بخشی از مقاله
چکیده
مدیران در ارتباط با مسائل گوناگون سعی در کنترل مداوم کارکنان خوددارند. تصور مدیران این است که وقتی شخصی در یک محل استخدام میشود باید تمام شرایط آن سازمان را بپذیرد. بعضی از مدیران بر روی این مسئله که رضایت کارکنان را میتوان از طریق پاداش و ترغیب به انجام کار افزایش داد، پافشاری میکنند. شاید تصور مدیران این است که کارکنان، زیردستان آنها هستند و باید فرامین آنها را بپذیرند. اگرچه امروزه به دلیل اینکه کارکنان در زیر فشار مالی زیادی به سرمی برند بیشتر توجه و تمایل آنها به مسائل اقتصادی کار است، ولی بهتدریج کارکنان علاقهمند به انجام کارهای با مفهوم و خواهان استقلال شغلی بیشتری در کار خود هستند تا بدین طریق احساس ارزشمندی به آنها دست دهد.
یکی از مهمترین مسائل انگیزشی که امروزه با حجم گستردهای در مطالعات روانشناسی صنعتی و سازمانی در غرب گسترشیافته، مسئله تعهد سازمانی "ORGANIZATIONAL COMMITMENT"است. تعهد سازمانی بسیار ارزشمند است. تحقیقات نشان دادهاند که تعهد سازمانی دارای تأثیری خارقالعاده بر عملکرد یک سازمان است زیرا یک کارمند متعهد، خود را با اهداف و ارزشهای سازمان همسو ساخته، بهترینها را برای سازمانش میخواهد و تمایل دارد که رفتار شهروندی سازمانی را در بهترین سطح به نمایش بگذارد؛ یعنی، اشتیاقی درونی برای انجام امور فراتر از وظایف سازمانی. اگر منابع انسانی را ارزشمندترین منابع سازمان بدانیم، در آن صورت نیروی انسانی متعهد را باید بهعنوان مزیت رقابتی سازمان در نظر گرفت. که در مقاله حاضر با توجه به اهمیت فوق العاده تعهد سازمانی به این موضوع خواهیم پرداخت.
مقدمه
یکی از اصول و مفاهیم اساسی در اداره سازمانها در نظر گرفتن میزان دلبستگی و تعهد افراد شاغل در سازمان میباشد. به عبارتی تعهد را میتوان نوعی وابستگی احساسی و وظیفهای فرد به محیط کاریاش دانست - الیزور و کوسلواسکی،2001، ص . - 594 هراندازه که سازمانها بزرگتر میشوند مدیران باید بیشتر به این مهم توجه داشته باشند تا بتوانند مشکلات نیروی انسانی درگیر را به نحو مناسبی حلوفصل نموده و از آنها در راستای دستیابی به اهداف و منافع سازمانهایشان استفاده نمایند.
تعهد اشاره دارد به اینکه یک شخص بعضی چیزها را برای سازمان فراتر از آن چیزی که موردنیاز سازمان میباشد اهدا میکند - ون ما آنن،1972، ص . - 26 تحقیق گران تعهد سازمانی را بهعنوان یک متغیر حائز اهمیت در درک رفتار کارکنان دانسته و معتقدند که تعهد، نوعی نگرش و احساس درونی فرد نسبت به سازمان، شغل یا گروه است که در قضاوتها، عملکرد و وفاداری وی نسبت به سازمان و بسته به ماهیت یک سازمان، میزان وفاداری اعضای آن در سرنوشت و بقایش تأثیرگذار است. حال اگر این سازمان به اقتضای ماهیت خود با مسائل انسانی، مالی و حساسیتهایی از این نوع روبرو باشد. اهمیت تعهد کارکنان نسبت به آن، دوچندان خواهد شد. لازمه اعتماد به کارکنان از یکسو و رقابت بین سازمانها از سوی دیگر، لزوم کارکنانی متعهد را ضروری میسازد.
تعهد تمایل بهکارگیری تلاش قابل توجهی را برای بهبود سازمان و پذیرش ارزش ها و اهداف آن ایجاد کرده - اینگرسول و همکاران، - 2000؛ و بر اساس نظریات. - انگل و پری 1983، ماتاز،. - 1988 تحت تأثیر عوامل فردی و سازمانی واقع میشود - چان،2006، صص . - 253-252 پورتر و همکارانش . - 1978 - در خصوص تعهد سازمانی گفتهاند تعهد سازمانی عبارت است از میزانی که فرد هویت خود را از سازمان دانسته و در سازمان مشارکت مینماید؛ که دربرگیرنده سه عنصر و عامل زیر میباشد.
Ü اعتقاد به اهداف سازمان و پذیرش آنها.
Ü میل به کوشش و تلاش قابلتوجه برای سازمان.
Ü تمایل و اشتیاق عمیق برای استمرار عضویت در سازمان - رنجبریان، 1375، ص . - 42
چاتمن و اورایلی . - 1968 - تعهد سازمانی را به معنی حمایت و پیوستگی عاطفی با اهداف و ارزش های یک سازمان، به خاطر خود سازمان و دور از ارزشهای ابزاری آن »وسیلهای برای دستیابی به اهداف دیگر« تعریف میکنند - رنجبریان، 1375، ص . - 42 عوامل بسیاری سبب تعهد سازمانی میشود مانند عوامل فردی، عوامل سازمانی، عوامل شغلی و عوامل فرا سازمانی که میتوانند تعهد سازمانی کارکنان را تحت تأثیر قرار دهند. با آگاهی از مفهوم تعهد سازمانی و شناخت عوامل مرتبط با آن و انجام اقداماتی مثل فراهم کردن امنیت شغلی، پرداختهای انتخابی، آموزش، کاهش تفاوتهای جایگاهی و در میان گذاشتن اطلاعات، میتوان تعهد سازمانی کارکنان را افزایش داد. در این تحقیق سعی شده ارتباط عوامل فردی از قبیل - سن، جنس، سطح تحصیلات و نسبت کامل و ... - . با تعهد سازمانی پرسنل موردبررسی قرار گیرد.
تعاریف و مفاهیم تعهد سازمانی
مفهوم تعهد سازمانی برای اولین بار توسط وایت موردبررسی و مطالعه قرار گرفت و سپس به وسیله بسیاری از محققان ازجمله - پورتر، مودای، استیرز، آلن، می یر و بیکر - . توسعه داده شد - دمیرای و کرابای،2008، ص . - 139 ادبیات رفتار سازمانی بیان واضحتری از تعهد سازمانی ارائه میدهد. تعهد به افراد قدرت داده و رفتارهایشان را تحت شرایط مختلف تثبیت میکند درنتیجه میتوان ابراز کرد که تعهد به سطح بالای وابستگی اجتماعی و روانی افراد به بعضی اشخاص یا اشیاء در زندگی اجتماعی اشاره داشته - الکساندر و تیری، - 1996؛ و توقعات، فواید شخصی، عناصر اخلاقی، ایثار و وفاداری را دربرمی گیرد - لیو،2008، ص . - 118 در فرهنگ لغت وبستر کلمه commit یا .commitment به وفای به عهد به چیزی یا فردی معنی شده است.
بیکر - 1960 - تعهد سازمانی را بهعنوان تمایل به انجام فعالیت های مستمر بر اساس تشخیص و درک فرد از هزینه های مربوط به ترک سازمان تعریف کرده است بر این اساس هرقدر که فرد تصور کند در صورت ترک خدمت هزینه های زیادی متوجه او خواهد شد. تمایل به ماندن در سازمان و احساس تعهد به آن در وی بیشتر خواهد شد وی معتقد است این تمایل به خاطر ذخیره شدن اندوختهها و سرمایههایی است که احتمالاً با ترک سازمان از بین خواهد رفت. تعریف فوق وقتی برای بیان تعهد به سازمان به کار میرود که فعالیتهای مستمر فقط به عضویت در سازمان اشاره داشته باشد. - حضوری، 1384، ص - 22 بر اساس نظر کلیپ تعهد سازمانی مبین رفتار افراد در جهت ارزشها و اهداف سازمان بر اساس انتظارات هنجاری و قانونی سازمانها از اعضایشان میباشد.
- دمیرای و کرابای،2008، ص - 140 وینز - 1982 - معتقد است تعهد سازمانی سبب پافشاری و فداکاری شخص جهت کامیابی سازمانش شده و بیانگر شیفتگی و تمایل افرا به سازمان میباشد - لیو،2008، ص . - 118 تعهد سازمانی عبارت است از نگرشی که در آینده و کیفیت ارتباط بین یک کارمند و یک سازمان تأثیر میگذاردو مودای و همکارانش معتقدند تعهد از سه بخش به شرح زیر تشکیلشده است. پذیرش ارزشها و اهداف سازمان تمایل به تلاش قابلملاحظه برای سازمان میل و اشتیاق فراوان برای باقی ماندن و عضویت در سازمان شهید مطهری درباره تعهد چنین میگوید: تعهد به معنی پایبندی به اصول و فلسفه یا قراردادهای است که انسان به آنها معتقد است و پایدار به آنها میباشد.
فرد متعهد کسی است که به عهد و پیمان خود وفادار باشد و اهدافی را که به خاطر آنها و برای حفظ آن ها پیمان بسته صیانت کند تعهد سازمانی عبارت از نگرش های مثبت یا منفی افراد نسبت بهکل سازمان »نه شغل« است که در آن مشغول به کارند. در تعهد سازمانی شخص نسبت به سازمان احساس وفاداری قوی دارد و از طریق آن سازمان خود را مورد شناسایی قرار میدهد. - استرون، 1376، ص . - 73 به نظر رابینز 2005 - - تعهد سازمانی عبارت از حالتی است که فرد سازمانی را :معرف خود بداند و آرزو کند در عضویت آن سازمان باقی بماند .
به عبارتدیگر، تعهد سازمانی یک نگرش دربارهی وفاداری کارکنان به سازمان و یک فرآیند مستمر است که بهواسطهی مشارکت افراد در تصمیمات سازمانی، توجه افراد به سازمان و موفقیت و رفاه سازمان را میرساند تعهد سازمانی عبارت است از ارتباط قوی یک شخص با یک سازمان منحصربه فرد جهت شناسایی خود شلدون تعهد سازمانی را چنین تعریف میکند: »نگرش یا جهتگیری که هویت فرد را به سازمان مرتبط یا وابسته میکند.
« کانتر تعهد سازمانی را تمایل عاملان اجتماعی به اعطای نیرو و وفاداری خویش به سیستمهای اجتماعی میداند. به عقیده سالانسیک تعهد حالتی است در انسان که در آن فرد با اعمال خود و از طریق این اعمال اعتقاد مییابد که به فعالیتها تداوم بخشد و مشارکت مؤثر خویش را در انجام آنها حفظ کند. بوکانان تعهد را نوعی وابستگی عاطفی و تعصب آمیز به ارزشها و اهداف سازمانی میداند. تعهد سازمانی را دیدگاهی دانسته که میزان تطابق و تعلق فرد را به سازمان منعکس میکند.
مراحل توسعه تعهد سازمانی
تعهد شامل 5 مرحله توسعه میباشد - بریکمن، سورنتینو، ورتمن،. - 1987 این مراحل که تعامل پویای شخص با محیط را مشخص میکنند شامل: شناسایی، آزمایش، اشتیاق، رفع خستگی و یکپارچگی میباشند که ضمن اینکه هر مرحله شرایطی را برای ورود به مرحله بعدی فراهم میآورد یک آگاهی کلی در خصوص اینکه اشخاص چگونه متعهد شوند را نیز ارائه میدهد.
مرحله اول: اکتشاف
در این مرحله اشخاص از نتایج برقراری ارتباط مثبت با سازمان مطلع میشوند.
مرحله دوم: آزمایش
در این مرحله اشخاص عناصر منفی تعهد سازمانی را کشف کرده و میزان اشتیاق و توانائیشان را برای بیان این عناصر میسنجند.
مرحله سه: اشتیاق
در این مرحله عناصر مثبت و منفی در مراحل اول و دوم ترکیبشده و افراد با نگرشی مثبت نسبت به سازمان و با تعهدی مشتاقانه و از روی میل برای رسیدن به اهداف و ارزشهای سازمانشان مشارکت میکنند.
مرحله چهارم: آرامش و خستگی
در این مرحله اشخاص احساس میکنند فعالیتهای سازمانی به دلیل انجام فعالیتهای تکراری در مشاغل دچار یکنواختی شده است که ممکن است افراد به کارهایی بپردازند که به چالش بیشتری نیاز دارد.
مرحله پنجم: یکپارچگی
اشخاص عناصر مثبت و منفی سازمان را در راستای ایجاد تعهدی انعطافپذیر، پیچیده و بادوامتر از اشکال قبلی تعهد بکار می بندند.
