بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت دانش رویکرد جامعی جهت ترسیم چشم انداز گسترده و همه جانبه برای سازمان است و تمرکز اصلی آن بر ایجاد و بکارگیری دانش و نهایتا دستیابی به اثر بخشی سازمانی می باشد. البته چالش عمده مدیریت دانش تبدیل هرچه بیشتر و بهتر دانش ضمنی به دانش صریح است. از طرفی سازمان یادگیرنده اطلاعات موجود در محیط را بررسی کرده، خود اطلاعاتی را تولید کرده و افراد را به انتقال و تسهیم دانش در میان گروه های کاری ترغیب می نماید. لازمه یادگیری در سازمان این است که دانش فردی به دیگران انتقال یابد تا آن ها هم از این دانش مثبت در انجام فعالیت های کاری سازمان استفاده نمایند.
از طرفی ساز مان ها در ابتدا باید دانش را شناسایی و ضمن ذخیره، طبقه بندی، نشر و با کاربرد دانش به ایده ها و تفکرات جدیدی برسند. فناوری های جدید به سازمان ها این امکان را می دهند تا سیستم های مدیریت دانش را به منظور ذخیره و اشاعه اطلاعات ساختار نیافته مورد استفاده قرار دهند. امروزه علاقهمندی فزاینده ای به حوزه مدیریت دانش در سازمان ها و محافل علمی وجود دارد.
به دلیل نوظهور بودن این مساله، کمبود دسته بندی استاندارد و مشخص در رابطه با مدل های پیاده سازی مدیریت دانش در منابع پژوهشی و سازمانی احساس می شود. در همین راستا این مقاله به توصیف، تحلیل و ارزیابی مدل های پیشنهادی مدیریت دانش که در سه حوزه اصلی یعنی مدل های طبقه بندی دانش، مدل های سرمایه فکری و مدل های ساختار اجتماعی دسته بندی شده اند می پردازد.
مقدمه
دانش نخستین منبع راهبردی برای شرکت ها در قرن 21 است. پژوهشگران و متخصصان تلاش می کنند دریابند چگونه منابع دانش به صورت موثری گردآوری و مدیریت شود تا بتوان به عنوان مزیتی رقابتی از آن استفاده کرد. بنابر این قبل از اقدام به مبادرت بر اجرای طرح های مدیریت دانش، سازمان ها نیازمند ارزیابی زیر سیستم های سازمانی و منابع موجود خود هستند تا مهمترین و بهترین راهبرد مدیریت دانش را برای خود شناسایی کنند .
مدیریت دانش امر جدیدی نیست، تمدن های بشری از نسلی به نسل دیگر اقدام به نگهداری و انتقال دانش، برای درک گذشته و پیش بینی آینده، می نمودند. در محیط های تجاری پیچیده و پویای امروزی تشنگی برای دانش روز به روز دامنه و عمق گسترده تری می یابد. دانشی که به شدت در حال تغییر و در بیرون از سازمان ها در حال انتشار است. فناوری اطلاعات و اینترنت نیز چالش های جدیدی را در خلق، نگهداری و مدیریت دانش به وجود آورده است.
مکاتب فکری مطرح در مدیریت دانش بیان مفهوم هر موضوعی در روشن شدن دامنه و عمق آن موضوع می تواند مفید و موثر باشد. در برخی از موارد بیان مفهوم بسیار دشوار است. به ویژه در مباحث مربوط به حوزه مدیریت، به دلیل ماهیت و طبیعت رشته بیان برخی مفاهیم از پیچیدگی خاصی برخوردار است .
بر این اساس تعاریف زیادی از مدیریت دانش مطرح شده از جمله: " مدیریت دانش خلق، تفسیر، اشاعه و استفاده، حفاظت و نگهداری و پالایش دانش را در بر می گیرد". پیچیدگی این بحث ارتباط دانش با اطلاعات و فناوری اطلاعات نیست بلکه قرابت این مفهوم با مباحثی نظیر روانشناسی و تجارت دانش است - Peters, 1992 - نقل از - Mc Adam and Mc Creedy,1999 - مدیریت دانش فعالیتی است که تاکتیک ها و راهبردهای آن برای مدیریت سرمایه های انسان محور در نظر گرفته می شود. با نگاهی اجمالی به تعاریف مدیریت دانش می توان دریافت که مدیریت دانش با تئوری و عمل رابطه دارد.
سوال اساسی در حوزه مدیریت راهبردی این است که سازمان چگونه به مزایای رقابتی دست یابد و آن ها را تداوم بخشد. در رویکرد سنتی جذابیت صنعت، انتخاب شده و استقرار آن در مقابل رقبا مهمترین مزیت رقابتی بود . - Porter, 1985 - با توجه به افزایش عدم قطعیت و پویایی در محیط های سازمانی تمرکز پژوهش های راهبردی جدید بر الگوی"ساختار-رفتار-اجرا"بعنوان کلید اصلی مزیت رقابتی می باشد.
گرنت اضافه می کند که این تغییر، نارضایتی در رابطه با سکون و تعادل در رویکردهای سنتی را نشان می دهد و به چشم اندازی داخلی به نام دیدگاه " منبع - مداری" سازمان منجر می شود. این دیدگاه سبب می شود سرمایه ها به عنوان منابع اصلی مزیتهای رقابتی تلقی شوند. در این دیدگاه باید بین منبع و توانایی تمایز قائل شد. منابع سازمانی شامل ابزارها و تجهیزات، مهارت ها، ثبت اختراعات و نقدینگی مهمترین دروندادهای رقابتی پایدار می باشند. توانایی سازمانی در به دست آوردن و استفاده از این منابع در جهت اجرای کارها و فعالیت های رقابتی میباشد. بر اساس دیدگاه دانش - مداری بسیاری از نظریه پردازان در رابطه با توانمندی های سازمانی پیشنهاداتی داده اند. این توانایی ها به صورت خلاصه در جدول شماره 1 آمده است
جدول -1 مفهوم توانایی سازمانی در متون مدیریت دانش. برگفته ازLee and Kim, 2001
بر اساس متون فوق چنین استنباط می شود که سازمان ها نیاز به کسب دانش از بیرون خواهند داشت. بر همین اساس کوهن و لونیتال بر روی ویژگی توانایی جذب اطلاعات بیرونی به عنوان یک ارزش جدید تاکید کرده اند. گردآوری دانش سازمانی میتواند از طریق فراهم آوری دانش از منابع بیرونی و خلق درونی صورت گیرد. مهمترین فعالیت های مدیریت، یکپارچه سازی و ترکیب مجدد آن ها بر اساس تغییرات محیطی است.
مدل های مدیریت دانش طیف وسیعی از دیدگاه هایی که در متون توصیف شده است را بیان می کند. توصیف این مدل ها میتواند در پژوهش های ساختاری و کارکردهای سازمانی مدیریت دانش مورد استفاده قرار گیرد. مدل های مدیریت دانش باید با احتیاط مورد استفاده قرار گیرد. مدل های انتخاب شده در این مقاله از جنبه ها و دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. در برخی منابع مدیریت دانش سه نوع مدل در این حوزه معرفی شده است : مدل های طبقه بندی دانش، مدلهای سرمایه فکری و مدل های ساختارهای اجتماعی.
