بخشی از مقاله
چکیده:
نخبه گرایی به عنوان یک نظریه پرقدرت اجتماعی توسط کارل مارکس، ویلفرد، پارتو، گائتانوموسکا و رابرت میخلز طرح گردیده است. دیدگاه مشترک این گروه از متفکران بر این مبنا استوار بود که حاکمیت در جامعه به دست گروه کوچکی از نخبگان میچرخد. اما امروزه آنچه که بیش از تعریف مفهوم نخبگی دارای اهمیت می باشد، تبیین این موضوع است که چگونه می توان در یک جامعه به ویژه جامعه در حال توسعه به تربیت نیروهای نخبه دست یافت. در این مقاله مساعی نویسندگان حول این موضوع است که نخست شاخص های مفهوم نخبگی تبیین گردد، در ادامه با استفاده از بیانات مقام معظم رهبری که در واقع مفهوم نوینی از نخبه گرایی که از آن می توان به عنوان نخبه گرایی معنوی- اسلامی یاد کرد، تبیین و تحلیل می شود و در نهایت به سوال اصلی مقاله خواهیم رسید.
آیا می توان با استفاده از شاخص ها، کارکردها و مولفه های شبکه سازی ارتباطات انسانی به تربیت نیروهای نخبه در جامعه مبادرت ورزی؟ به زعم نویسندگان این مقاله، ازآنجایی که برخی از مهمترین ویژگی های شبکه سازی ارتباطات انسانی شامل مواردی همچون کشف نیروهای متخصص- متعهد، شناسایی و تربیت نیروهای توانمند، حل و فصل بحران ها، ارائه راه کارهای نوین در راستای توسعه، شایسته محوری و در نهایت الگوی استفاده از جوانان در مسائل مدیریتی بهینه می باشد، به نظر بتوان با استفاده از این مولفه ها، به ایجاد و تربیت شبکه نخبگی در داخل کشور و در نهایت توسعه پایدار دست یافت. مقاله حاضر با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و بهره گیری از منابع مکتوب و مجازی درصدد تحلیل این مسئله اصلی می باشد.
مقدمه:
واژه نخبه1 در قرن هفدهم برای توصیف کالاهایی با مرغوبیت خاص به کار می رفت و بعدها کاربرد آن برای اشاره به گروه های اجتماعی برتر، مانند واحدهای ضربت نظامی یا مراتب عالی تر اشرافیت هم تعمیم یافت . درادامه برای اولین بار در قرن 19 بود که نخبه گرایی به عنوان یک مکتب فکری در علم سیاست و جامعه شناسی سیاسی با اندیشه های اشخاصی چون پاره تو و موسکا2 مطرح شد و به تدریج رواج پیدا کرد و امروزه نخبه گرایی یکی از الگوهای رایج در جامعه شناسی سیاسی و از شاخصه های تاثیرگذار بر فرآیند تصمیم سازی و راهبردی در حکومت ها به شمار می آید
درکشورمان نیز،این مفهوم با پیروزی انقلاب اسلامی و اصلاح ساختار حکومت و مشی سیاسی در معنای واقعی خود تفسیر شد و بکارگیری نخبگان در بیانات امام خمینی - ره - و مقام معظم رهبری - مدظله - مورد توجه واقع شد. در سال 1385 به منظور تحقق بخشیدن به تأکید مقام معظم رهبری در استفاده صحیح و مناسب از ظرفیت های علمی نخبگان در راستای توسعه همه جانبه کشور و در اجرای ماده 4 اساسنامه بنیاد ملی نخبگان درباره تعریف نخبه و احراز استعدادهای برتر و نخبگی افراد آیین نامه احراز نخبگی با هدف منطقی کردن و تعریف شاخص های علمی، استانداردسازی معیارها و فرآیندهای شناسایی و معرفی نخبگان و استعدادهای برتر، تصویب شد.
در ماده 2 این آیین نامه نخبه چنین تعریف می شود: نخبه به استناد ماده 4 اساسنامه بنیاد به فرد برجسته و کارآمدی اطلاق می شود که اثرگذاری وی در تولید و گسترش علم و هنر و فناوری و فرهنگ سازی و مدیریت کشور محسوس باشد و هوش، خلاقیت، کارآفرینی و نبوغ فکری وی در راستای تولید و گسترش دانش و نوآوری موجب سرعت بخشیدن به رشد و توسعه علمی و اعتلای جامعه انسانی کشور گردد. با سرلوحه قرار دادن تعریف کلی فوق از نخبگان می توان نخبه سیاسی را چنین تعریف کرد: نخبه به شخصی اطلاق می شود که پدیده های مختلف را در دو سطح داخلی و بین المللی بررسی کند و با نگاه آینده نگرانه، حوادث اجتماعی،سیاسی، اقتصادی و... را پیش بینی و در بالاترین سطح مورد نظر، راهکاری جهت مدیریت هوشمندانه وقایع به منظور ارتقای زندگی بشری ارائه دهد .
پژوهش کنونی، درصدد ارائه پاسخی علمی و متقن به این سوال است با توجه به مفهوم نخبه در بیانات مقام معظم رهبری و نیز با توجه به مولفه ها، شاخص ها و کارکردهای شبکه سازی ارتباطات انسانی آیا می توان به شناسایی و تربیت نخبگان کارآمد در جامعه ایران مبادرت ورزید؟
به زعم نویسندگان این مقاله، از آنجایی که مولفه ها وکارکردهای شبکه سازی ارتباطات انسانی مواردی همچون تربیت نخنگان متخصص- متعهد، شناسایی و تربیت نیروهای توانمند، حل و فصل بحران ها، ارائه راه کارهای نوین در راستای توسعه، شایسته محوری و در نهایت الگوی استفاده از جوانان در مسائل مدیریتی بهینه می باشد، به نظر بتوان با استفاده از این مولفه ها، به ایجاد و تربیت شبکه نخبگی در داخل کشور و در نهایت توسعه پایدار دست یافت.همچنین،در این مقاله ودرراستای اثبات موضوع مذکور،استفاده از روش های تحلیلی- توصیفی و بهره گیری از منابع مکتوب و مجازی گریزناپذیر خواهد بود.
برخی از پژوهش هایی که پیشتر در این زمینه صورت گرفته اند را نیز به اختصار بررسی می کنیم:
- ایزدی اودلو،عظیم - . - 1386 مکتب نخبه گرایی، مجله کیهان فرهنگی، شماره .248
نویسنده با تعاریف مختلف اندیشمندان نخبه گرا، این فرضیه را مطرح می کند که انقلابات آینده در حوزه نخبگان خواهد بود و در نهایت با بررسی تئوری برنهام در خصوص مدیریت و انقلاب امریکا به این نتیجه گیری می رسد که انقلابات آینده، انقلابات کارگران و... نخواهد بود بلکه انقلاب در مدیریت است.
- طاهری، مازیار - . - 1387 نخبگی و نخبه گرایی، مجله آموزش رشد علوم اجتماعی، شماره .39
در این مقاله نویسنده به تبیین اندیشه افرادی همچون موسکا، پاره تو و میخلز می پردازد و در نهایت به این نتیجه گیری می رسد که اندیشمندان نخبه گرای مذکور بر خلاف اندیشمندان کلاسیک نخبه گرایی، در مقام حمایت از دموکراسی برآمده و در راستای تلفیق نخبه گرایی کلاسیک و مفهوم دموکراسی می باشند.
در این مقاله نویسنده به تبیین جایگاه نخبگان در اجتماع های مختلف می پردازد و پس از تبیین مفهوم نخبگی و مولفه های لازم در راستای تحقق فعالیت های نخبگان درهر جامعه در نهایت به این جمع بندی می رسد که اصولاً فعایت نخبگان در هر جامعه به نوع آن جامعه بستگی دارد - جوامع لیبرال، توتالیتر، سوسیالیستی و... - در نهایت نوآوری این مقاله را می توان اینگونه دانست که نخست در مقاله کنونی، مفهوم نخبگی اصولاً رویکرد غربی نخواهد داشت.
به بیانی دیگر، نویسندگان درصددند مفهوم نخبگی را از دیدگاه مبانی اسلامی و با استفاده از بیانات رهبر فرزانه انقلاب تبیین نمایند و دوم انکه مقاله حاضر می کوشد تا با بهره گیری از مولفه ها و کارکردهای شبکه سازی ارتباطات اجتماعی به اثبات تحقق تربیت شبکه نخبگان داخلی با استفاده از مولفه های مورد نظر مقام معظم رهبری در داخل بپردازد.
-1 چارچوب نظری، تبیین مفهوم الیتیسم یا نخبگان از منظر مقام معظم رهبری:
واقعیت اینست که بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با جوانان در خصوص تبیین مفهوم نخبگی را می توان مهمترین الگوی نخبه پروری اسلامی- ایرانی تلقی نمود. به خصوص آنکه این جوان نخبه ای باشد که در آینده نه چندان دور باید سکان مدیریت و راهبری جامعه و صنعت و تولید را در دست گیرد.به طور کلی مهترین تأکیدات معظم له در راستای تبیین نخبگی و ضرورت های نخبه پروری را می توان به صورت ذیل برشمرد:
الف- نکته اول در اشارات رهبر انقلاب، چگونگی جبران عقب ماندگی های ناشی از پیشرفت علم و فناوری بود. ایشان در این باره فرمودند: " جبران عقب ماندگی مزمن، تاریخی و تحمیلی کشور در زمینه های علمی، نیازمند تلاش جدی و دوندگی بی وقفه هر ایرانی با شرف و همه مسئولان، نخبگان، دانشجویان و استادان است.... باید امیدوارانه و بدون از دست دادن حتی یک لحظه، به توانایی های خود تکیه کنیم و با جدیت و صمیمیت، به روند علمی کشور، شتاب دهیم"
ب- اشارت دوم ایشان، بر چگونگی ارتباط و نحوه مواجهه با نخبگان متمرکز بود. چرا که بسیارند نخبگانی که در پیچ و خم های اداری و در تب و تاب فقر و نداری نخبگی خود را فدای بی تدبیری برخی مسئولان کرده و شاید خواهند کرد. معظم له در این باره با اشارتی ظریف فرمودند: " دانشگاه ها، محیط زیست، شناسایی و پرورش نخبگان و استعدادهای جوان به شمار می آیند و بنیاد ملی نخبگان، رؤسای دانشگاه ها و مسئولان مرتبط با مراکز آموزش عالی، از این منظر به دانشگاه ها توجه ویژه ای داشته باشند....
نخبگان به دنبال کار و تلاش و ژرف نگری و پیشرفت کشورند و باید زمینه مناسب حرکت را برای آنان فراهم کرد..... فعالیت هایی کهشان دهنده جسارت، اهتمام، اعتماد به نفس و بلندپروازی نخبگان است، حقیقتاً مطلوب و جذاب است. ایشان در همین بحث افزودند: باید چرخه ای به وجود آوریم که در آن ایده های ذهنی نخبگان و نابغه ها، به مراکز علمی تحویل شود تا پس از پرورش علمی این ایده ها، نخبگان فناوری و صنعتی با کار و تلاش جدی، آنها را به محصولات صنعتی و غیرصنعتی تبدیل کنند و دستگاه های ذی ربط نیز زمینه تولید و تجاری کردن این محصولات را فراهم سازند"
