مقاله تحلیل و رتبه بندی موانع اجرای موثر حسابرسی عملکرد

بخشی از مقاله

چکیده

طی سالیان اخیر مدیران بخش های مختلف اقتصادی به دنبال کسب اطلاعات بیشتر به منظور ارزیابی و قضاوت در مورد کیفیت عملکرد و پیشرفت های عملیاتی بوده اند. در نتیجه ضرورت وجود حسابرسی عملکرد به منظور ارزیابی اثر بخشی، کارایی و صرفه اقتصادی به نحو چشمگیری افزایش یافته است. با توجه به نقش مهم و با اهمیت اجرای حسابرسی عملکرد در دستگاه های دولتی هنوز اجرای این حسابرسی جایگاه واقعی خود را در جامعه ما پیدا نکرده و تقاضای کافی از سوی سازمان های دولتی را ندارد، که این خود بیانگر وجود موانع و مشکلات اجرایی در برابر این حسابرسی است.

در این راستا این تحقیق از ابزار پرسشنامه استفاده می کند. نتایج پرسشنامه جمع آوری و توسط تکنیک های آماری تحلیل خوشه ای و تاپسیس مورد تحلیل قرار گرفته است. تحقیق این موانع و مشکلات را در دو بعد اصلی، تدوین شاخص های ارزیابی و ویژگی های حسابرسان دیوان محاسبات بررسی کرده و نتایج نشان می دهد اولویت اول برای ویژگی های حسابرسان دیوان محاسبات و اولویت دوم برای تدوین شاخص های ارزیابی است.

.1 مقدمه

حسابرسی عملکرد و خدمات مرتبط به آن از جمله ابزارهایی هستند که با هدف یاری رساندن به مدیران برای هدایت و رهبری بهتر واحدهای اقتصادی شکل گرفته تا با ارزیابی اثربخشی, کارایی وصرفه اقتصادی در بنگاه های اقتصادی و ارائه پیشنهادهای عملی، مدیران را در اداره سازمان ها و بنگاه ها کمک کند، این حسابرسی مصداق بارز خدمات مشاوره مدیریت به شمار می آید و مدیران بخش های مختلف اقتصادی به دنبال کسب اطلاعات بیشتر به منظور ازریابی و قضاوت در مورد کیفیت عملکرد و پیشرفت های عملیاتی هستند.

در ایران مدیریت بخش کثیری از منابع اقتصادی بر عهده دولت است و کیفیت مدیریت آن در سرنوشت ملت تاثیر گذار است. مدیران بخش دولتی باید در برابر مردم و نمایندگان آنان پاسخگو باشند و ابزار این پاسخگویی را بر اساس داده های معتبر فراهم کنند؛ اهمیت پاسخگویی بخش دولتی باعث شده که علاوه بر رسیدگی بر صورت های مالی و اظهارنظر در چهارچوب اصول و ضوابط حسابرسی مالی وجود حسابرسی عملکرد نیز ضرورت یابد.

.2 بیان مسأله و مبانی نظری

طی سالیان اخیر مدیران بخش های مختلف اقتصادی به دنبال کسب اطلاعات بیشتر به منظور ارزیابی و قضاوت در مورد کیفیت عملکرد و پیشرفت های عملیاتی هستند. در نتیجه چنین زمینه هایی ضرورت وجود حسابرسی عملکرد به منظور ارزیابی اثر بخشی ،کارایی و صرفه اقتصادی به نحو چشمگیری افزایش یافته است؛ در اینجاست که نظارت بر عملیات و فعالیت های مدیریت در ابعاد کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی اهمیت خود را نمایان می سازد و نیاز به حسابرسی عملکرد و بهبود عملیات مدیریت بیش از پیش آشکار می شود.

ماهیت بخش دولتی ایجاب می کند که در این بخش، حسابرسی عملکرد علاوه بر رسیدگی به صورتهای مالی و اظهار نظر در چارچوب اصول و ضوابط حسابرسی مالی، الزامی شود. حسابخواهی مطلوب بخش دولتی هنگامی ایجاد می شود که با برنامه ریزی صحیح ، عملکرد دستگاههای اجرایی بر اساس اهدافشان ، مورد رسیدگی قرار گیرد؛ نظارت مالی بر بخشی دولتی اگرچه امری است لازم و انکارناپذیر، اما به نظر می رسد که کافی نیست زیرا در بعضی موارد مشاهده شده است که در اجرای برنامه های دولت هزینه ها مطابق با شرایط و قوانین انجام پذیرفته اند اما نتایج با آنچه در برنامه ها پیش بینی شده منطبق نبوده است و یا این که هزینه ها جز اتلاف منابع نتیجه ای در بر نداشته اند

از جمله موانع و مشکلات با اهمیت پیش روی حسابرسی عملکرد در این تحقیق به شرح ذیل است:
-    عدم استقرار نظام مالی و پاسخگو در دستگاه های دولتی و نبود سیستم یکپارچه،منظم ومدون که به صورت کاملا شفافی بتواند اطلاعات را در معرض استفاده حسابرسان قرا ر دهد سبب شده جمع آوری اطلاعات و داده های مربوط به محدوده عملیاتی مورد رسیدگی همواره به عنوان مشکلی اساسی برای پژوهشگران و حسابرسان مطرح باشد

-    استاندارد های حسابداری و حسابرسی در ایران معمولا برگرفته ناتمامی از استانداردهای بین المللی است به گونه ای که در برخی از موارد بایستی تحقیق کاملی در خصوص شرایط اقتصادی،سیاسی و فرهنگی کشور صورت می پذیرفت و بعد استاندارد، عمومی و اجرایی می شد، این در حالی است که در زمینه حسابرسی عملکرد نیز استانداردی ارائه نشده است.

-    عدم آشنایی کافی مدیران دولتی با حسابرسی عملکرد و فواید آن که باعث شده با توجه به اینکه تبلیغات حرفه ای توسط دستگاه های نظارتی و مراکز علمی کشور صورت گرفته، ولی با این وجود تقاضا و رغبت لازم از سوی مسئولان و مدیران دستگاه های دولتی مبنی بر انجام حسابرسی عملکرد وجود ندارد.

.1-2 حسابرسی عملکرد

عبارتست از فرآیند سیستماتیک ارزیابی کارایی،اثربخشی و صرفه اقتصادی عملیات تحت کنترل مدیریت یک سازمان و ارائه گزارش های مناسب درباره نتایج همراه با توصیه هایی برای ارتقاء عملکرد به افراد ذینفع .[2]

.2-2 صرفه اقتصادی

صرفه جویی در مصرف منابع اقتصادی و حفاظت از آن با حفظ کیفیت، بدون اینکه خللی به کارایی و نتایج مورد انتظار وارد شود

.3-2 کارایی

رابطه بین بازدهای مورد انتظار از کالا،خدمات یا سایر نتایج بدست آمده و منابعی که برای تولید،ارائه خدمات یا دستیابی به آن نتایج، بکار رفته است

.4-2 اثربخشی

میزان دستیابی به اهداف و نیز ارتباط بین اثرات و نتایج واقعی بدست آمده با اثرات و نتایج مورد انتظار .[3]

.5-2 دستگاه اجرایی

کلیه وزارتخانه ها،موسسات دولتی،موسسات و نهادهای عمومی غیردولتی،شرکت های دولتی و کلیه دستگاه هایی که بنحوی از بوجه عمومی کل کشور استفاده می کنند

.6-2 ابعاد مالی و سازمانی

در این تحقیق منظور از ابعاد مالی و سازمانی خصوصیات و ویژگی های مدیران و کارکنان بخش مالی دستگاه های اجرایی می باشد

و اما سوالی که اینجا مطرح است اینست که با وجود اینکه اکثر مدیران دستگاه های اجرایی بر ضرورت و اهمیت حسابرسی عملکرد آگاهند، چه موانع و مشکلاتی بر سر راه اجرای موثر حسابرسی عملکرد وجود دارند که باعث شده تقاضای کافی از سوی دستگاه های دولتی و رغبت لازم از سوی مدیران این دستگاه ها برای اجرای حسابرسی عملکرد وجود نداشته باشد؛ بنابراین این تحقیق به تحلیل و رتبه بندی موانع اجرای مؤثر حسابرسی عملکرد می پردازد.

در مقاله ای با عنوان "برخی چالش های حسابرسی عملیاتی در بخش دولتی ایران" موانع و مشکلات اجرای حسابرسی عملیاتی مورد بررسی قرار گرفته است. این تحقیق چالش هایی را که بطور کلی برای هر دو نوع حسابرسی را می توان مورد توجه قرار داد را به شرح ذیل بیان می کند: عدم تنظیم بودجه عملیاتی، عدم تبیین جایگاه نظارت در قوانین کشور، نبود قوانین و مقررات لازم الاجرا، فقدان برنامه های بنیادی آموزشی، نبود شاخص های مناسب جهت سنجش مؤلفه های اساسی، عدم استقرار حسابرسی داخلی، وجود نظام مالی نامناسب و غیر پاسخگو و نا آشنایی مدیران دولتی با حسابرسی عملیاتی را از مهمترین چالش های حسابرسی عملیاتی - عملکرد - در ایران می داند

پژوهشگر در تحقیقی با عنوان "حسابرسی عملکرد- ضرورت ها و چالش ها" وجه تمایز حسابرسی عملکرد با حسابرسی عملیاتی و مزایای حسابرسی عملکرد را شرح می دهد؛ این تحقیق نیز مهمترین موانع و چالش های اجرای حسابرسی عملکرد را به شرح زیر بیان می کند :

1.    فقدان بودجه ریزی عملیاتی

2.    نا آشنایی مدیران دولتی با حسابرسی عملکرد و فواید آن

3.    استقرار نیافتن حسابرسی داخلی به عنوان زمینه ای اساسی

4.    عدم تبیین جایگاه نظارت در قوانین کشور

5.    چالشهای وضعیت عمومی حسابرسان