مقاله تحلیل وبررسی حقوقی اجاره اموال فکری ازمنظرمنشور حقوق شهروندی

بخشی از مقاله

چکیده

حقوق مالکیت و اجاره اموال فکري مفهوم حقوقی نوینی است که چگونگی حمایت و استفاده از آفرینشهاي فکري بشر را تعیین میکنند و ناشی از خلاقیتهاي فکري در زمینه هاي علمی و صنعتی، ادبی و هنري می باشد؛ که ارتباط گستردهاي با توسعه اجتماعی، اقتصادي و فرهنگی جوامع داشته و عدم حمایت از آن در برابر تعرضات ناروا، عقبماندگی، ناامنی روانی، عدم رغبت و اشتیاق میان مبتکران و مخترعان و نخبگان جامعه در ابتکار و نوآوري را بدنبال دارد. این حقوق دراسناد عام بینالمللی حقوق بشر به عنوان یکی از مصادیق حقوق بشر شناخته شده و در اسناد بین المللی چون کنوانسیون پاریس، برن، تأسیس سازمان جهانی مالکیت معنوي و. . . . نیز مورد توجه قرار گرفته است. در حقوق داخلی نیز قانونگذار براي حمایت از حقوق مزبور گاه حمایتهاي مدنی و انتظامی را نیز کافی ندیده و به ابزارهاي کیفري متوسل شده و با تصویب قوانینی چون قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان، قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارهاي رایانهاي، قانون ثبت علائم و اختراعات، قانون تجارت الکترونیکی و غیره این حقوق را مورد شناسایی و حمایت قرار دادهاند.حتی درمنشورحقوق شهروندي ماده - - 13 اشاره مستقیم به امنیت شغلی واجتماعی اشخاص نموده واز تعرض در حریم خصوصی افرادمنع کرده است. با شناخت این حقوق و جایگاه آن مشخص میگردد که از جهت استفاده، مالک حق همه نوع تعریف در حقوق مذکور را دارد و میتواند در حدود قوانین و مقررات اقدام به واگذاري منافع مادي آن نماید. واگر حقوق مالکیت واموال فکري اشخاص مورد تعرض قرار گیرد قوانین حمایت کننده ازحقوق یک شهروند اورا مورد حمایت قرار میدهند چه اثر درداخل از کشور باشد چه درخارج از کشور مورد حمایت قانون قرارمی گیرد.

واژگان کلیدي: حقوق مالکیت، مالکیت فکري، اجاره ملی و بین الملل، اسناد، منشور حقوق شهروندي

مقدمه

حقوق مالکیت فکري به عنوان شاخه اي از علم حقوق جاي خود را کاملا در سطح جهان باز نموده است؛ ونقش غیر قابل انکار حقوق مالکیت فکري درتحولات صنعتی وتجاري، موجب شده است مقنن حداقلات خود را از طریق قانونگذاري دراین رشته آغاز نماید. حقوق مالکیت فکري، مفهوم حقوقی نوینی است که از فعالیتها ومحصولات فکري درزمینه هاي تجاري، علمی، ادبی وهنري حمایت میکند.

البته امروزه اصطلاح حقوق مالکیت فکري اغلب درقوانین کشور ما به حقوق مالکیت معنوي ترجمه شده است؛ که به نظر می رسد کلمه معنوي به جهت معانی گسترده اش آنگونه که باید و شاید حق مطلب را در رابطه با معنی و مقصود مورد نظر ادا نمیکند. به عبارت روشنتر این کلمه جامع هست اما مانع نیست اغلب در مقابل مادي, صوري و ظاهري تعریف شده است.

حقوق مالکیت فکري امتیازاتی هستند که به آفریننده اثر، بخاطر محصولی که آفریننده ذهن اوست، اعطاء میگردد. این حقوق داراي ارزش اقتصادي و دادوستد هستند و ملک محسوب می شوند. ولی موضوع آنها شیء مادي نیست. موضوع این حقوق در واقع فعالیت و اثر فکري انسان است. حقوق مالیت فکري بر اساس موضوع آن بطور معمول به دو دسته تقسیم می شود، - : - 1 حقوق مالکیت ادبی و هنري که طیف گسترده اي از آثار مکتوب، آثار سمعی- بصري، آثار تجسمی وکتاب، رساله، نمایشنامه، شعر، ترانه، سرود، فرهنگ عامه - فلکلور - ، آثار سینمایی، نقاشی، پیکره، عکاسی و نرم افزارهاي کامپیوتري را دربرمیگیرد. : - 2 - حقوق مالکیت صنعتی عبارت است از: حق استفاده انحصاري واستعمال هر نوع وسیله جهت جلب مشتري که در جهت حمایت از مخترع وپدیدآورنده ي اثر فکري به منظور جلوگیري از تعرض و تجاوز غیر قانونی وسوء استفاده از محصولات صنعتی برقرار می باشد. به طور خلاصه موضوع مالکیت صنعتی، ابداعات بشري در زمینه هاي صنعت به معناي عام است. این قسم مواردي چون حق اختراع، علائم تجاري، طرح هاي صنعتی، اسرار تجاري، رقابت نامشروع، نشانه هاي جغرافیایی و طرحهاي مربوط به ساخت مدارهاي یکپارچه را دربر میگیرد . یکی از مواردي که این حق به شهروند میدهد منشور حقوق شهروندي است. حقوق شهروندي، به مجموعه قواعد حاکم براشخاص درجامعه بشري تعریف می شود این حق ذاتی وفطري انسانهاست غیر قابل انتقال وتجزیه ناپذیر استدرقالب حقوق مدنی، سیاسی، وکیفري و... بررسی می شود.

درمقاله حاضر،ضمن بررسی کلیاتی درمورد مالکیت معنوي - فکري - وجایگاه حقوق مالکیت فکري درحقوق اموال - بخش اول - به منابع حقوق مالکیت فکري پرداخته شده وجایگاه این حقوق دراسناد بین المللی حقوق بشر - بخش دوم - ودرادامه، اجاره مالکیت فکري درقوانین ملی وبین المللی وروندحمایت ازحقوق مالکیت فکري واجاره آن درسطح ملی وبین المللی مطالعه می شود - بخش سوم - ومنشور حقوق شهروندي وآزادیهاي اشخاص در انتها با تحلیل موضوع مشخص می شود که نه تنها قوانین فعلی کشورمان در راستاي اجاره املاك وحقوق مالکیتهاي فکري با مانع ومشکل مواجه نبوده که با نگرشی نو و واقع بینانه به برخی مواد قانونی میتوان به سادگی و با کمک از قانون مدنی به عنوان یک قانون عام و مادر بسیاري از دشواريها و ابهامات حاکم برقضیه راکاهش داد.

بخش اول: کلیاتی درمورد مالکیت معنوي - فکري - مبحث اول: پیشینه مالکیت فکري

عبارت مالکیت فکري - معنوي - یا حقوق فکري - معنوي - 1براي اولین بار در سال 1979، در مقاله اي در مجله Monthly Review مورد استفاده قرار گرفت. اگر چه اولین مثال روشن از استفاده ازاین واژه در کاربر امروزي،به سال 1808 باز می گردد که این عبارت به عنوان تیتر مجموعه اي از مقالات مورد استفاده قرار گرفت.معادل آلمانی این عبارت - - geistigenEigentumsschutz des هم همزمان با تأسیس کنفدراسیون آلمان شرقی ودر تدوین قانون اساسی آن به کار رفته است که به کنفدراسیون، قدرت قانونی براي حمایت از مالکیت فکري اعطا می کند. درسال 1893 پس از ادغام هیئت اجرایی کنوانسیون پاریس - - 1883 ومعاهده برن - 1886 - ونقل مکان آنها به برن، عبارت مالکیت فکري در عنوان جدید آنها، اتحادیه بین المللی حمایت از مالکیت فکري مورد استفاده قرار گرفت. این سازمان در سال 1960 به ژنو منتقل شد ودر سال 1967طی یک معاهده بین المللی به یکی از نمایندگی هاي زیر مجموعه ي سازمان ملل متحد تبدیل شد وبه سازمان جهانی مالکیت فکري تغییر نام داد. - صفایی. سیدحسین ، - 1382

مبحث دوم:مفهوم شناسی

الف - حق

3-property in tangible or intellectual property به حقوقی گفته می شود که به صاحبان آن حق بهره وري از فعالیتهاي فکري وابتکاري انسان را می دهد وارزش اقتصادي وقابلیت دادو ستد دارد ولی موضوع آن شی ء معین مادي نیست.

واژه حق درفرهنگهاي لغت فارسی به معناي گوناگون چون راست، درست، یقین، ثابت و واجب، عدل، نصیب و بهره از چیزي، ملک و مال، انصاف، سزاواري، شایستگی، راست گفتن سخن، وجود مطلق که غیرمقید به هیچ قید نباشد، ثابت که انکارآن روانباشد، حقیقت، مقابل باطل، درستی، مشروعیت، امتیاز، از صفات باري تعالی و . . . آمده است. - معین. محمد، - 1382 در فرهنگهاي لغت انگلیسی نیز واژه حق که معادل حقوق است، به معانی گوناگون چون صحیح، درست، بهترین، خوب، در مقابل اشتباه، در

مقابل چپ، انصاف، استحقاق، اجازه، رفتار، اخلاقا صحیح و درست و. . . . بکار رفته است. - Oxford elementary learners dictionary1989 -

بانگاهی به معانی لغوي"حق"درمی یابیم که واژه حق داراي بارمعنایی بسیارگسترده ومتنوعی است و واژه حق گاهی به معناي "به حق بودن" به کار می رود و گاهی به معناي "حق داشتن". واژه حق در معناي "حق بودن" درستی، مشروعیت ومقبولیت را می رساند وبه صورت صفت بکار می رود در حالیکه واژه حق در معناي "حق داشتن" امتیاز یا نصیبی است که براي کسی در نظر گرفته می شود ودیگران موظف به رعایت آن هستند. حق مالکیت فکري دراین معنا یعنی در معناي "حق داشتن" بکار می رود. - عمیدزنجانی. عباسعلی، - 1984

ب - مالکیت

در فرهنگهاي لغت فارسی، مالکیت به معناي مالک بودن وصاحب بودن، حق تصرف درچیزي، صاحب چیزي بودن و. . . آمده است. . همچنین به معناي حقی است که انسان نسبت به شیئی دارد و میتواند هرگونه تصرفی درآن بکند به جزآنچه که مورد استثناي قانون است. - عمیدزنجانی. عباسعلی، - 1389

ج - اجاره

"اجر" یا "اجرت" از نظر لغوي و عرفی به معناي جزاي به عمل است، اما اجاره به معناي کرایه دادن است و معنی فقهی و شرعی آن نیز به این معنی نزدیک است. باید توجه داشت، بر خلاف آن چه که بعضی تصور می کنند، اجاره مصدر »آجر«، »یوجر« نیست بلکه مرادف با »اجر« است که به معناي جزاي بر عمل است، ولی مصدر »آجر« یوجر، ایجار، است نه اجاره.

مفهوم حقوقی مالکیت فکري و قلمرو آن جاي مالکیت معنوي، بهتر است از اصطلاح مالکیت فکري استفاده شود این واژه ترجمهي مالکیت فکریاست. فکریبه معنی ذهنی و فکري، مالکیت هم به معناي دارایی یا مالکیت است . منظور از مالکیت، مالکیتی است که ناشی از فکر است. مالکیت محصولاتی که فیزیکی و ملموس هستند مثل صندلی، خانه که مالکیت فیزیکی است، اینها داراییهاي محسوس و قابل لمس به شمار می روند، ولی یک موزیک، فیلم یا طرح صنعتی یا اختراع، از جنس فکر هستند که قابل لمس نیستند گرچه در یم شی قابل لمس تجلی پیدا می کنند اما چیزي که آفریدهي پدیده آورنده است یک امر غیرمحسوس است و به این خاطر مالکیت یا دارایی فکري نامیده میشود. شاید اصطلاح معنوي از این باب است که در ایران با امور معنوي بیشتر انس داریم! دلیل دیگري هم وجود دارد، در بحث کپی رایت یک مولف دوگونه حق دارد یک حق مادي و اقتصادي و دیگري حق اخلاقی که حق اخلاقی را می توانیم بگوییم حق معنوي بخشی از حقوق مالکیت فکري است. به هر حال جداي از این بحث ها مالکیت فکري عبارت است از حقوق قانونی که از فعالیت ذهنی و فکري در عرصههاي مختلف صنعتی، علمی و ادبی و هنري به وجود آمده باشد و در واقع مالکیت فکري محصول ذهن است که این محصول ذهن می تواند تحت حمایت یک فرد یا موسسه درآید. شخص حقیقی یا حقوقی دارنده مالکیت فکري می تواند محصول فکري خود را آزادانه در اختیار همه بگذارد یا اینکه آن را کنترل کند و در انحصار خود قرار دهد. مثل کسی که کتابی را تدوین می کند، می تواند چاپ آنرا در انحصار خود بگیرد، کنترل کند و آنطور که خودش می خواهد از آن استفاده کند. یا به همگان اجازه دهد به رایگان یا در ازاي پرداخت حق الامتیاز از آن بهره برداري کنند. حقوق مالکیت فکریکه نسبت به شی یا محصول فیزیکی بیرونی اعمال نمی شود بلکه نسبت به آفرینشی که اثر وجود دارد اعمال می شود. به