بخشی از مقاله
چکیده
گفتمان از جمله اصطلاحاتی است که علیرغم تازگی به سرعت کاربرد وسیعی یافته است. گفتمان در واقع همان ساختار و قالبی است که گوینده برای بیان نکات مورد نظر خود انتخاب میکند.
گفتمان به انواع مختلفی؛ چون: ادبی، سیاسی، دینی، فرهنگی و ... تقسیم میشود.
امروزه با توجه به شرایط مختلف، گفتمان نیز تقسیمبندیهای جدیدی به خود میگیرد و سعی دارد به تحلیل و انعکاس موضوعات روز بپردازد و یکی از این موضوعات که در واقع آرزوی جوامع مختلف میباشد، صلح است، پس میتوان گفت که گفتمان صلح از تقسیمبندیهای جدید انواع گفتمان است.
اصل و اساس تعامل از نظر اسلام، صلح است و جهادنیز ماهیّت دفاعی دارد و هدف هر دو نشر عقاید
توحیدی و حاکمیت قوانین الهی بر جهان است. اسلام دین سلم و صفاست و کلمه اسلام از ریشه ی سلم گرفته شده است. در قرآن مجید آمده: - محمد. - 35/
قرآن کریم در موقعیتهای گوناگون اثر نقش اصلاح ذاتالبین را در عرصهی جوامع بشری گوشزد کرده است و میفرماید: »ای کسانی که ایمان آوردهاید! همگی به صلح و آشتی درآیید و از گامهای شیطان پیروی نکنید که او برای شما دشمنی آشکار است.« - بقره - 208/
قرآن اهمیّت زیادی به صلح داده است؛ زیرا در آیات بسیاری به موضوع صلح پرداخته است و این موضوع همیّات صلح در تمام موارد زندگی فردی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را مشخص میکند.
مقاله پیش رو سعی بر آن دارد تا گفتمان صلح را در آیات قرآن مورد تحلیل قرار دهد.
مقدمه:
جوامع بشری در رفع نیازهای مادی و معنوی خود به گونهای به یکدیگر محتاج و وابستهاند که نمیتوانند جدای از هم زندگی سعادتمندانه و ایدهآلی داشته باشند. هیچ عقل سلیمی اصل داشتن ارتباط با سایر ملل را نمیتواند انکار نماید، وجود این اصل اجتماعی در کنار این مطلب قرار دارد که دین اسلام داعیه جهان شمولی و دعوت جهانی را دارد: - سوره سبأ، » - 28ما تورا نفرستادیم مگر برای تمام مردم تا بشارت دهنده و بیم دهنده باشی، ولی بیشتر مردم نمیدانند«
بنابراین باید گفت که لازمه چنین دعوت جهان شمولی ایجاد روابط با همه نژادها و گروهها و ملتهاست و ایجاد و برقراری صلح از ضروریات آن به شمار میرود.
از سوی دیگر باید گفت پیامبر اکرمﷺ پایه گذار دین سلم، صلح و صفا است که با پیامی جهانی ضمن تتمیم ادیان الهی و مسئولیت سایر پیامبران، ایجاد ساختارهای یک جامعه جهانی مبتنی بر حق و ارائه گفتمانی از صلح، عدالت و معنویت را در سرلوحه ماموریت خود قرار داد.
سیره این پیامبر خاتم، ترجمان عملی احکام و آموزههای الهی است که با عینیت دادن به فرامین و دستورات خداوند متعال، الگوئی عملی از دینداری و ایمان کامل را برای مسلمین و سایر بشریت ارائه فرمودند.
در دهههای اخیر به اهمیت صلح توجه بیشری شده است مخصوصا پس از از بین رفتن نظام دوقطبی این توجه دو چندان شده است. این صلح خواهی جهانی با تبلیغات کشورهای غربی مبنی بر خشونت طلبی دین اسلام و مسلمانان هم زمان شده است.
در حال حاضر کشورهای غربی چهرهای از اسلام ارائه میکنند که گویی اسلام یک دین خشونت طلب است و مسلمانان را به عنوان تروریست و کسانی که خواهان کشتن غیر مسلمانان میباشند معرفی مینماید و در عرصهی واقعیت نیز ما هر از چند گاهی شاهد جنایات گروههای اسلامی تندرو هستیم این در حالی است که اکثر مسلمانان خود را طرفدار صلح میدانند.
پژوهش پیش رو تلاشی است در جهت ارائه و تحلیل گفتمان صلح در قرآن که در آن به بررسی آیات این کتاب الهی پرداخته شده و این نوع گفتمان در این آیات مشخص شده است.
-1 ماهیت صلح در قرآن
-1-1 تعریف صلح:
از آنجاکه در قرآن کریم دو واژه "سلم" و "صلح" در تعبیر از صلح به کار رفته است به تبیین معنایی این دو واژه میپردازیم:
سَلم یاسِلم در کتب لغت عربی در معانی بری بودن از آفات ظاهری و باطنی، صلح، ضد جنگ و اسلام معنا شده است.راغب اصفهانی در مفردات آن را نجات یافتن از عیبها و کنار رفتن از بلایا تعریف کرده است
از سوی دیگر واژه صلح هم در کتب لغت به معنای ازبین رفتن فساد و از بین رفتن دشمنی میان دو قوم به کار رفته است.
همچنین میتوان گفت صلح در لغت به معنی آشتی و توافق است. ریشهی لاتین آن به معنی توافق و موافقت است. صلح یکی از آرزوهای اولیه بشر است و از دیرباز دستیابی به صلح و آرامش همواره از جمله بالاترین آمال بشری بوده است. بطوریکه در تشکیل جامعه بین الملل مبتنی بر نقش سازمان ملل متحد، حفظ صلح به عنوان نخستین هدف ملل متحد عنوان شده است
در اصطلاح مراد از صلح، حالت طبیعی و بدون جنگ است. حالتی که در آن، همزیستی مسالمت آمیز و شرافتمندانه رواج دارد. مراد از صلح، سازش یا تسلیم نیست، بلکه مراد وجود روابط عادی، طبیعی و آرام بین کشورها است؛ بدون آنکه زمینهای برای تهدید یا توسل به زور و برخورد مسلحانه فراهم آید. به عبارت دیگر، میتوان آن را "همزیستی مسالمت آمیز، شرافتمندانه و دوستانه" تعریف کرد.
صلح لزوماٌ پس از منازعه و درگیری نیست، بلکه میتواند پیش از منازعه و نوعی پیشگیری از درگیری نیز باشد. صلح با "هدنه" در لغت عربی و اصطلاح فقهی متفاوت است؛ زیرا هدنه به ترک مخاصمه و آتش بس گفته میشود حال آنکه صلح به معنای آشتی و همزیستی مسالمت آمیز است و میتواند قبل از بروز جنگ نیز منعقد شود
صلح همیشه یکی از دغدغههای اصلی بشر در طول تاریخ بوده است و راههای مختلفی هم برای نیل به آن توسط متفکرین ارائه شده است. اغلب متفکرین صلح را به عنوان یک ارزش و یک آرمان بشری دیدهاند و در جهت دستیابی به آن راهکارهای مختلفی ارائه دادهاند. در عرصه روابط بین الملل نیز ایجاد جامعهی ملل و پس از آن سازمان ملل پس از دو جنگ بزرگ، خواست جامعه جهانی و دولتها برای حفظ صلح و جلوگیری از جنگ را نشان میدهد. صلح که یکی از کلیدی ترین مفاهیم منشور ملل متحد میباشد بارها و بارها در پیمانهای دوجانبه و چند جانبه بین کشورها و اسناد بین المللی مورد تأکید قرار گرفته است.
در دهههای اخیر به اهمیت صلح توجه بیشتری شده است مخصوصا پس از از بین رفتن نظام دوقطبی این توجه دو چندان شده است و یکی از شواهد اصلی آن گسترش عملیاتهای حفظ صلح سازمان ملل در سالهای اخیر است. - شایگان، - 12:1372 این توجه بیشتر به صلح هم در سطح نظریهپردازیهای عرصه روابط بین الملل و هم در عرصه واقعی عمل مشاهده میشود.
-2-1 صلح در قرآن
دین اسلام به عنوان آخرین دین آسمانی، با هدف »رهایی بشر از قید و بندهای دنیوی «، » حاکم کردن ارزشهای انسانی«، »نشر توحید و خداپرستی « و »اجرای کامل اصول عدالت اجتماعی« به پیروان خود دستور آمادگی نظامی دفاعی داده است. در تاریخ پرفراز و نشیب اسلام، جنگهای بسیاری رخ داده است، اما هیچکدام از آنها را »جنگ صرف« نمیتوان نامید. همه آنها »جهاد فی سبیل االله « بوده است. قید »فی سبیل االله « ماهیت و هدف جهاد را مشخص میکند و آن، خدایی بودن این جهاد و مبارزه است. مقصود اساسی از این جهاد، اعتلای کلمه االله، اجرای اصول و ارزشهای انسانی اعم از آزادی، عدالت، مساوات و ...است
از دیدگاه قرآن، صلح، خود، ارزش و هدف است، و در پذیرش آن کافی است که پیامد خطرناک و فریبی به دنبال نداشته باشد. هدف از صلح، مصلحت گرایی نیست. خود صلح، مصلحت است؛ زیرا زندگی فطری انسانها سازگارتر است
