بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر احداث سد و دریاچههای مصنوعی در پشت این سازهها رواج پیداکرده است که باعث تغییر در محیطزیست و اکوسیستم میگردد. تأثیر دیگر این سازهها بر محیط پیرامون خود پس از احداث و یا در مواقع بحرانی همانند شکست سد میباشد. در برخی موارد این سازهها میتوانند اثرات مثبت و درخشانی داشته باشند که لازمهی این امر طراحی صحیح و انجام مطالعات زیستمحیطی در خصوص آن سازه میباشد و چنانچه این بررسیها قبل از اجرای یک پروژه عظیم مانند صنعت سدسازی انجام نگیرند میتواند خسارات جبرانناپذیری بر محیط پیرامون خود داشته باشند
از طرفی در سالهای اخیر توسط فعالان محیطزیست دستاوردهای صنعت سدسازی در کشور ایران مورد چالش جدی قرارگرفته است. از طرف دیگر، کشور ایران با بحران محدودیت منابع آب و انرژی روبروست و مدیریت منابع آب که سدها از ابزارهای مهم آن محسوب میگردند در این راستا نقش کلیدی بازی میکنند. سؤال اصلی این است که با توجه به نیاز روزافزون به سدها چگونه میتوان اثرات جانبی منفی آنها را رفع و یا به حداقل رسانید.
برنامه ریزی ساخت و بهرهبرداری بر مبنای توسعه پایدار و عادلانه جواب روشن به این پارادوکس است. توسعه پایدار در بخشهای اقتصادی، اجتماعی و سازگاری با محیطزیست تعریف میکنند. درصورتیکه این نگرش در برنامهریزی ساخت و بهرهبرداری سدها در کشور ایران اعمال شود، در این صورت سدها بهعنوان یکی از ابزارها در کنار گزینههای دیگر بررسی خواهند شد و در مراحل طراحی و اجرا آنها تبعات کوتاهمدت و بلندمدت اجتماعی و زیستمحیطی بهموازات منافع اقتصادی بهصورت کمی شده و با وزن لازم منظور میشود. باید توجه داشت که سدها باید ازنظر اقتصادی کارآمد، ازنظر اجتماعی عادلانه و ازنظر زیستمحیطی پایدار باشند ولی توقف سدسازی نتیجهای جز توقف توسعه نداشته و پیامد آن افزایش فقر در جوامع و تبعات اجتماعی و زیستمحیطی متأثر از آن خواهد بود
مقدمه
تعریف توسعه پایدار
سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد توسعه پایدار را به این صورت تعریف می کند: توسعه پایدار، عبارت است از مدیریت و حفاظت اساسی از منابع طبیعی و جهت دادن فناوری و سنت ها به طریقی که اطمینان حاصل شود که نیازهای انسانی برای همیشه، در حال حاضر و برای نسل آینده بر آورده می گردد. توسعه پایدار اکولوژیکی بهترین و ایده آل ترین نوع توسعه محسوب می گردد و عبارت است از: توسعه ای که کیفیت کلی زندگی را در حال و آینده بهبود بخشیده، بطوری که فرایندهای اکولوژیکی ضروری را برای ادامه زندگی حفظ نماید. بر این اساس فعالیتهای توسعهای باید بر اساس نیازهای اجتماعی تدوین شوند. توسعه پایداعملاًر فقط در فصل مشترک مولفه های سه گانه اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی می تواند تحقق پذیرد
شاخص های مهم در صنعت سدسازی
قبل از انتخاب محل و اجرای پروژه سد باید ارزیابی اثرات زیست محیطی - - SEA آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و با رتبه بندی کردن درارتباط با درجه سازگاری آن از نظر زیست محیطی و محلی مناسب و مطلوب جهت اجرای سد انتخاب شود. با در نظر گرفتن مطالعات زیست محیطی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی شاخصهای زیر را می توان تعریف کرد:
الف- مساحت سطح مخزن آب ذخیره شده در پشت سد که سبب اثرات منفی بر روی شاخص های اجتماعی، زیست محیطی و بیولوژیکی میگردد. در سدها ظرفیت تولید برق به میلیون وات و سطح مخزن به هکتار از یک طرف و مردم آواره از طرفی دیگر در جدول زیر در سدهای مختلف در جهان مورد مطالعه قرار گرفتهشده است. بر اساس آمار کمیسیون جهانی سدها - WCD - با احداث سدها میلیونها انسان آواره شدهاند و زندگی میلیونها انسان در پایین دست سدها خسارت دیدهاست و در معرض خطر نیز میباشند و عدهای هم که جابجا شده اند دارای زندگی مناسب نمیباشند.
با توجه به اینکه سدها به صورت مقطعی وضعیت اشتغال در اجتماع اطراف خود بوجود میآورد ولی پس از پایان ساخت سیل عظیم نیروی ماهر و متخصص و کارگر معمولی با حقوق و مزایای مناسب در همان جامعه محدوده سد بیکار شده و وضعیت شغلی به قبل از احداث سد برگشت پذیر نخواهد شد و این به مرور زمان اجتماع دچار مشکلات مهاجرتی به شهرهای بزرگ و نقاط دور و نزدیک میشوند.
