بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه برخی از فضاهای درون شهرها مولفه ای برای وقوع ناهنجاریهای شهری و در نتیجه عدم امنیت در شهر می باشد. شهر زاهدان به عنوان بزرگترین شهر مرزی در جنوب شرق ایران یکی از بی قاعده ترین روندها در گسترش فیزیکی شهری را طی سه دهه گذشته دارا بوده است؛ به طوری که از 281923 نفر در سال 65 به 419518 نفر در سال 75 و 567449 نفر درسال 85 افزایش یافته و به طور متوسط سالانه 6 درصد رشد داشته و در حال حاضر حدود یک سوم از جمعیت شهری آن حاشیه نشین می باشند.
بخش زیادی از جمعیت آن در فقر و بیکاری سر می برند، که این امر منجر به افزایش محله های حاشیه نشین و محله های قومی و استفاده افراد خلاف کار از این مناطق برای در امان ماندن از مجازات قانونی است. کریم اباد، شیر اباد،باباییان، محله پشت گاراژها و کارخانه نمک به عنوان مناطق حاشیه نشین و قومیتی شناخته می شوند. به علت مرزی بودن شهر زاهدان ، اتباع غیر قانونی افغانی زیادی درمناطق حاشیه ای ساکن شده اند. مثلا کریم اباد حدود 35 مهاجرین افغانی و 65 درصد مهاجرین روستایی از سایر نواحی استان را در خود جای داده است.
به همین دلیل گروههای تروریستی مانند جنداالله و الفرقان که دست به اقدامات تروریستی مانند ترور ،بمب گذاری ادم ربایی و گروگانگیری و عملیات انتحاری در شهر زاهدان زدند از این مناطق حاشیه ای و قومیتی ارتباط عمیقی برقرار کرده و از این فضا نهایت استفاده را بردند . به لحاظ چشم انداز امنیتی شهر زاهدان دارای 4منطقه انعکاسی و دو منطقه ایجادی است. طی سه عملیات انتحاری که از سوی گروههای وهابی و تکفیری در مسجدجامع و مسجد علی ابن ابیطالب شیعیان انجام شد، 54نفرشهیدو 294 نفرمجروح شدند.
مقدمه
مفهوم امنیت به دفاع یا حفاظت از خود، خانواده، دوستان و اموال باز می گردد. مفهوم امنیت در فضای شهری از یک سو با جرم ارتباط پیدا می کند و از سوی دیگر با مفهوم ترس ، قربانی وجرم در ارتباط است بلایای شهری در شهرهای بزرگ یک مساله حیاتی برای آینده جوامع انسانی و بشریت به حساب می ایند . امنیت، احساس آرامش و اطمینان از عدم تعرض به جان، مال و سایر حقوق انسان در محیط زندگی تعریف می شود. در حال حاضر امنیت یکی از شاخص های مهم کیفی زندگی در شهرها به حساب می اید.
مهمترین نیاز از نظر روحی امنیت است که به عنوان مهمترین هدف زندگی تلقی می شود - فروم، :1360 - 11 پدیده ناامنی دارای دو جنبه عینی و ذهنی است ناامنی از جنبه عینی، کلیه مظاهر ناامنی از جمله قتل، خشونت و ... را شامل می شود. و ناامنی از جنبه ذهنی، شامل داوری در خصوص امنیت منطقه و فضا است. ناامنی، پدیده ای شبیه فقر است و می توان گفت که فقر مقدمه دیگر پدیده های آسیب شناختی از جمله ناامنی، خشونت های تروریستی شهری و غیره است - صالحی، - 107 :1387 در طبقه بندی نیازها ی انسان امنیت پس از نیازهای فیزیولوژیک آب و غذا و ... به عنوان دومین طبقه از نیازها معرفی شده است.
جاذبه شهر ها برای روستاییان و افراد ساکن در شهر ها کوچکتر و کم توسعه یافته تر موجب مهاجرت آنان به سوی شهر های بزرگتر و برخوردارتر در هر ناحیه می شود. چنانچه به موارد فوق مرزی بودن شهر ها و ورود مهاجرین قانونی و غیر قانونی بیگانه را به آن اضافه نماییم ،حاشیه نشینی در شرایط نامطلوب معضلات اجتماعی غیر قابل انکار ی را برای این شهر ها به وجود می اورد . بر همین اساس نظریه نیومن بایک برنامه ریزی در بسیاری از مناطق شهری به اجرا گذاشته شود. اسکار نیومن نظریه فضای قابل دفاع را مطرح می کند و پیشنهاد تغییر ساختار محیط شهری را به گونه ای می دهد که جامعه نه توسط پلیس بلکه توسط افرادی که در عرصه هایی خاص سهیم اند تعریف گردد. او سه فاکتور افزایش جرم در محله شهری را چنین بر می شمارد:
- بیگانگی: مردم همسایگانشان را نمی شناسند.
- عدم وجود نظارت: مکان های وقوع جرم، ارتکاب جرم را به راحتی و بدون آنکه مجرم دیده شود ممکن می سازد
- دسترس بودن راه فرار: امکان ناپدید شدن مجرم از صحنه جرم را به سرعت ممکن می سازد.
نیومن اعتقاد دارد با استفاده از ساز و کارهای نمادین و شکل دادن عرصه های تعریف شده می توان یک محیط را تحت کنترل ساکنانش در آورد. . - newman, 1973 - در واقع باید محله ها حاشیه ای در شهرها را مناطقی خارج از اراده قوانین دولتی و حاکمیتی دولت ها به حساب اورد. به علت مهاجرت های بی رویه به شهرها ، جمعیت شهر ها آنچنان نامتجانس و انبوه شده که افراد مجرم و جنایت کار بدون دغدغه می توانند ناشناخته بمانند و به شیوه دلخواه و مورد نظر زندگی کنند.
این حجم وسیع از فضای مسکونی و جمعیت زمینه را برای خلافکاری ، جرم و جیانت فراهم می کنند. بلایا در مراکز شهری را می توان به دو گروه تقسیم نمود بلایای طبیعی و بلایای انسانی، در مراکز شهری به دلیل حضور انبوه جمعیت در صورت بروز هر حادثه ای اعم از انسانی یا طبیعی ممکن است با خسارت های جانی مالی و ازبین رفتن زیر ساخت های شهری همراه باشد از جمله مشکلات شهرهای مرزی علاوه بر مواردی که ذکر گردید وجود گروه های قومی مذهبی ساکن در این گونه شهر ها است در صورتی که این گروهها به صورت متمرکز در یک یا چند محله اسکان یابند در خواست های آنها به مرور زمان رنگ بوی قومی مذهبی به خود خواهد گرفت و مشکلات و مسائل امنیتی خاص را برای دیگر شهروندان و حکومت ایجاد خواهند کرد .
شهر زاهدان مرکز اداری سیاسی استان سیستان و بلوچستان به دلیل بافت جمعیتی، مرزی بودن، وجود اتباع بیگانه ووجود گروه های قومی مذهبی از این ویژگی برخوردار است که حوادث اتفاق افتاده در این شهر طی یکی دو دهه گذشته گویای این واقعیت است . هوشیاری مسئولین ، معتمدین شهری و اگاهی بخشی به مردم شهر باید در برنامه ریزی های مسئولین شهری مورد توجه قرار گیرد. بنابراین گروههای قومی گروه هایی هستند که با برخورداری از علائق اولیه خاص چون نژاد ، مذهب ، زبان در درون یک شهر با دیگران که دارای علائق متفاوت هستند زندگی می کنند - لرنی . - 216 83 در این مقاله هدف بلایای انسانی است وما در پی آن هستیم تا بدانیم در محل زندگی خود تا چه حد در معرض این بلایا هستیم.
ما نمی خواهیم درباره بلایای ناشی از بی توجهی به مقررات راهنمایی و رانندگی یا شرایط ایمنی کار ، آلودی محیط زیست ، بلایای طبیعی در این شهر مرزی بحث کنیم بلکه می خواهیم در مورد بلایای ناشی از مشکلات انسانی از جمله تروریسم که نه تنها معضلی برای شهر زاهدان ایجاد کرده بلکه مشکلاتی برای کل استان و حتی منطقه جنوب عرب اسیا و جهان به وجود اورده بحث نماییم . امروزه انجام اعمال تروریستی مانند بمب گذاری ، عملیات انتحاری بر علیه مردم عادی ، قتل ، ادم ربایی توسط تروریست ها ی وهابی و سلفی ، در استان سیستان و بلوچستان وشهرزاهدان به عنوان مرکز استان منجر به هراس افراد و همراه با خسارات های جانی و مالی و تخریب ، و احساس نا امنی همراه بوده ،مورد تأکید می باشد.
