بخشی از مقاله
چکیده
در بررسی مفهوم اقتصاد مقاومتی تعاریف متعددی صورت پذیرفته است. اقتصاد مقاومتی تکیه بر توان داخلی جهت رشد و توسعه اقصادی حتی در شرایط بسیار بد اقتصادی و تحریم می باشد که این موضوع در کشور ما اولین بار توسط مقام معظم رهبری مطر ح گردید. اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی ها و تأکید روی مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی است. اقتصاد مقاومتی با مقاومت اقتصادی متفاوت ست و این موضوع در حقوق کشورهای دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
برخی نیز آن را مترادف با مفهوم فنریت اقتصادی می دانند. اقتصاد مقاومتی علاوه بر کاهش اثرپذیری منفی اقتصادی یک کشور از اقتصاد جهانی و خارجی در بردارنده پیشرفت نیز می باشد و به نوعی می توان گفت که این موضوع یک برنامه ریزی و تئوری اقتصادی می باشد که قابلیت اجرا در بسیاری از کشورها خاصه کشورهایی که به دنبال استقلال سیاسی و اقتصادی می باشند قابل اجراست. لذا در این تحقیق ما به دنبال تبیین مفهوم واقعی اقتصاد مقاومتی، مؤلفه های آن، راهکارها و کارویژه های موجود، اقتصاد مقاومتی از نظر دین و غیره هستیم.
مقدمه
اقتصاد موضوعی چالش برانگیز است که هم از حوزه های دیگر خاصه سیاست متأثر است و نیز بر همه ی حوزه های دیگر تأثیر متقابل دارد. تا به حال مکاتب فراوان حقوقی و سیاسی در خصوص اقتصاد به ارائه نظریه پرداخته اند و حکومت ها نیز بر اساس منافع خویش به دنبال گزینه های خود رفته اند. در این میان حکومت هایی که به شکل خاص و با تفکرات متفاوت اداره می شوند و به دنبال استقلال و حداقل تاثیر از اقتصاد جهانی می باشند نیز وجود دارند که به دنبال گزینه ها و ایده های جدید و فارغ از هیاهوی دهکده جهانی می باشند.
جمهوری اسلامی ایران که با نگاهی ویژه به مباحث سیاست و اقتصاد و با نگرش دیی شکل گرفت به دنبال رهایی از محدودیت ها و معایب اقتصادهای جهانی ازجمله لیبرالیسم و سوسیالیسم می باشد فلذا بحث اقتصاد در حکومت دینی ایران به دنبال حداکثر استقلال اقتتصادی بوده و به دلیل محدودیت های اعمال شده از سوی شرق و غرب اهمیت این موضوع دو چندان می شود فلذا در همین خصوص در سالهای اخیر رهبری انقلاب که سکاندار کشتی انقلاب می باشند در تاریخ 1389 6/16 بحث اقتصاد مقاومتی را مطرح نمودند و این موضوع به دنبال تحریمهای همه جانبه ی جامعه ی جهانی علیه نظام ایران مطرح گردید و تا به حال نظریات مختلفی در خصوص تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی مطرح گردیده است.
از منظر رهبر انقلاب، اقتصاد مقاومتی فقط جنبه ی نفی نیست بلکه اقتصادی است ک ه به یک ملت امکان می دهد حتی در شرایط فشار هم به رشد و شکوفایی خود برسد. اقتصاد مقاومتی از نگاه بسیاری از صاحبنظران حتی به مفهوم عدم ارتباط با اقتصاد جهانی و کشیدن حصار به دور خود نمی باشد، در این حوزه و در تبیین مفهوم اقتصاد مقاومتی به سؤالات متعددی برمیخوریم که جواب آنها می تواند مفهوم اقتصاد مقاومتی را به طور واضح روشن سازد.
از جمله این مجهولات می توان به رابطه ی اقتصاد مقاومتی با جهانی شدن، کارویژه های اقتصاد مقاومتی، اقتصاد مقاومتی در قانون اساسی، نگاه دین اسلام راجع به این مقوله، موانع تحقق اقتصاد مقاومتی، تفاوت اقتصاد مقاومتی با ریاضت اقتصادی وغیره اشاره نمود که در این مجال سعی شده است با نگاهی علمی و حقوقی به پرسش های فوق جواب داده شود.
تعریف اقتصاد مقاومتی
از اقتصاد مقاومتی تعاریف متعددی صورت پذیرفته است که به برخی از آنان اشاره می شود:
-تشخیص حوزه های فشار در وضعیت تحریم ها و کوشش برای کنترل و بی اثر کردن آن و تبدیل چنین شرایطی به فرصت است.
- اقتصاد مقاومتی در راستای کاهش وابستگی ها و تأکید بر مزیت های تولید داخل و تلاش برای خود اتکایی است.
- تدابیر و راهکار هایی است که برای پیشبرد امور اقتصادی در شرایط مقاومت در همه ی زمینه های اقتصادی است.
- سیاست گذاری و اجرای برنامه های اقتصادی معطوف به پایداری در همه ی سطوح با فرض فشار همه جانبه نظام سلطه می باشد.
- اقتصاد مقاومتی از دیدگاه رهبر انقلاب: اقتصاد مقاومتی فقط جنبه ی نفی نیست، اینجور نیست که اقتصاد مقاومتی معنایش حصار کشیدن دور خود و فقط انجام یکسری کارهای توافقی باشد، نه، اقتصاد مقاومتی یعنی آن اقتصادی که به یک ملت امکان میدهد و اجازه میدهد که حتی در شرایط فشار هم رشد و شکوفایی خودشان را داشته باشند.
- اقتصاد مقاومتی یک مدل و نگاه استراتژیک برای رسیدن به سطوح عالی اقتصاد است. بنابراین نباید آن را با مقاومت اقتصادی اشتباه گرفت. اقتصاد مقاومتی بلند مدت است و حتی در زمان گشایش و دارایی هم باز اقتصاد مقاومتی راه حل است و کارایی دارد و مخصوص زمان تحریم و غیره نیست. این موضوع در ابتدا نیازمند تغییر نگاه مسئولان و دولت نسبت به اقتصاد است.
" بریگا گلیو " از اصطلاح فنریت اقتصادی استفاده نموده است که نزدیکترین مفهوم اقتصاد مقاومتی است. ایشان معتقد است که فنریت اقتصادی - اقتصاد مقاومتی - در دو مفهوم به کار می رود:
اول: توانایی اقتصاد برای بهبود سریع آثار شوک های اقتصادی تخریب کننده خارجی
دوم: توانایی اقتصاد برای ایستادگی در برابر این شوک ها
بریگا گلیو برای فنریت اقتصادی چهار مورد را پیشنهاد میدهد:
-1 ثبات اقتصاد کلان
-2 کارایی بازارهای خرد
-3 حکمرانی خوب
-4 توسعه اجتماعی
در ایران این موضوع از جانب رهبر انقلاب در تاریخ 1389/6/16 مطرح شد. مفهوم اقتصادی مقاومتی از نظر رهبر انقلاب شامل :
- رشد اقتصادی حتی در شرایط فشار
- کاهش آسیب پذیری
- آسیب کمتر در مقابل ترفند دشمن
اقتصاد مقاومتی از منظر قرآن و اهل بیت - علیهم السلام -
نظام اقتصادی اسلام مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی در سه حوزه تولید ، توزیع و مصرف است که از کتاب ، سنت پیامبر اکرم - ص - و امامان معصوم و عقل استنباط می شود. این الگوها چگونگی پیوند شرکت کنندگان در نظام اقتصادی - مردم و دولت - به یکدیگر و به نتایج اقتصادی در جهت هدف ای اقتصادی اسلام را تبیین می کند. در این مبحث مصادیقی از قرآن و دین که در بردارنده مفهوم و مصادیق اقتصاد مقاومتی است را به شرح ذیل اشاره می نماییم.
-1 تشویق به تلاش و کوشش
یکی از موارد مورد تأئید قرآن که در بحث اقتصاد مقاومتی قابل بحث است دعوت مردم به تلاش و کوشش فراوان است. خداوند در قرآن کریم می فرماید:
- نجم - 41- 39 / به این معنی که افراد با ایمان می بایست آستین همت را بالا بزنند و تلاش نمایند که مشکلات خود و جامعه را حل نمایند و در انتظار کمک دیگران نباشند.
پیامبر اسلام - ص - : آنکه خانواده خویش را از حلال روزی می دهد مانند مجاهد در راه خدا است.
امام صادق - ع - از قول پیامبر اکرم - ص - می فرماید: هر آینه من دوست دارم که مرد در پی روزی، به این سو و آن سو روان شود.
امام صادق - ع - : هرگاه مردی تنگدست باشد و به اندازه نیاز خود و خانواده اش کار کند و در پی حرام نرود همانند مجاهد در راه خدا است.
اهمیت تولید و نقش اقتصادی آن
ائمه معصومین در خصوص کارهای تولیدی و اقتصادی توجه ویژه ای داشته اند و به این امر اهتمام نشان می داده اند.
از جمله علی ابن حمزه می گوید : امام کاظم - ع - را دیدم که در زمین کشاورزی خود کار می کرد و عرق می ریخت ، عرض کردم: قربانت گردم! پس کارگران کجا هستند؟ فرمود: ای علی،بهتر از من و پدرم در این زمین با بیل کار میکردند، عرض کردم آنان را معرفی نما، حضرت فرمود: رسول خدا - ص - ، امیرالمؤمنین - ع - و پدرانم هم با دست خود کار میکردند، کشاورزی شغل پیامبران خدا و جانشینان آنان و مردان شایسته است.
در اینجا ذکر تحلیلی از مقام معظم رهبری خالی از لطف نیست، ایشان در این خصوص فرموده اند:
» تشخیص حوزه های فشار در شرایط کنونی تحریم و کنترل و بی اثر کردن تحریم ها و تبدیل فشارها به فرصت ها با باور و مشارکت همگانی و اعمال مدیریت عقلانی و مدبرانه برای کاهش وابستگی و تأکید بر مزیت های تولید داخل و تلاش برای خوداتکایی « بر اساس تعریف فوق لازمه ی اقتصاد مقاومتی؛ مدیریت متعالی مالی، پرهیز از کسب درآمدهای حرام و مبارزه هدفمند با ربا، رشوه، احتکار و مال اندوزی.
بطر یک حالت هیجانی روانی است که به انسان در اثر بدرفتاری با نعمت ها و و بی توجهی نسبت به ادای حق نعمت و صرف آن در غیر جهت مصرفش عارض می گردد.
از دیگر موارد اشاره قرآن کریم و ائمه در بحث اقتصاد مقاومتی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
پرهیز از کسب درآمد های حرام، مبارزه با ربا، مبارزه با رشوه خواری، مبارزه با احتکار، مبارزه با مال اندوزی و تکاثر نیز از جمله مواردی است که در بحث اقتصاد مقاومتی اسلامی مورد توجه قرار می گیرد.
- اسلام با بنده پول، شهوت و شکم بودن در اقتصاد اسلامی مخالف است و قطعا" نباید چنین تفکری در جامعه دینی حاکم شود اما همه باید تلاش خود را به کار بندند تا جامعه اسلامی بهترین ها را داشته باشد ، یعنی بهترین اقتصاد.
چرایی اقتصاد مقاومتی
یکی از افق های نظام انقلاب اسلامی توسعه همه جانبه و ازجمله اقتصادی است که باید در صدر 25 کشور منطقه قرار بگیریم و این موضوع به معنای اصل بودن اقتصاد نیست، بلکه اقتصاد وسیله ای برای پیشرفت جامعه و در نتیجه پیشرفت سایر عوامل توسعه اسلامی و الگو قرار گرفتن می شود.
