بخشی از مقاله
چکیده
برنامهریزی راهبردی، هنر و علم تدوین، اجرا و ارزیابی تصمیمات، وظیفه ای چندگانه است که سازمان را قادر میسازد به هدفهای بلندمدت خود دست یابد. برنامهریزی راهبردی عبارت است از بررسی محیطی - هم محیط خارجی و هم محیط داخلی - ، تدوین راهبرد، اجرای راهبرد، ارزیابی و کنترل. هدف از پژوهش حاضر تدوین استراتژیهای آموزشی دانشگاه آزاد استان ایلام است، روش پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی است بدین صورت که ابتدا با استفاده از مصاحبه و پرسشنامه باز، اهداف آموزشی، عوامل داخلی - نقاط قوت و ضعف - ، و عوامل خارجی - فرصتها و تهدیدها - ، دانشگاه شناسایی و در ادامه با استفاده از پرسشنامه بسته این عوامل به نظرسنجی گذاشته شده است، جهت تجزیه و تحلیل یافتههای تحقیق آزمونهای آماری تیتک نمونهای، تحلیل عاملی تأییدی و روش تجزیه و تحلیل SWOT بکار رفته؛ که در نهایت هیجده استراتژی شامل: هفت استراتژیSO، سه استراتژیST، چهار استراتژی WO و چهار استراتژی WT برای دانشگاه تدوین و پیشنهاد گردید.
.1 مقدمه
تغییر و تحولات سریع و شتابنده در محیط های درون و برون سازمانی از مهمترین ویژگیهای عصر معاصر میباشد، لذا مدیران با این چالش روبرو هستند که چگونه با آنها مواجه شوند تا آسیب پذیری سازمان را کاهش دهند، زیرا سازمان هایی که سبک ثابت مدیریتی را انتخاب کرده و تلاش نمیکنند تا متناسب با تغییرات محیط پیش روند، موفق نخواهند بود .[1] دانشگاهها نیز از این قاعده مستثنی نبوده و پیچیده بودن و وقوع تغییرات سریع محیطی کارشناسان این بخش را ناگزیر به پیشبینی روند تغییرات و تمرکز بیشتر بر آینده کرده است. به همین منظور یکی از عوامل کلیدی که در سازمانهای هوشمند قرن بیست و یکم بوجود آمده و آنها را از هم متمایز میسازد، داشتن برنامه بلند مدت استراتژیک است.[2]
برنامهریزی استراتژیک عبارت است از الگو یا طرحی که هدفها، سیاستها و زنجیرههای عملیاتی یک سازمان را در قالب یک کل به هم پیوسته با یکدیگر ترکیب میکند[2]، در سطوح بالای سازمان شکل میگیرد و نیاز به تخصیص میزان وسیعی از منابع دارد[1]، تمرکز آن بر مقابله سازمان با محیط خارجی و دارای نگرش چند بعدی است.[3] برنامه ریزی استراتژیک بخش مهمی از مدیریت استراتژیک است و چارچوبی برای مدیریت استراتژیک محسوب میشود.
[1] در مکتب موقعیتیابی راهبردی، سازمانها به پایش محیط بیرونی و محیط درونی خود در قیاس با رقبا با رویکرد تحلیلی میپردازندکه این پایش پیش نیاز تدوین راهبردهای سازمان است. برنامهریزی راهبردی رسیدن از وضعیت موجود - مأموریت سازمان - ، به وضعیت مطلوب را که به چشم انداز سازمان اشاره دارد تشریح می کند.[4] در برنامه ریزی استراتژیک، دانشگاه سیستم بازی است که پویایی و پیچیدگی خاصی دارد. دانشگاه یک سیستم پویا است که تأثیراتی از بیرون متحمل میشود و به سهم خود تأثیراتی بر بیرون میگذارد. بنابراین لازم است برنامهریزی استراتژیک امری مداوم باشد تا بتواند در برابر این تأثیرات، مسیرهای روشن و موفقی را برای دانشگاه ترسیم کنند. از سوی دیگر، دانشگاه سازمانی پیچیده است و ویژهگیهایی دارد که بر فرهنگ دانشگاه تأثیر میگذارد. بدین ترتیب، تصمیمگیری در دانشگاها صرفاً براساس شناخت و تشخیص مدیران ارشد صورت نمیگیرد.[1]
برنامه ریزان آموزش عالی در بازنگری و بهینه سازی فرآیندهای مربوط به ایجاد و توسعه دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی نیازمند توجه به اهداف راهبردی آنان هستند. به نظر بعضی صاحبنظران، میل به بقا در محیط رقابتی، دانشگاهها را از روی آوردن به مدیریت و برنامه ریزی راهبردی برای افزایش قابلیت انطباق با محیط متغییر امروزی و توانایی پاسخگویی و جلب رضایت مشتریان ناگزیر ساخته است.[5]
در سالهای اخیر، مطالعاتی درباره برنامه ریزی راهبردی در دانشگاههای کشور انجام گرفته که در آنها سعی بر ارتقاء امور و فعالیتهای جاری دانشگاه، جذب افراد مستعد و با انگیزه، اصلاح و بازنگری در متون و برنامهها و روشهای آموزشی میباشد، برنامهریزی آموزشی دورنمای روشنی برای رسیدن به جایگاه برتر دانشگاه در امر آموزش را نشان میدهد، اما امروزه شاهد عقبماندگی دانشگاههای کشور و به طور خاص دانشگاه آزاد استان ایلام در این زمینه میباشیم و این نیاز احساس میشود که از منظری متفاوت تر از آنچه که تا امروز به دانشگاه آزاد ایلام نگریسته میشده، دیده شود، لذا در این پژوهش پس از بررسی محیط درونی و بیرونی دانشگاه و تجزیه و تحلیل دادههای بدست آمده، استراتژهای آموزشی دانشگاه تدوین شده است.
.2 بیان مسأله و اهمیت پژوهش
پیچیدگیهای سازمانی مدیران را با این چالش مواجه کرده که چگونه با آنها روبهرو شوند تا آسیبپذیری سازمان را کاهش دهند، با توجه به تغییرات پیرامون سازمان ها، فشارهای وارد بر آنها به منظور تأمین رضایت مخاطبان، تدوین برنامه استراتژیک را به یک ضرورت انکارناپذیر تبدیل کرده است.[2] این نوع برنامهریزی یک چهارچوب مفهومی را برای تصمیمگیری مهیا میکند که از دستاوردهای آن کسب راهبردهای جمعی مشترک است، یعنی اینکه توجهات را به سمت درک و همکاری فراسازمانی سوق میدهد و ابزاری مناسب برای مقابله با آشفتگی در محیط سازمان محسوب میشود، همچنین پاسخگویی سازمان به تهدیدهای برون سازمانی و رفع نقاط ضعف درون سازمانی نیز به نحو مطلوب محقق میشود و توانایی سازمان را برای استفاده از فرصتها و نقاط قوت افزایش میدهد.[5]
تغییرات این چنین برای دانشگاهها که وظیفه تأمین نیروهای انسانی متخصص و تولید و اشاعه دانش را دارند، به یک امر حیاتی تبدیل شده است، یکی از راههای رسیدن به این مزیت تدوین استراتژیهای آموزشی است، این استراتژیها عامل بقاء دانشگاهها میباشند. همچنین سازمانهایی که برای آینده چنین برنامهای ندارند، به حتم از دیگران عقب خواهند افتاد.[3] نظر به اینکه دانشگاه آزاد استان ایلام، دانشگاهی در حال توسعه می باشد، نیازمند برنامه جامع آموزشی است. از طرفی با شرایط پر شتاب، متغییر و پیچیده سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، این سؤال در ذهن ایجاد میشود، که آیا دانشگاه آزاد استان ایلام از توان رقابت و پاسخگویی با سایر رقبا در سطح استان و کشور برخوردار است؟ طبق تحقیقات انجام گرفته سازمانهایی که از برنامه استراتژیکی استفاده میکنند، در رسیدن به اهداف خود تواناتر هستند.
تدوین برنامه آموزشی به دانشگاه آزاد استان ایلام این امکان را میدهد تا منابع و زمان را به شیوهای اثر بخش به فرصتهای شناسایی شده تخصیص دهد و فعالیت های بخش های مختلف آموزشی را در دانشگاه یکپارچه سازد. تدوین این برنامه آموزشی با مشخص ساختن اولویت های آموزشی دانشگاه، هدف گذاری برنامه ریزی را در امر آموزش دانشگاه تسهیل میسازد. و موجبات توانمندسازی هر چه بیشتر این دانشگاه را در سطح استانی و ملی فراهم میسازد.
.3 چشم انداز آموزشی دانشگاه آزاد استان ایلام
امید است معاونت آموزشی دانشگاه آزاد استان ایلام فضای علمی مناسبی فراهم نماید تا کلیه دانشجویان، اساتید و گروههای آموزشی دانشگاه بتوانند به عنوان نمونههای عالی در بین دانشگاههای آزاد کشور مطرح و با تربیت نیروهای کیفی بسیار توانمند و متعهد و همچنین تولید علمی مؤثر به نیازهای اصلی جامعه پاسخ دهند.
4. اهداف آموزشی دانشگاه آزاد استان ایلام
* توسعه زیر ساختهای آموزشی دانشگاه. *ارتقاء کیفی سطح علمی اعضاء هیئت علمی. * افزایش سطح کیفی کلاسهای دانشگاه.
* تربیت نیروی انسانی کارآمد متناسب با نیاز جامعه.
* فرآهم آوردن امکان ادامه تحصیل برای دانش آموختگان در خود دانشگاه.
* توسعه فنآوری و امکانات نوین آموزشی به منظور ارتقاء فرآیندهای آموزشی. * ارتقاء کیفیت برنامههای آموزشی بر اساس استانداردهای ملی و بین المللی.
5. اهداف تحقیق
.1-5 هدف کلی
هدف از پژوهش حاضر تدوین استراتژیهای آموزشی دانشگاه آزاد استان ایلام میباشد.
.2-5 اهداف جزئی
الف - شناسایی نقاط قوت آموزشی در دانشگاه آزاد استان ایلام. ب - شناسایی نقاط ضعف آموزشی در دانشگاه آزاد استان ایلام. ج - شناسایی فرصتهای آموزشی در دانشگاه آزاد استان ایلام.
