بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تبیین مبانی نظری برای آموزش حقوق شهروندی درباره محیط زیست تدوین گردیده است. از نوع هدف، کاربردی و با روش توصیفی انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش، مقالات، متون و کتابهای مربوط به تربیت شهروندی میباشد که با روش نمونهگیری در دسترس، نمونه مربوط از بین جامعه آماری انتخاب گردید. با بررسی، ترخیص و نتیجهگیری از آنها، مبانی نظری مربوط به آموزش حقوق شهروندی در دوره ابتدایی معرفی گردید.
نتایج به دست آمده بدین صورت مطرح شده است که در سند تحول بنیادین و همچین برنامه توسعه پنجم که از اسناد مهم و راهبردی کشور هستند به تربیت شهروندی در زمینه ی سلامت محیطی اهمیت خاصی قائل هستند و سعی بر این شده است که این برنامه ها با درک هرچه بهتر آنها در جامعه اجرا گردد. کلمات کلیدی: آموزش حقوق شهروندی، محیط زیست ، سند تحول بنیادین ، سند توسعه پنجم .
مقدمه و بیان مساله
یکی از چالشهای بشر امروزی که از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد ،چالشهای محیط زیستی است در جهان امروز محیط زیست به یک بحث بسیار استراتژیک و مرتبط با تمام حوزه های فکری بدل شده است ،توسعه آگاهی و دانایی در زمینه محیط زیست به منظور ایجاد سواد زیست محیطی و توسعه مسئولیت پذیری و تعهد در قبال آن به عنوان یکی از مولفه های رفتار شهروندی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. حوزه حساس و گسترده محیط زیست و مشکلات به وجود آمده در آن ،مهمترین چالش معاصر انسان است.
آموزش شهروندی عبارت است از فرایند انتقال دانشها، ارزشها و نگرشهای لازم برای مشارکت جامعه از یک نسل به نسل دیگر آموزش شهروندی و آشناسازی دانش آموزان با حقوق شهروندی، زمینه و بستر مناسب را برای یک شهروند خوب بودن، برقراری نظم و امنیت در جامعه، افزایش میزان مشارکت مدنی افراد، رعایت حقوق سایر شهروندان و ارتقای فضیلت جامعه شهری میسر می کند و سطح فرهنگ، اندیشه و معلومات افراد را بالا می برد
امروز آموزش ،بنیادی ترین شیوه در حفاظت از محیط زیست بوده که بهترین شیوه ارائه مطالب و نحوه فعالیت ها و اجرای ساختاری در زمینه ارتقای آگاهی های زیست محیطی را می آموزد تا از این طریق هر فرد جامعه ،خود را از طریق احترام گذاشتن به طبیعت ،مسئول در حفظ و حمایت از محیط زیست بداند .
اگر خوب بنگریم آموزش و تربیت شهروندی با فلسفه تاسیس نظام آموزش وپرورش گره خورده است؛زیرا در یک برداشت کلی هدف ازایجاد و توسعه نظام آموزشی،تربیت شهروندانی موثر و فعال برایجاد جامعه ای می باشد.
از آنجا که شهروندی یک فرایند مر بوط به تمام عمر است. همه افراد در تمام طول زندگی خود نیازمند آموزش های متناسب با شهروندی در مراحل گوناگون زندگی هستند. دانش آموزان نیز نیازمند آن هستند که در زمینه های اخلاقی، رشد اجتماعی و دانش و درک درست از جهان آموزش ببینند، در تمام تصمیم گیریهای مربوط به خودشان در خانه و مدرسه و جامعه مشارکت کنند و به عنوان یک شهروند، به صورتی فعال در مناسبات اجتماعی متناسب با احوال خودشان قرار گیرند
آموزش شهروندی مهم است چون افراد جامعه باید یاد بگیرند که به نحوی موثر در بهبود بخشیدن به امور گوناگون جامعه مشارکت کنند. تربیت شهروندان فعال و مسئول کمک بزرگی به حفاظت از طبیعت و محیط زندگی است. این آموزشها می تواند توسط خانواده و مدرسه و رسانه های همگانی و نهادهای اجتماعی صورت گیرد، اما مسئولیت اصلی آن بر دوش نظام آموزش و پرورش است که باید به گونه ای عملی و در جریان ارتباطهای دانش آموزان با یکدیگر و با سایر افراد و گروهها از آنان شهروندانی فعال و مسئول بسازد.
مهرمحمدی ، اندیشه ورزی و ژرف اندیشی، سعه صدر و تحمل اندیشه های مخالف، قانون گرایی و قانون پذیری، احساس خود ارزشمندی، عزت و اعتماد به نفس، تمایل به رقابت سازنده، عدم تمکین به روابط مبتنی بر قدرت مستبدانه، تقویت روحیه ی پرسشگری و کنجکاوی، تمایل به تفکر خلاق و واگرا در حل مسایل مبتلا به محیط پیرامون، توانایی و جرأت در ابراز اندیشه را از جمله ویژگی هایی می داند که مفهوم شهروندی بر آن ها مبتنی است
روش شناسی
از آنجایی که هدف از این پژوهش توصیف و تجزیه ، تحلیل برنامه های ارائه شده درباره محیط زیست در اسناد بالا دستی برای آموزش هرچه بهتر شهروند می باشد. بنابراین روش پژوهش حاضر توصیفی است زیرا در مطالعه حاضر کتابها، نشریات، پایاننامهها، اسناد و مدارک مورد بررسی قرار گرفتهاند. بر این اساس جامعه آماری در این پژوهش شامل مقالات، پایاننامهها، کتابها و اسناد داخلی و خارجی میباشد و از روش نمونهگیری در دسترس و هدفمند برای انتخاب محتوای مورد توصیف استفاده شده است. با توجه به ماهیت نظری بودن پژوهش، اطلاعات مورد نیاز در چارچوب موضوع از اسناد و مدارک در دسترس از جامعه مورد نظر در خصوص مبانی نظری موضوع فیشبرداری شده است و دادههای مورد نظر تجزیه، طبقهبندی و تفسیر قرار گرفتهاند.
یافتههای پژوهش
در کشور ما از سالیان پیش بحرانهای محیط زیستی جز دغدغهها و نگرانیهای مسئولان و علاقه مندان مسایل محیطزیستی شده است. از همین رو در بخشی از برنامههای توسعه کشور نیز به مسأله محیط زیست توجه شده است .
· سند ملی تحول بنیادین پرورش - اهداف و راهبردهای کلان -
در سند ملی تحول بنیادین پرورش آمده است که دانش آموزان با درک مفاهیم بهداشت فردی و اجتماعی و مسائل زیست بوم طبیعی و شهری به منزله امانات الهی، شایستگی حفظ و ارتقای سلامت فردی و بهداشت محیطی را کسب می کنند.
راهکار - 3-14 اهتمام به طراحی، ساخت و تجهیز مناسب نمازخانه، کتابخانه، آزمایشگاه، فضای سبز و فضای ورزشی در تمام مدارس به عنوان محیط تعلیم و تربیت.
راهکار - 6-20 بهینه سازی بهره برداری از منابع مادی و فیزیکی و تبدیل به احسن کردن آنها و طراحی استانداردهای مصرف و تعبیه ساز و کارهای پیشگیری از اسراف .
• برنامه پنجم توسعه
برنامه پنجم توسعه کشور نیز حاوی سه بخش و جمعاً 13 فصل میباشد. فصل توسعه منطقهای در قالب سه موضوع آورده شده است که 7 ماده آن درباره محیطزیست است. مادههای 184، 185، 187، 188، 189، 190، 191، 192، 193 به محیطزیست مرتبط میباشند، اما در ماده 189 آمده است که :
»سازمان حفاظت محیطزیست مکلف است:
الف در راستای ارتقای آگاهیهای عمومی و دستیابی به توسعه پایدار بهمنظور حفظ محیطزیست و با تأکید بر گروههای اثرگذار و اولویتدار از ابتدای برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، آئیننامه اجرایی مربوط را با پیشنهاد شورای عالی حفاظت محیطزیست به تصویب هیأت وزیران برساند. کلیه دستگاههای ذیربط، رسانههای دولتی و صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران ملزم به اجرای برنامههای آموزشی بدون دریافت وجه موضوع این ماده قانونی میباشند.
