بخشی از مقاله
چکیده
یکی از بزرگترین مراکز خرید کلانشهر تبریز، مرکز خرید لاله پارک میباشد که اهمیت خاصی در سطح شهر تبریز دارد. این مجموعه اگرچه یک مرکز خرید، دارای زمینی بزرگ و قابل توسعه بوده و دارای کاربریهایی همچون هتل کایا و پارکینگهای روباز و زیر زمینی است ولی بزرگترین مشکل این مجموعه نبود فضاهای جمعی در محیط اطراف خود می-باشد و به این موضوع اهمیت کمی داده شده است که در این پژوهش کوشش شده با مطالعات مختلف در این زمینه بر اساس دیدگاههای صاحب نظران و پژوهشگران و نمونههای صورت گرفته شده در جهان، به ایجاد و توسعه فضای جمعی در اطراف این مجموعه منجر و سرانجام به این نتیجه رسیده شود که برای طراحی فضای جمعی در اطراف مرکز خرید باید مجموعه فضا دارای کاربریهای متفاوت، فضاهای متفاوت برای رفتارهای متفاوت، جذاب و مردم پسند و خواصیت دعوت کنندگی، فضاسازی متفاوت و زیبا، فضاهایی برای همه سنین با کاربریهای مختلف، فضاهایی دارای مبلمان و المان ابی با روشنایی در ساعات مختلف شب و روز، امنیت، پیاده محوری و ... دارا باشد تا بتوان با مشارکت و نیازهای مردمی در اطراف مراکز خرید، مجموعه فضاهای جمعی طراحی کرد.
-1 مقدمه
امروزه مراکز خرید در بین مردم از اهمیت خاصی برخوردارند، چرا که یک مرکز خرید تنها برای خرید نمیباشد بلکه باید دارای فضاهای متفاوت و جمعی برای رفتارهای متفاوت را داشته باشد تا مراجعه کنندگان نه تنها برای خرید بلکه برای گذراندن اوقات فراغت خود به آن محل مراجعه کنند و آن محل در متقابل بتواند به نیازهای مراجعه کنندگان پاسخ مطلوبی بدهد. چون حضور مردم است که به صورت جمعی در فضاهای تجاری و رفتارهای اجتماعی آنها در فضای جمعی آن، میتواند زمینه ساز شکلگیری فضاهایی جهت ایجاد ارتباطات و تعاملات اجتماعی گردد.
کلان شهر تبریز یکی از بزرگترین شهرهای تاریخی ایران است و به طوری که از قدمت تاریخی زیادی برخوردار است و امروزه در راستای پیشرفت و مدرنی شدن قرار گرفته و بناها و مراکز تجاری و تفریحی زیادی ساخته شده و در حال ساخت میباشند و امروزه بنا به پیشرفت و ساخته شدن بناها و مراکز زیاد از کمبود فضاهای عمومی برخوردار میباشد و این فضاها کمتر مورد توجه مسئولین قرار گرفته است؛ از جمله این مراکز، مرکز تفریحی و تجاری لاله پارک میباشد که در ضلع جنوب شرقی میدان فهمیده واقع در بزرگراه پاسداران ساخته شده است و با توجه به موضوع مورد مطالعه در محدوده اطراف این مرکز با توجه به نیازهای شهر تبریز با ارتقا فضاهای عمومی در اطراف لاله پارک تبریز را مورد مطاله قرار میدهیم.
-2 مفهوم مرکز خرید
مرکز خرید که در زبان انگلیسی Shopping Mall یا Shopping Plaza نیز خوانده می شود، اقتباسی قرن بیستمی از بازار است که سابقهی تاریخی دارد. مرکز خرید مجموعهای است از مغازههای خرده فروشی، بخشهای خدماتی، جایی برای پارکینگ اتومبیل مشتریان که همگی توسط یک شرکت مدیریتی، که در حکم واحد عمل میکنند، طراحی، ساخته و گردانده میشوند. مراکز خرید میتوانند علاوه بر موارد یاد شده دارای رستوران، بانک، تئاتر، دفاتر حرفهای، ایستگاههای خدماتی و بنگاههای دیگر نیز باشند .[1] به طور کلی مرکز خرید به محل سرپوشیده و یا روبازی اطلاق میگردد که تعدادی فروشگاه را شامل گردیده که این فروشگاهها میتوانند از یک یا چند صنف مختلف تشکیل گردند. این محل کانون دادوستد بوده و ارتباط مستقیم بین عرضه و تقاضا را برقرار مینماید .[2]
1؛-2 تاریخچهی مرکز خرید
احداث اولین مرکز تجازی به مفهوم امروزی در ایتالیا و به سال 110 میلادی در زمان امپراتوری تروژان باز میگردد .[2] در این سال بردهای یونانی مرکز خریدی مجاور میدان عمومی شهر رن بنا نمود. این مرکز خرید در دو طبقه احداث گردید و در آن حجرهها به صورت ردیفی استقرار یافته و دارای سیستم تهویه بود. در قرون وسطی بازارهای خیابانی لندن، بازارچههای بلژیک و بازارهای خاورمیانه شکل گرفت. پیشینهی تاریخی بازارها حداقل به چند هزار سال قبل از میلاد می رسد .
و از طرفی شهر اسلامی بدون بازار قابل تصور نبوده و بازار سرپوشیدهی بزرگ در تبریز، اصفهان، تهران، استانبول و ... نمونه های جالبی از آنها هستند .
در ایران بازارها مهمترین محور ارتباطی و فضای شهری بوده و در گذشته به طورمعمول در امتداد مهمترین راه ها و محورهای ارتباطی که از یک دروازه شروع و تا مرکز شهر ادامه می یافت، شکل میگرفتند و شکلگیری عناصر بازار و روند توسعهی آن معمولا بستگی به کارکرد اصلی شهر و رشد جمعیت و رشد اقتصادی آن داشته است .
بازار سنّتی، به طور کلی و تقریبا در طول تاریخ، علاوه بر فعالیت اقتصادی، فعالیتهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، مذهبی، سیاسی، خدماتی و تفریحی نیز داشته است .و در غرب نیز شروع عمل اتصال فضای مصرف کننده به جنبههای فضاهای اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و تفریحی تا قرن هجدهم میلادی پایه ریزی شده بود که در خصوص عرضهی فضاهای مصرف کننده به عنوان فضاهای عمومی، توسط تجارت خرده فروشی،اشَکال نخستین خرده فروشی مانند بازارها و گذرگاه ها این راهبرد تجاری را نشان میدادند
در اواخر قرن هجده و اوایل قرن نوزده، به تدریج بیشتر شهرهای بزرگ شروع به احداث پاساژ نمودند .[4] و در بسیاری از کشورها پیشرفت صنعت، تولید انبوه و توجه به مصرف موجب ساخت فروشگاه های بزرگ گردید که هدف از ایجاد آن ها، انجام امور عدهی زیادی از مردم در زمانی کوتاه بود .
در نیمه دوم قرن 20، با توجه به فرهنگ اتومبیل و حومه نشینی، سبک جدیدی از مراکز تجاری، مال، در حومهی شهرها و به دور از ترافیک و ازدحام مرکز شهری ساخته شد که اولین مال ساخته شده، هایلند پارک است که در سال 1931 تأسیس شد.
2؛-2 ویژگیهای مرکز خرید
هر مراکز خرید، از ویژگیهای خاصی برخوردار بوده و دارای امکانات و خدماتی متفاوت برای مراجع کنندگان و خریداران ارائه می دهد. این ویژگیها بستگی به نوع قرار گیری و طراحی این مجموعه دارد. از ویژگیهای یک مرکز خرید می توان به نکات زیر اشاره کرد:
.1 طراحان مرکز خرید هماهنگ و همگون است. به عبارت دیگر مرکز خرید میتواند از اشکال گوناگون و متفاوت تشکیل شده باشد که تمام آنها با یکدیگر سازگار هستند و یک تصویر همگون و یکپارچه را ارائه مینماید.
.2 ناحیهای یکپارچه است که نیازمندیهای بازار را از لحاظ نوع، کاربرد و اندازه تامین مینماید.
.3 جانمایی آن به نحوی است که ساکنین محلی، عابران پیاده، مسافران و همچنین افرادی که از وسایل حمل و نقل عمومی و شخصی استفاده میکنند به راحتی به آن دسترسی داشته باشند.
.4 دارای فضای کافی پارکینگ است.
.5 خدمات مختلفی مانند سرگرمی، غذا، اقامت و ... بسته به تعریف مجتمع به مشتریان ارائه مینماید و سعی میکند مشتریان زمان بیشتری را در آنجا بمانند.
.6 محیط خریدی امن و جذاب ایجاد مینماید.
.7 مستاجران و ترکیب صنوف مناسبی براساس نیاز منطقه تجارت مجتمع ارایه مینماید و از طریق دسته بندی مناسب صنوف باعث هم افزایی آنها و همچنین افزایش فروش مستاجران میشود.
.8 فضایی مناسب و راحت برای خرید و سایر فعالیتهای وابسته به مرکز خرید فراهم میکند و حسی قوی از هویت مرکز خرید ارائه مینماید.
3؛-2 اصول طراحی مرکز خرید
اصول یک طراحی خوب به اتخاذ الگوی روان پیاده از طریق تسهیل فروشگاه بزرگ به عنوان یک عامل جذاب برای خلق جابجایی مطلوب مردم توجه کرده و در نتیجه به ارائه یک پیاده خوب برای مغازه های خطی اجازه میدهد. مغازههای خرده فروشی خطی مناسب بودن یک مکان در درون مرکز خرید را در زمینه های ترافیک عابرین، در دید بودن و مجاورت در مغازه های مهم ارزیابی میکنند. طراحی مراکز خرید در قالب طرحهای توسعه شهری، عملی بسیار حساس و تعیین کننده است.
یک مرکز خرید باید یک مجموعه کامل انسانی را در بر داشته باشد. به طور عمده در طراحی مرکز خرید سه سطح وجود دارد: محلی یا مینی مال اجتماعی یا ماکسی مال و منطقه ای یا مگامال طراحی مرکز خرید متناسب با هر سطحی باید الزامات و نیازمندی ها را در نظر بگیرد
برای طراحی مرکز خرید اصولهای زیر را باید در نظر گرفته شود:
.1 برنامهریزی طرح
.2 کلیت طرح و مسائل اجرایی
.3 نوع چیدمان و ترکیب واحدهای مرکز خرید
.4 دوام اقتصادی پروژه
.5 دسترسی
جدول :1 اصول طراحی مراکز خرید در متون تخصصی دانشگاهی و قانونی با تأکید بر مؤلفه های کالبدی، بصری، اجتماعی و ادراکی
