در نظام آموزشی متمرکز از جایگاه ویژه ای برخوردار است. ریاضی یکی از دروس مهم واساسی دوره ابتدایی است که متاسفانه با افت تحصیلی و نگرش منفی دانش آموزان رو به رو شده است. از این رو است که تهیه و تدوین کتاب های درسی با توجه به ملاک هایی که موجد یادگیری معنادار است یک ضرورت محسوب می شود.
بیان مسئله و ضرورت تحقیق
خلاقیت از ویژگی های منحصر به فرد آدمی و از امتیازات اوست که بی تردید این توان شعاعی از قدرت مطلق خلاقیت باری تعالی است که به انسان داده شده است. یکی از مهم ترین ویژگی های انسان ویژگی آفرینندگی یا خلاقیت اوست. به کمک این ویژگی است که انسان می تواند اهداف آرمان گرایانه خود را پدید آورد و توانایی های خود را شکوفا سازد. حل مسئله و خلاقیت از ممتازترین توانایی های شناختی انسان است. از آن جا که پرورش خلاقیت ارتباط نزدیکی با پیشرفت های اقتصادی و تمدن هر کشور دارد، پرورش خلاقیت شاگردان از مهم ترین اهداف تربیتی به شمار می رود. سیستم آموزش و پرورش باید یادگیرندگان را به گونه ای آماده کند تا در حل مسائل خود و جامعه خلاقیت داشته باشند.
یک کشور برای پیشرفت به انسان های خلاق نیاز دارد. این که کتب درسی تا چه حد توانسته اند خلاقیت را تحت پوشش قرار دهند همیشه مورد سؤال محققان بوده است. زیرا این کتب از عوامل مؤثر پرورش خلاقیت در برنامه ریزی درسی به شمار می آیند و در نظام آموزشی جاری در کشور، کتب درسی تنها منبع تدریس به شمار می آیند. مهم ترین مسئله در آموزش کودکان خلاق استفاده از محتوای آموزشی مناسب، روش های گوناگون، مسئله یابی، حل مسئله، خلاقیت و تفکر است و کتب درسی از جمله ریاضیات در ایجاد مهارت های خلاق نقش عمده ای دارند و با تدوین مناسب محتوای کتاب درسی در راستای پرورش خلاقیت دانش آموزان می توان گام مؤثری برداشت. با توجه به توضیحات مذکور، این تحقیق در پی آنست که آیا محتوای کتب درسی ریاضی دوم ابتدایی برای پرورش تفکر خلاق بر اساس خلاقیت گیلفورد انجام گرفته است؟
متکی بودن محتوای کتب درسی برآموزش مستقیم، مداوم، پرورش تفکر منطقی و کسب خلاق دانش آموزان ضروری است. یعنی انتخاب محتوای درسی بر اصولی متکی باشد تا معلمان و والدین که با تعلیم و تربیت کودکان و نوجوانان و جوانان سر و کار دارند بتوانند با پیروی از آن اصول وظیفه خود را به نحو شایسته و مطلوب انجام دهند. از طرف دیگر چون تمامی دانش آموزان خلاق از سرمایه های ملی هر کشور به شمار می روند عدم توجه به آنان خسارت جبران ناپذیری به این سرمایه خدادادی وارد خواهد کرد. بنابراین پیشرفت و ترقی و آینده هر کشوری، برنامه ریزی صحیح در جهت پرورش و آموزش دانش آموزان است و این امر مهم امکان پذیر نیست مگر این که در تمامی ابعاد و مسائل مربوط به یادگیرندگان تحقیقات وسیع و دامنه داری صورت گیرد.
حال با توجه به اهمیت پرورش خلاقیت در پیشبرد اهداف یک کشور در جهت پیشرفت و ترقی و نقش دانش آموزان ابتدایی به عنوان آینده سازان این مرز و بوم و این که کتب درسی از مهم ترین منابع و مراجع یادگیری اند، در این تحقیق محتوای کتاب ریاضی دوم ابتدایی از نظر الگوی خلاقبت گیلفورد مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.
پیشینه پژوهش
اشیاء و لوازم زیادی باید پیرامون دانش آموزان را فرا گیرد تا او را به تفکر خلاق درباره اشیا وا دارد. او باید انتقاد سازنده از کار خویش و آثار دیگران را بیاموزد تا معیارهای رسیدن به تفکر خلاق را در خود بالا ببرد.×این گونه انتقاد ماهیت منفی ندارد والزاماً به وجود نوعی درککاملاً حساس در کودکان وابسته نیست زیرا این جنبه ها را نیز می توان در شرایط گوناگون، از جمله تجربه و هدایت والدین و معلمان ایجاد کرد.×در پرورش زمینه تفکر علمی و خلاق باید این آمادگی را دانش آموزان بوجود آوریم که بتوانند مسائل را بررسی کنند، دیده ها را مشاهده کنند، خودشان مسائل را شناسایی و مشخص کنند و برای راه حل آنها در صدد یافتن راه حل مناسب باشند.×برای این منظور بعضی از محققین و روانشناسان مراحلی را برای خلاقیت ارائه داده اند
