بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت زندگی و تلاش برای افزایش آن در زندگی شهروندان توجه ویژهای در برنامهریزی را به خود اختصاص داده است. ارتقاء کیفیت زندگی راهی برای رسیدن به رضایتمندی و شادمانی میباشد که تاثیرات همهجانبهای بر زندگی شهروندان میگذارد. اما آنچه مهم است شیوه دستیابی به آن و فرآیندی است که برای رسیدن به این هدف طی میشود. بدین منظور این پژوهش با هدف تحلیل نقش و فرایند برنامه ریزی راهبردی برای دستیابی به افزایش کیفیت زندگی صورت گرفته است.
پس از مرور ادبیات موضوع و آشنایی با مفاهیم برنامهریزی راهبردی و کیفیت زندگی و جایگاه این انگاشت در چارچوب نظام برنامهریزی تجارب برنامهریزی مبتنی بر ارتقاء کیفیت زندگی بررسی و سنجه ها و معیارهای آن تعیین میگردد. بررسی مدل های برنامهریزی راهبردی کمک کرده تا مدل قابل استفاده برای برنامهریزی راهبردی که در جهت افزایش توسعه پایدار و دستیابی به بهبود کیفیت زندگی شهری باشد معرفی گردد.نتایج حاکی از آن است که پیاده سازی سنجه ها و معیارهای کیفیت زندگی در فرایند مدل برنامهریزی دیوید می تواند در کنار عوامل مدیریتی ما را در رسیدن به توسعه پایدار شهری کمک نماید.
-1 مقدمه
برنامهریزی فعالیتی سازمان یافته و تلاشی هوشیارانه به منظور گزینش بهترین راهحلهای پیشنهادی، برای دستیابی به اهداف کلی است. در واقع برنامهریزی، به کارگیری دانش انسانی برای اتخاذ تصمیماتی است که همچون بنیانی برای فعالیت انسان، عمل میکنند. هسته مرکزی این فعالیت، ایجاد رابطه بین اهداف نهایی و ابزار رسیدن به آنها - اهداف - ، استفاده از کارآمدترین استراتژیهاست برنامه ریزی راهبردی به عنوان یکی از شیوه های نوین برنامه ریزی شامل فرآیند ارزیابی محیط در حال تغییر شهر به منظور ابداع رسالتی برای آینده شهر و کوششی برای توسعه رهیافت های عملی مدیریت و تصمیم سازی است به نحوی که قادر به رویارویی با محیط های پیچیده، نامعلوم و پیش بینی ناپذیر باشد در این میان، کیفیت زندگی به عنوان یکی از انگاشتهای مطرح در برنامهریزی شهری،بدنبال تمایل به بهبود کیفیت زندگی در شهرها به یکی از اهداف کلان برنامهریزی شهری مورد توجه برنامهریزان قرار گرفته است.
در ایران سازوکار مشخصی برای بکارگیری آن در فرآیند برنامهریزی شهری معرفی نشده است و تلاش های انجام شده در این زمینه در حد اندازهگیری و سنجش شاخصهای کیفیت زندگی باقی مانده و این مطالعات و اسناد آنها بصورت حرفهای وارد فرآیند برنامهریزی نشده است. در شهرهای ایران نیز اقدامی به منظور بکارگیری نتایج این فعالیتها درنظام برنامهریزی و مدیریت، انجام نشده است. این پژوهش سعی دارد پس از تحلیل نقش و جایگاه انگاشت کیفیت زندگی و توسعه پایدار در برنامهریزی شهری و میزان اهمیت آن، نقش و نحوه تاثیرگذاری برنامه ریزی استراتژیک در رسیدن به این جایگاه تحلیل و ارزیابی نموده و به این پرسش پاسخ دهد که چگونه می توان الگوی برنامه راهبردی را در جهت ارتقای کیفیت زندگی، تدوین نمود. این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش تحقیق تحلیلی-توصیفی بوده و گردآوری داده ها نیز از روش کتابخانه ای انجام گرفته است.
-2 مبانی نظری
-2-1 برنامه ریزی راهبردی
-1-2-1معانی و مفاهیم مرتبط با برنامه ریزی راهبردی -برنامهریزی و برنامهریزی شهری
برنامهریزی مجموعهای از تصمیمات با مشخصات کمی و کیفی و یا فضایی در افقهای زمانی تعریف شده است که شکل اجرایی آن از طریق طرحریزی تعریف میشود. برنامه ریزی شهری نیز نوعی از برنامه ریزی است و در این نوع برنامهریزی با توجه به اقتصاد و عملکرد عوامل شهر، نحوهی استفاده از اراضی شهر، محلهبندی مسکن، ترافیک، فضای سبز و غیره، در رابطه با جمعیت شهر مورد بررسی قرار میگیرند.
-استراتژی2
استراتژی را می توان به عنوان الگویی هدایتی برای جریان منفرد اقدامات و تصمیمات مستمر دانست . - sotarauta 1998 - ماهیت استراتژی، تشخیص فرصت های اصلی و تمرکز منابع در جهت تحقق منابع نهفته درآنها است.
-برنامه ریزی استراتژیک3
برنامه ریزی استراتژیک شیوه ای است نظام یافته جهت اخذ تصمیمات و اجرای فعالیت ها در خصوص شکل دهی و رهنمود یک سیستم، کارکرد و علل آن. آن چه که برنامه ریزی استراتزیک را از دیگر اشکال برنامه ریزی متمایز می سازد، عبارت است از: شیوه های گردآوری اطلاعات بصورت گزینشی، تحلیل هدفمند و تعیین اهداف، مشارکت تصمیم سازان اصلی، تبیین و ارزیابی گزینه ها، بررسی تبعات آتی تصمیمات و اعمال کنونی و بیشتر هر چیز، تاکید بر اجرای موفقیت آمیز برنامه ها.
-برنامه ریزی راهبردی شهری
شهرها منبع و منشا مشکلات روزافزون و تغییرات هستند و از آن جا که برنامه ریزی راهبردی یک سری مفاهیم، روندهای کاری و ابزار جهت مدیریت تغییرات فراهم می سازد، همین ویژگی باعث می شود که برنامه ریزی راهبردی قادر باشد در رویارویی منظم با موضوعات، تخصیص موثر منابع کمیاب و دستیابی به نتایج مورد نظر، رهبران جوامع را یاری دهد.
-1-2-2سرشت استراتژیک برنامهریزی و مدیریت شهری
از ابتدای دهه 1980 تاکنون مفهوم استراتژی در برنامه ریزی و مدیریت همانند مفهوم کیفیت و فرآیند در مهندسی مجددا گسترش و بهبود یافته است. امروزه استراتژی مهارتی است که در کانون مدیریت، برنامه ریزی، آینده نگری و نظام بخشی سازمان قرار میگیرد و موجبات موفقیت سازمان را فراهم میآورد. این تئوری در برنامه ریزی و مدیریت بر پایه مفهوم سودمندی استوار است. - سعیدنیا،. - 1382 برنامه ریزی و مدیریت به طور بنیادی به یکدیگر مرتبطاند و لازم و ملزوم همدیگر محسوب میشوند.
شکل - 1 - پیوند استراتژی با برنامه ریزی و مدیریت
شروع برنامه ریزی شهری جدید در آغاز قرن بیستم با رویکردهای علمی شکل گرفت و همزمان نیز مفاهیم جدید مدیریت علمی - تیلوریسم - با رویکردی نوپدیدار گشت. دومین تحول بنیادی در نظام برنامه ریزی و مدیریت شهری در دهههای پایانی قرن بیستم، تضعیف سلطه فکری و عملی طرحهای جامع در عرصه برنامه ریزی شهری و مدیریت مرکزی در عرصه مدیریت شهری بوده است. طرحهای دراز مدت و ثابت برای شهرها و مدیریت بوروکراتیک و فنی محبوبیت و مشروعیت خود را در عمل ونظر به تدریج از دست داد و به جای آن تحت تأثیر مفاهیمی چون جامعه مدنی، توسعه پایدار، مدیریت مشارکتی، طرحهای کوتاه مدت و عملیاتی در چارچوب مدیریت بحران برای حل مشکلات شهری قرار گرفت و رویکرد برنامه ریزی استراتژیک جایگزین رویکرد برنامه ریزی جامع گردید.
-1-2-3 رهیافت راهبردی در برنامه ریزی
رهیافت راهبردی، جدا از معنی و ریشه تاریخی خود امروزه در مفهوم وسیع و نوینی به کار می رود و به یک نگرش و رویکرد عام در جهان تبدیل شده است. این رویکرد مبتنی بر اصولی است که بر جامع نگری، حفظ پیوستگی میان حال و آینده و میان اندیشه و عمل استوار است. راهیافت راهبردی نگرشی است که به سازماندهی و هدایت مجموعه ای از عملیات و تدبیر و تقبل تدارک با هدف پیروزی و در صورت امکان ناپذیر بودن پیروزی، فراهم ساختن موجبات تحمیل کمترین شکست می پردازد.
-1-2-4مرور مدل های برنامهریزی راهبردی
برای برنامه ریزی راهبردی مدل های متنوعی تعریف گردیده و افراد زیادی با توجه به زمینه های بکارگیری این برنامه ریزی و تخصص های متفاوت مدل های مختلفی را ارائه نموده اند که از بین آنها می توان به مدل های زیر اشاره نمود:
· مدل پیرس و رابینسون
· مدل دیوید
· مدل دیوید هانگر و ال.ویلن
· مدل جفری هریسون و کارون جان
