بخشی از مقاله
چکیده
زبانشناسی حقوقی مطالعه دو علم زبانشناسی و حقوق همراستا با یکدیگر است؛ بنابراین یک گرایش میان رشته ای و البته کاربردی است. آن را میان رشته ای است میخوانیم زیرا پل ارتباطی بین دو علم زبانشناسی و حقوق است و آن را کاربردی میدانیم زیرا توانسته است با تحلیل های زبانشناختی در تحلیل پرونده های کیفری و مدنی کارساز باشد. یکی از کاربردهای زبانشناسی حقوقی کمک به بازپرس و قاضی در قضاوت بهتر و حتی کمک به متهم بی گناه در تبرئه شدن است.
مشاهده و حضور در آگاهی و بازجویی های زنده و واقعی نشان میدهد گاهی ناخواسته در روند بازجویی تغییر یا تحریف صورت میگیرد. یکی از دلایل این تحریف، تغییر در بافت و مولفه های آن است؛ یعنی در روند بازجویی ما شاهد یک گفتمان شفاهی بین بازجو و متهم/شاهد/مجرم هستیم اما در دادسرا و دادگاه به مستندات مکتوب ارجاع می شود و شاهد تغییر در کانال ارتباطی از شفاهی به مکتوب خواهیم بود.
علاوه بر این تغییر، ما شاهد تغییر در مکان و زمان بافت هستیم. تغییر دیگر، تولید کننده متن است در بازجویی زنده هنگامی که کانال ارتباطی از شفاهی به کتبی تغییر می کند، تولیدکننده آن نیز اغلب عوض میشود یعنی به هنگام پرسش و پاسخ از متهم، هرچند متهم پاسخ میدهد اما در اغلب موارد این بازجوست که پاسخ های متهم را به صورت مکتوب درمیآورد بنابراین طبیعی است که گاهی ناخواسته شاهد تحریف هستیم. نکته مهم آن است که در نظام قضایی ما با یک بافت جدید روبرو هستیم که آن را بافت حقوقی مینامیم. ویژگی اصلی این بافت، سلسله مراتب قدرت است.
در این مقاله روش کار به صورت گردآوری داده های زنده یعنی مشاهده بازجویی ها و مطالعه آثار مکتوب بوده است. یک بازجویی به صورت تصادفی انتخاب و تحلیل شد. پس از تحلیل به این نتیجه رسیدیم که در روند بازجویی گاه شاهد تغییر در انتخاب موقعیت فعل به لحاظ معنایی و کاربردی هستیم مانند دو فعل "پنهان کردن" و "پنهان نگه داشتن" که دست کم تغییر در مدتمندی فعل را نشان میدهند.
به علاوه گاه تغییر در عامل یا کنشگر تاثیر مفهوم پیام را مخدوش میکند. این عوامل زبانی در کنار تغییر بافت نشان میدهد برای یک قضاوت منصفانه در نظام قضایی نیازمند یک زبان شناس هستیم تا مانند بسیاری از کارشناسان دیگر قضایی در کنار قاضی به قضاوت بهتر و حل پرونده ها یاری رساند.
مقدمه
در نظام قضایی پلیس ضابط قوه قضاییه است؛ یعنی با گرفتن دستور میتواند عملیات دستگیری، بازجویی و نگهداری متهم را انجام دهد. در پروندههای کیفری، متهم پس از دستگیری توسط پلیس، به کلانتری یا آگاهی منتقل میشود و در آنجا مورد بازجویی قرار میگیرد. نگهداری بیش از مدت خاص نیازمند دستور بازپرس پرونده است. آنچه که در اینجا مدنظر است آن است که بازجویی در آگاهی و کلانتری به صورت شفاهی انجام میشود، سپس به صورت مکتوب درمیآید و به بازپرس پرونده ارسال میشود.
در فرایند تبدیل بازجویی از حالت شفاهی به کتبی تغییراتی صورت میگیرد. این تغییرات گاهی ناخواسته است اما میتواند تاثیر متفاوتی داشته باشد بویژه بر خواننده برگههای بازجویی یا همان بازپرس پرونده. فراموش نکنیم که بازپرس پرونده مراحل بازجویی و بافت را مشاهده نمیکند و تنها چیزی که به آن دسترسی دارد برگههای بازجویی است که از افسر پرونده دریافت میکند.1 به بیان دیگر شاهد تغییر مولفههای بافتی هستیم.
عزیزی و مومنی - 35 :1390 - در تعریف زبانشناسی حقوقی میگویند: »زبانشناسی حقوقی« شاخهای نوین و میانرشته ای از زبانشناسی کاربردی و حقوق است که با استفاده از ابزارهای زبانی و شواهد زبانشناختی به تجزیه و تحلیل کارشناسانه متون گفتاری و نوشتاری پرداخته و به پلیس و قضات در کشف حقیقت در دعاوی حقوقی یا اثبات وقوع یا عدم وقوع جرم در دعاوی کیفری در محاکم کمک میکند.«
بنا به این تعریف تحلیل متن مکتوب بازجویی از وظایف زبانشناس است که میتواند در انتقال بهتر معنا به مخاطب و همچنین بازسازی بافت کمک کند. در این فرایند، مولفههای بافت مانند کانال و زمان و مکان تغییر میکند. به علاوه بازجو سعی میکند با تغییر زبان شفاهی به زبان مکتوب متن بازجویی را رسمی و حقوقی کند. همه این موارد به ما میگوید در این تغییر نیازمند تحلیل کلام از سوی متخصص آن هستیم.
بسیاری از این تغییرها ناخواسته صورت میگیرد. بنابراین حضور یک زبانشناس ضروری است. چه بسا به همین دلیل در دادگاههای آمریکا و بسیاری از کشورهای دیگر، یک زبانشناس در هیات منصفه حضور دارد و به قضاوت بهتر به قاضی کمک میکند. هدف از ارائه این مقاله نشان دادن این تغییرهای ناخواسته است که در روند بازجوییها صورت میگیرد. در این مقاله یک بازجویی واقعی و سپس تحلیل آن ارائه میشود.
فرضیه تحقیق: در نظام قضایی گاهی شاهد تغییر در بازجویی هستیم که میتواند ناشی از تغییر در عوامل زبانی باشد مانند تغییر در بافت و مولفههای آن، موقعیت فعل و کنشگر.
البته در پروندههای حساس مانند قتل بازپرس ویژه قتل در صحنه حضور پیدا میکند و خود نیز در همتن ابتدای امر از متهم بازجویی می کند.
