بخشی از مقاله
چکیده
امروزه مفهوم شهرها بدون فضای سبز دیگر قابل تصور نیست. پیامدهای توسعه شهری و پیچیدگیهای معضلات زیست محیطی آنها، موجودیت فضای سبز و گسترش آنها را برای همیشه اجتناب ناپذیر کرده است. هر چند افزایش آگاهیهای عمومی در خصوص مسایل و بحرانهای زیست محیطی در دهههای اخیر موجب حساس شدن مردم و دولتها شده است ولی توفیق در جهت کنترل بحرانها به چشم نمیخورد. یکی از علل این ناکامیها عدم مشارکت فعال مردم در فرایند تصمیمگیری و نظارت بر برنامههای زیست محیطی و فضای سبز می باشد.
مشارکت مردم و تغییر تدریجی فرهنگ آنها، یکی از بهترین روش های توسعه فضای سبز شهری است. دراین تحقیق که به روش کیفی به اجرا درآمده سعی برآن شده تا نقش دانش بومی که عمدتا از دل مردم بومی هر منطقه بیرون می آید و یافته های علمی نوین مراکز تحقیقاتی را درفضای سبز شهرستان نی ریز تحلیل نماید. نتایج نشان داد که عمده ترین روش های کشت و نگهداری گیاهان زینتی بومی بوده و تمرکز بر روی دانش بومی می باشد و همچنین نگرش کارکنان فعال در فضای سبز در استفاده از دانش نوین بالا ولی در عمل این نگرش بیشتر نقش بالقوه داشته تا اینکه مورد اجرا قرار گیرد. در پایان نیز پیشنهاداتی به منظور افزایش تلفیقی دانش نوین و بومی در راستای طراحی و نگهداری فضای سبز شهری ارائه گردیده است
مقدمه
هر چند افزایش آگاهیهای عمومی در خصوص مسایل و بحرانهای زیست محیطی در دهههای اخیر موجب حساس شدن مردم و دولت ها شده است ولی توفیق در جهت کنترل بحران ها به چشم نمیخورد. یکی از علل این ناکامیها عدم مشارکت فعال مردم در فرایند تصمیم گیری و نظارت بر برنامههای زیست محیطی و فضای سبز میباشد. مشارکت مردم و تغییر تدریجی فرهنگ آنها، یکی از بهترین روشهای توسعه فضای سبز شهری است. کارشناسان منابع توسعه معتقدند علاوه بر منابع متداول از قبیل سرمایه، امکانات و نهاده های فیزیکی، نهادهی جدیدی تحت عنوان انسان در فرایند توسعه نقشی بسیار موثر ایفا مینماید. از جمله راهکارهایی علمی افزایش مشارکت مردم در حفظ و توسعه فضای سبز شهری میتوان به رفع نارساییهای موجود در قوانین فضای سبز کشور اشاره کرد که مستلزم بازنگری اساسی در زمینه اصلاح قوانین موجود و وضع قوانین که به نوعی در حفاظت از فضای سبز کشور موثر میباشند، است.
[1] منظور از فضای سبز شهری، نوعی از سطوح کاربری زمین شهری باپوشش های گیاهی انسان ساخت است که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیک باشند. فضای سبز شهری از دیدگاه شهرسازی در بر گیرنده بخشی از سیمای شهراست که از انواع پوشش های گیاهی تشکیل شده است و به عنوان یک عامل زنده و حیاتی درکنار کالبد بی جان شهر، تعیین کننده ساخت مرفولوژیک شهر است. بنابراین دارایی سبزیک شهر، صرف نظر از فضای سبزی که توسط شهرداری اداره می شود، از مجموع فضای سبزخصوصی، فضای کوچک دارای گیاهان خودروی و زمین های متعلق به دولت تشکیل می شود.
رشدصنعت و افزایش جمعیت در شهرها، به ساخت و سازهای سودگرایانه منجر شده است. این ساختو سازها به مسائل و تامین حداقل نور و هوا در مناطق شهری توجهی نداشته است. از سوی دیگر، ضرورت ایجاد کاربری های جدید شهری، برای پاسخگویی به نیازهای روزافزون واسکان جمعیت به تدریج باعث کاهش سهم فضای سبز و باغهای شهری شده است و در نتیجه موجب آلودگی محیط زیست شده است.[6] فضاهای سبز شهری به عنوان ریه های تنفسی شهرها به شمار می روند و در شهرها افزون بر عمل کرد های زیبایی شناختی، اجتماعی و ساخت کالبدی شهر، روی تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی، لطافت هوا، کاهش آلودگی صوتی،افزایش نفوذ پذیری خاک، کاهش سطح ایستایی، بهبود شرایط بیوکلماتیک در شهر و جذب گردو غبار تاثیر دارند پوشش گیاهی یک منطقه در حقیقت از یکایک گونه های گیاهی موجود درآن تشکیل شده است. وضعیت آب و هوایی و نوع خاک حدود گونه خاص را تعیین می کند. کیفیت محیط زیست شهری با امکانات و تاسیسات فضای سبز ارتباط مستقیم دارد. دراین تحقیق سعی برآن شده تا نقش دانش بومی که عمدتا از دل مردم بومی هر منطقه بیرون می آید و یافته های علمی نوین مراکز تحقیقاتی را درفضای سبز شهرستان نی ریز بررسی گردد
تئوری و پیشینه نگاشته
فرهنگ آکسفورد واژه دانش بومی را چنین تعریف می کند» خلق یا تولید شده به صورت طبیعی در یک سرزمین یا منطقه که مربوط به و مختص به اهالی آن است« - ازکیا و ایمانی، 1387 ،285 به نقل از فرهنگ انگلیسی آکفورد - .چگونگی پذیرش مقاله به اطلاع نویسنده - نویسندگان - مقاله خواهد رسید. تالا وسینگ - 1994 - :دانش بومی به دانشی اطلاق می شود که مدتی طولانی تکامل یافته و از نسلی به نسل دیگر به شکل موروثی منتقل شده باشد - کرمی و مرادی، 1381، .[6] - 23 ر اجا اسکاران ب، درتعریف دانش بومی می گوید: دانش بومی پیکر منظم دانش به دست آمده به وسیله مردم محلی از طریق انباشته شدن تجربه ها ، آزمایشهای غیر رسمی و درک معنی در محیط و فرهنگ موجود است - مجله جهاد224-225، . - 63
چمبرز، با تاکید بر نقش مردم در فرایند توسعه، معتقد است که عبارت دانش مردم روستایی از سایر عبارتهایی چون بوم شناسی قومی، علم قوم شناسی، طبقه بندی قومی و... رساتر است. وی می افزاید دانش بومی در اصطلاح به دانشی اطلاق می شود که از حوزه جغرافیایی سرچشمه گرفته و بطور طبیعی تولید شده باشد.[2] منظور از مردم روستا که توسط چمبرز بکار برده شده کشاورزان تولید کننده کوچک و بزرگ،خریداران نهاده ها و فروشندگان محصولات کشاورزی و...است. کلمه مردم نیز در این عبارت بر این نکته تاکید دارد که این دانش در سینه مردم وجود دارد و کمتر مکتوب شده است. کلمه دانش نیز به کل نظام دانش که مفاهیم، اعتقادات، نگرشها و فرایندهای کسب ذخیره و انتقال دانش را شامل می شود، اطلاق می گردد.[5] ازکیا و ایمانی - - 1387 پس از بررسی تعاریف مختلف از دیدگاه صاحبنظران می نویسند: »روی هم رفته دانش بومی را می توان دانش دقیق و حساب شده روستاییان در مورد مسایل مختلف اطرافشان دانست که بهترین دانش در هماهنگی با اوضاع و احوال آنها ست.[1]«
مواد و روش ها
این تحقیق به دنبال بررسی نگرش اعضاء و کادر اجرایی فعال در سازمان فضای سبز شهرستان نی ریز بوده تا مقایسه ای در راستای میزان کاربرد یافته های نوین علمی و دانش بومی در طراحی فضای سبز انجام پذریفته است. ابزار مورد استفاده در ایت پژوهش پرسشنامه نیمه ساختارمند در قالب مصاحبه حضوری به کارکنان جهت تکمیل داده شد.
از جمله اهدافی را که دنبال می کنیم به شرح زیر است: دانش بومی در زمینه فضای سبز ، میزان استفاده از یافته های تحقیقاتی در فضای سبز ،تاثیر فضای سبز بر شهروندان، میزان بهره مندی از نظرات شهروندان در فضای سبز ، مزایا و معایب گونه های بوم و بررسی نوآوری های و ابتکارات بومی در این زمینه می باشد. افراد مورد مطالعه در این تحقیق اعضای بخش فضای سبز شهرستان نی ریز و کارشناسان مرتبط با فضای سبز اعم از کارشناس باغبانی شهرستان و سایر کارشناسان شرکت های مربوطه می باشد.
نتایج و بحث
کمتر از 50 درصد از افراد مورد مطالعه در رشته کشاورزی تحصیل نموده اند.این عامل می تواند به عنوان یک نقص در زمینه فنی در فضای سبز بحساب آید . البته باید به این نکته نیز توجه کرد که هنوز رشته واحدی به نام طراحی فضای سبز وجود ندارد و با توجه به این که فضای سبز جزئی از شهرداری بحساب می آید این آمار قابل توجیه است. بیش از نیمی از افراد مورد مطالعه بالای 10 سال خدمت کرده اند.این بدان معناست که تجربه اعضا و بخصوص دانش بومی آنها نقش بسیاری در فعالیت آنها داشته است و از طرفی این عامل می تواند یک نقص در رابطه با یافته های علم ی و به روز بودن اطلاعات باشد. تقریبا تمامی افراد گروه هدف توانایی استفاده از رایانه را دارند که از این عامل می توان به عنوان نقطه
