بخشی از مقاله
چکیده- گردشگری روستایی به عنوان فعالیت مهم اقتصادی از دیدگاهای مختلفی مورد توجه است .بعضی ها آن را به عنوان بخشی از بازار گردشگری و عد ه ای نیز آن را سیاستی برای توسعه روستایی قلمدادمی کنند.گردشگری فعالیتی است که تأثیرات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی قابل توجهی دارد .جنبه اقتصادی، نخستین جنبه ای است که توجه سیاست مداران و برنامه ریزان را بسوی خود جلب کرده و به دلیل بازده مناسب این بخش تمایل به گسترش آن همه گیرشده است .
گردشگری روستایی یکی از زمینه ها در توسعه روستایی است که می تواند فرصت ها و امکانا تی را بویژه برای اشتغال و درآمد روستایی فراهم سازد و نقش مؤثری در احیا و نوسازی نواحی روستایی ایفاکند. در این پژوهش با مدل swot ، به تجزیه و تحلیل و تعیین نقاط قوت ،ضعف، فرصت ها و تهدیدها و نهایتاً ارائه استراتژی و راهبرد در جهت توسعه گردشگری در منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است. باتوجه به تحلیل های صورت گرفته در مدل swot ، ضعف و بی ثباتی در مدیریت ،ضعف تبلیغات ونا هماهنگی سازمان ها ،نامناسب بودن زیرساخت ها، ناآشنا بودن با فعالیت در زمینه گردشگری و بروز خشکسالی های اخیر از علل اصلی عدم توسعه این صنعت در منطقه باغستان می باشد. پیشنهاد می شود در منطقه به برنامه ریزی مناسب، توسعه امکانات، تامین امنیت اجتماعی،مشارکت مردم، گسترش تبلیغات و اطلاع رسانی، بر گزاری تورهای گردشگری توجه شود .
.1 مقدمه
توسعه پدیده ای کهن است که بر بنیاد حرکت وجابجایی انسان استوار است سرشت انسان نیز با سفر وآشنایی با سرزمین های دوردست وساکنان آن آمیخته است. گرچه نبود امکانات مسافرتی در گذشته به همگان فرصت سفر را نمی داد لیکن انجام آن برای حکام، اشراف زاده گان وطبقات مرفه میسر بود - رضوانی ،1382 ، . - 26 با گسترش روزافزون مهاجرت های روستایی، کاهش درآمد خانوارهای روستایی، و افول کشاورزی روستایی، نیاز به فعالیتی جایگزین و در عین حال مکمل برای کشاورزی، در نواحی روستایی احساس می شود تا به منظور توسعه پایدار روستایی، امکان بهره مندی روستاییان از معیشت پایدار فراهم آید.
گردشگری روستایی امروزه در چارچوب طرح های آمایش اعم از ملی، منطقه ای و محلی بعنوان یکی از ابزارها و مؤلفه ها مهم توسعه و محرومیت زدایی بشمار می رود و از مهمترین عوامل عمران ناحیه ای و فعالیتی ارز آور و متعادل کننده است که موجب توسعه اقتصادی و اجتماعی در سطح منطقه ای شده و توزیع عادلانه درآمد و همچنین بالا رفتن سطح اشتغال را به دنبال دارد. امروز درآ مد ناشی از گردشگری به صورت یکی از بزرگترین منابع درآمد کشورهاست که در جهان از آن به عنوان صادرات نامرئی نام می برند.
گردشگری از بزرگترین بخش های اقتصادی در بسیاری از کشور ها به شمار می رود و برای ایران که وابستگی شدیدی به درآمد های نفتی دارد می تواند راهی برای رهایی از درآمدهای اقتصاد تک محصولی باشد - طیبی ،1386،. - 2 امروزه به دلیل اثرات چشمگیری که فعالیت های گردشگری در اقتصاد مناطق پذیرنده گردشگران بر جای می گذارد، توجه فراوانی به این زمینه از فعالیت معطوف می گردد.
در حال حاضر صنعت گردشگری فراتر از یک صنعت، به مثابه پدیده پویای جهانی و اجتماعی است که پیچیدگی های خاص خود را دارد . - Elliot,1997,4 - ایران با دارا بودن شرایط متنوع آب و هوایی و جاذبه های فرهنگی و اقلیمی و طبیعی و همچنین گسترش آداب و رسوم محلی، این توانمندی را دارد تا با شناسایی و ارزیابی جایگاه توریسم و شناسایی نقاط قوت و ضعف توسعه توریسم روستایی، فرصت هایی را از دل تهدیدهای موجود فراهم آورد تا موجب توسعه روستایی پایدار و بهره مند شدن نسل های امروز و آینده از معیشت پایدار شود. با توجه به نوع اقلیم وپتانسیل های بالقوه که در منطقه باغستان وجود دارد، تحقیق حاضر در پاسخ به این سوالات است که توانمندی ها و فرصت های این منطقه برای گردشگری چه می باشد و چگونه می توان با رفع ضعف ها و تهدید های پیش رو در جهت رشد و توسعه گردشگری اقدام نمود؟
.2 گردشگری روستایی
امروزه گردشگری به عنوان فرآورده جدید تغذیه ساز درآمد و یکی از راههای علاج همه جوامع روستایی است که با مشکلات اقتصادی مواجه هستند.گردشگری روستایی می تواند سهمی در متنوع سازی اقتصادی و توسعه پایدار داشته باشد و با ایجاد اشتغال و درآمد موجب توسعه مناطق توسعه نیافته گردد،هر چند مشاغل مربوط به این صنعت خیلی تخصصی و پر درآمد نیستند اما منافع بسیاری را نصیب روستاییان می کند. گردشگران برای اقامت، خرید کالاهای محلی و خدمات، پول پرداخت می کنند این پولها در فعالیتهای محلی جریان می یابد و موجب تحرک روستاییان در برآوردن نیازهای بازدیدکنندگان می شود.
گردشگری روستایی یکی از زمینه ها در توسعه روستایی می باشد که می تواند فرصت ها و امکاناتی را به ویژه درزمینه ایجاد اشتغال، افزایش سطوح درآمد، متنوع سازی فعالیتهای اقتصادی، افزایش سطح آگاهی های اجتماعی و ایجاد روابط اجتماعی گسترده بین جامعه میزبان و میهمان، حفاظت از میراث فرهنگی و محیط زیست طبیعی و همچنین احیا و نوسازی نواحی روستایی فراهم نماید و با جلوگیری از مهاجرت بی رویه و بهینه سازی بهره برداری از زمین به توسعه روستایی پایدارکمک می کند.
هم اکنون نقش و اهمیت گردشگری در فرایند توسعه روستایی در بسیاری از کشورها به اثبات رسیده است و به عنوان صنعتی که به طور بالقوه دارای پایداری است قلمداد می شود - خیاطی، 1382،. - 42 بر این اساس کشور ایران دارای روستاهای بکر و سنتی است که برخی از آنها در عین داشتن شرایط آب و هوایی و محیط طبیعی مناسب با معماری و بافت خاصی که دارند می توانند از لحاظ گردشگری با اهمیت باشند. بخشی از این پتانسیل ها در بخش مورد مطالعه وجود دارد که با توجه به شرایط خاص حاکم بر آن - دور افتادگی و واقع شدن در منطقه ای محروم - کمتر برای گردشگران آشنا است. توجه به پتانسیل توریسم روستایی در منطقه باغستان می تواند تاثیرات فراوانی را در زمینه های اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی بر جای بگذارد.
.2,1 گردشگری و توسعه پایدار:
گردشگری ارتباط مستقیم با توسعه پایدار روستایی دارد چون گردشگری متاثر از اجتماعات روستایی، اقتصاد روستا و طبیعت است. بنابراین فعالیت های گردشگری باید از لحاظ زیست محیطی و اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی پایدار باشد. در این چارچوب فعالیت های گردشگری باید در بلند مدت پایدار باشند و گردشگران باید در فعالیتها و نفوذ در طبیعت، تنوع بیولوژیکی و اثرات آن همچنین استعدادهای درونی اضافه شده مربوط به هم باشند و توسعه قابل قبولی را فراهم کنند.
یکی از دلایل عقب ماندگی و توسعه نیافتگی مناطق روستایی ریشه در کم توجهی به صنعت گردشگری روستایی دارد که با تقویت گردشگری می توان با ایجاد اشتغال و درآمد استفاده از منابع محل، تنوع سازی اقتصادی و مشارکت اجتماعی در رفع مشکلات فرا روی روستاها تاثیر بسزایی داشته و یکی از فرص ت های شکل گیری توسعه همه جانبه روستایی محسوب می شود - حفاری، 8،. - 1388 ماهیت صنعت گردشگری ایجاد اشتغال و درآمد ، متنوع سازی اقتصاد، مشارکت اجتماعی و استفاده از منابع محلی است. از آنجا که بخش اعظم مشکلات عقب ماندگی و توسعه نیافتگی روستایی نیز به فقدان این صنعت بر میگردد، گردشگری روستایی با حل مسائل و مشکلات فوق می تواند به توسعه روستایی کمک نماید.
.3 کلیاتی در مورد منطقه مورد مطالعه
از نظر تقسیمات کشوری دهستان باغستان در بخش مرکزی شهرستان فردوس، استان خراسان جنوبی قراردارد جمعیت این دهستان 5666 نفر با تعداد 58 پارچه آبادی که از این تعداد آبادی 16 روستا دارای سکنه و مابقی خالی از سکنه می باشد روستای ییلاقی باغستان در 15 کیلومتری شرق فردوس با طول جغرافیایی58درجه و50دقیقه و55ثانیه تا 58درجه و53 دقیقه و1 ثانیه و عرض جغرافیایی32 درجه و39 دقیقه و36ثانیه تا35درجه و27 دقیقه و16 ثانیه و در ارتفاع 1300 متر از سطح دریا ، در محل تقاطع دو محور فردوس – بجستان و فردوس – گناباد که تنها مسیر های ارتباطی استانهای جنوبی کشور با مشهد مقدس می باشد واقع گردیده است.
سالیانه بیش از 8 میلیون نفر مسافراز شهرستان فردوس عبور می کنند که بالاترین میزان تردد در ایام تعطیلات نوروزی است بطوریکه بر اساس آمار گرفته شده در 18 روز ایام تعطیلات نوروز غ از 25 اسفند لغایت 13 فروردین - بیش از 2100100 نفر از شهر فردوس عبور کردند.از این تعداد مسافر بیش از 195870 نفر حداقل به مدت یک شب در فردوس اسکان داده شده اند. ازطرفی باتوجه به قرار گیری روستای باغستان: در مسیر تردد مسافران از یک سو و از سوی دیگرهمجواری با مجموعه آبگرم باعث شد ه در ایام تعطیلات نوروزی بیش از 44760 نفر از این منطقه دیدن نمایند. - فرمانداری فردوس ، - 1390
.4 پتانسیل های گردشگری موجود در منطقه ف
- قرار گیری قنات بلده از شمال تا جنوب روستا ومنطقه ومسساعد بودن کشاورزی سبب شده است که روستای باغستان با کشیدگی زیادی به صورت طولی در کنار مسیر این قنات ساخته و توسعه یابد و همین امر با عث به وجود آمدن منظر بکر و زیبایی از طبیعت شده است .
- از جمله جاذبه های تاریخی گردشگری روستا ی باغستان وجود آسیاب تاریخی معروف به آسیاب حاجی خان در کنار مسیر جوی اصلی قنات بلده می باشد.
- یکی دیگر از جاذبه های و قابلیت ها ی گردشگری و با اهمیت دهستان باغستان آبگرم معدنی در فاصله حدود 5 کیلومتری شمال باغستان است. این آبگرم با داشتن امکاناتی همچون چشمه های آب ،سوئیت ها و ،اتاق ها و کانکس ،فروشگاهها و شهر بازی وبا خواص طبی و- درمانی اعجاب انگیزش سالانه پذیرای خیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی می باشد و از موقعیت مناسبی در منطقه برخوردار است . استفاده از آبگرم معدنی فردوس در درمان بسیاری از بیماریهای پوستی و مفصلی موثر و توسط پزشکان زیادی توصیه شده است.
- طبیعت منطقه ، باغات و کشتزارهای سرسبز و فضای سبز فوق العاده ، بیابان وکویر، که هر کدام با توجه به خصوصیاتی که دارند چشم هر گردشگری را می تواند به خود جلب کند.
- ساخت تاریخی و زیبای منطقه باغستان و روستاهای اطراف ازجمله روستا های فتح آبادو بیدسکان با داشتن باغات میوه وفضاهای سبزکه حاکی از بکر بودن منطقه و تعهد مردم ساکن در منطقه به حفظ طبیعت و ارزشهای حاکم بر آن و همچنین وجود آثار تاریخی در این روستا ها را دارد.
- موقعیت مناسب منطقه باغستان که با فاصله 15 کیلومتری از مرکز شهرستان در مسیر راه ترانزیتی و زیارتی که استانهای نیمه جنوبی کشور را به مشهد متصل می کند قرار دارد و عبور سالانه بیش از 8 میلیون زائر از این مسیر زمینه را برای توسعه صنعت گردشگری منطقه فراهم می کند. - اداره میراث فرهنگی وگردشگری فردوس -
