بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از پژوهش حاضر تعیین استانداردهای حرفهای معلمان تربیت بدنی شهر ارومیه با استفاده از روش دلفی میباشد. روش اجرای پژوهش توصیفی - پیمایشی و به لحاظ هدف کاربردی میباشد. جامعه آماری این پژوهش را اساتید رشته تربیت بدنی دانشگاه ارومیّه، دانشگاه فرهنگیان ارومیّه، معاونین و کارشناسانتربیت بدنی ادارات آموزش و پرورش شهر ارومیّه تشکیل می دادند، که تعدا 30 نفر به صورت تصادفی به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محقق ساخته بود. با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و سوابق تحقیق 7 استاندارد و 47 گویه به عنوان استانداردهای اولیه طراحی شد. سپس در مرحله دلفی که به صورت دو راند پی در پی انجام شد، بعد از ایجاد تغییرات و اجماع نظر مدلی با 8 استاندارد و 45 گویه تدوین شد. نتایج حاصل از روش دلفی، استانداردهای حرفهای معلمان تربیت بدنی را در هشت مولفه: مدیریت؛ رهبری؛ محیط یادگیری و جو کلاس؛ نظارت، ارزشیابی و بازخورد؛ برنامه ریزی؛ مسئولیتهای قانونی، اخلاقی و حرفه ای معلّم؛ تدریس - آموزش - ؛ و توسعه حرفه ای معلّم، مشخص کرد.
مقدمه:
دغدغه بهبود کیفیت آموزش و تربیت نسل پویا و یادگیرنده، همواره در دهه های اخیر مطرح بوده است. طرح محورهای چهارگانه یادگیری برای قرن 21 و نیز توسعه فناوری های ارتباطی و اطلاعاتی، امکان ذخیره سازی و تسلط دائمی بر حوزه وسیعی از دانش و مهارت ها را به ویژه برای معلّمان مطرح ساخته است - . - Haney, 2005 لذابحث اصلی برسر لزوم نگاه حرفه ای به شغل معلّمی و داشتن استانداردهای حرفه ای با هدف آموزش کیفی و تدریس اثربخش در کلاس درس است. پژوهش های داخلی نشان می دهد که در ایران نارسایی های زیادی در ملاک ها و نحوه گزینش و استخدام معلّم وجود دارد و هیچ نوع طرح جامع و ملاک های استاندارد در نظام استخدامی معلّمان وجود ندارد، ضمن این که معلّمان عموماً از حد نصاب تخصص حرفه ای و آموزشی برخوردار نیستند - سلیمان پور و دایی زاده، . - 1391 همچنین به رغم وجود شرح وظایف مصوب و نظام ارزشیابی عملکرد در کشور، در حوزه های سنجش شایستگی عملکرد و یا صلاحیت های تدریس،استانداردهای حرفه ای خاصی وجود ندارد و مدیریت منابع انسانی در نظام آموزش و پرورش فاقد الگوی مناسب برای استاندارد سازی عملکرد معلّمان در کلاس های درس است - قورچیان و محمودی، . - 1383 با مرور برخی از تحقیقات انجام شده، و نگاهی به دادهایبرون نظام آموزش و تربیت معلّم به روشنی می توان دریافت که معلّمان در اغلب موارد از صلاحیت های حرفه ای مورد نیاز عصر حاضر برخوردار نیستند که در ناکارآمدی آنها و عملکرد دانش آموزان نقش تعیین کننده ای ایفا می کند - دانش پژوه و فرزاد، . - 1385 ، یکی از جوانب تاثیر گذار سازمان آموزش و پرورش، در پرورش جسمی و روحی دانش آموزان بخش تربیت بدنی است که در این میان نقش معلّمان تربیت بدنی برجسته است. به طوری که تربیت بدنی به عنوان ابزار مهمی برای ارائه فعالیت بدنی به میلیون ها کودک و نوجوان شناخته شده است و معلّمان تربیت بدنی نقش حیاتی در تکامل رفتار، نگرش، مهارت ها و دادن اطلاعات مورد نیاز برای فعالیت بدنی در طول زندگی دارند - افشار نژاد، . - 1384 در طول تاریخ آموزش و پرورش کشور، نبود شاخص های مدون و جامع در حیطه های رفتار و عملکرد منابع انسانی و به عبارت بهتر خلأ استانداردهایحرفه ای معلّمان، برای مدیران ستادی و ارزیابان، زمینه ساز تصمیمات سلیقه ای، دوباره کاری ها و پراکنده نگری ها بوده و برای معلّمان موجب ابهام در درک اهداف و چشم انداز، بی اطلاعی از انتظارات نظام آموزشی، کابوس تهیه طرح درس، ایفای نقش روزمرگی در مقایسه با حرفه ای گرایی و نگرش منفی نسبت به ارزیابی عملکرد و سنجش صلاحیت حرفه ای را به وجود آورده است، که بی تردید انجام پژوهشی با هدف تعیین استانداردهای حرفه ای برای معلّمان تربیت بدنی، می تواند زمینه انجام پژوهش های دیگر و شکل گیری نهضت استانداردسازی کیفی به ویژه برای کلاس درس تربیت بدنی و معلّمان را در نظام آموزشی به وجود آورد. لذا بر این اساس لازم است تا شاخص ها و استانداردهای یک معلّم تربیت بدنی بر اساس صلاحیت های فردی، اجتماعی، آموزشی، حرفه ای و علمی آن ابتدا توسط صاحبنظران این رشته مشخص شود.
امروزه نهضت استانداردسازی آموزشی به ویژه در حوزه های ارزیابی ویژگی ها، مهارت ها و استانداردهای معلمان در سراسر جهان مورد استقبال قرار گرفته و همه در مورد این مطلب توافق نظر دارند که نبودن معیارهای روشن برای سنجش کیفیت معلم از عوامل مهم و موثر در کاهش کیفیت معلم است و بر این اساس معتقدند که برای سنجش کیفیت آموزش معلمان لازم است در برنامه آماده سازی آنان، شاخص های و استانداردهایی در زمینه های دانش محتوا، دانش روش های تدریس و غیره در نظر گرفته شود که بر اساس آن معلمان را ارزیابی کرده و اطمینان حاصل کنند که تمام معلمان دارای این شرایط هستند - ملایی نژاد، . - 1383 اما ازجمله روش های کاربردی جهت تعیین این استانداردها روش دلفی2 است. دلفی فنی است که برای ایجاد ساختار یک فرآیند ارتباطی ساختارمند جهت حل یک مشکل پیچیده به کار می رود. در این روش، بدون اینکه به حضور فیزیکی و ملاقات شرکت کنندگان با یکدیگر نیازی باشد، یک گروه از متخصصان مجموعه ای از فرضیه ها را درباره وضعیت آتی و آینده موضوع تحت بررسی قرار می دهند. مجموعه فرضیه ها بین شرکت کنندگان توزیع می شود تا آنان به بررسی فرضیه های طرح شده بپردازند و این فرآیند تکراری تا رسیدن به اجماع درباره فرضیه ها ادامه می یابد - پاشایی زاد، . - 1387 روش دلفی برپایه بررسی ها و مطالعات ساختاری استوار بوده، در آن از اطلاعات شهودی دسترس پذیر شرکت کنندگان، یعنی کسانی که عمدتاً متخصص هستند، استفاده می شود. بنابراین، این روش به نتایج کیفی و کمّی دست یافته، عناصر اکتشافی، پیشگویی و حتی دستوری را در خود داراست - پاشایی زاد، . - 1387 لذا یکی از روش های تعیین استانداردهای حرفه ای برای معلمان تربیت بدنی روش دلفی است که در این تحقیق مورد توجه محقق قرار گرفت.
انجام تحقیقات متعدد و مختلف در داخل کشور بر روی سیستم های ارزیابی، آموزش های ضمن خدمت و استانداردهای معلمان و به خصوص در خارج از کشور نشان دهنده اهمیت این موضوع می باشد. کریمی - 1387 - در پژوهشی صلاحیت های حرفه ای معلّمان دوره ابتدایی را در 13 مولفه؛ صلاحیت های آموزشی، تدریس، علمی، رفتاری، شخصیتی، اجتماعی، فکری، صلاحیت های مدیریتی، عملکردی، اخلاقی، حرفه ای، یادگیری مادام العمر، و فن آوری طبقه بندی کرد. ایزدی یزدان آبادی و حاج محمد شفیع - 1388 - در پژوهشی استانداردهای عملکرد معلّمان را به سه گروه استانداردهای رفتاری و ارتباطی، استانداردهای عملکرد تخصصی و استانداردهای فرآیند کار طبقه بندی کردند. کریمی - 1390 - در پژوهش خود صلاحیت های حرفه ای معلّمان را در 9 مولفه؛ صلاحیت های آموزشی، رفتاری- شناختی، توسعه حرفه ای، مدیریتی، شخصیتی، فناوری، تدریس، اخلاق حرفه ای، و فکری تقسیم بندی کرد. قهرمانی فرد و سیدعباس زاده - 1391 - در تحقیق خود مدل بومی استانداردهای حرفه ای معلّمان را در 10 استاندارد؛ مدیریت و اداره کلاس درس، محیط یادگیری و جو کلاس درس، رهبری کلاس درس، دانش و مهارت های برنامه ریزی و طراحی تدریس، دانش و مهارت های تدریس و ارائه فرصت های یادگیری، ارزشیابی و بازخورد در کلاس درس، دانش و مهارت استفاده از فناوری در کلاس درس، مسئولیت های قانونی و اخلاقی و حرفه ای، دانش و مهارت های رشد و توسعه حرفه ای معلّم، و نگرش ها و دیدگاه های فلسفی-تربیتی معلّم طبقه بندی کردند.
سبحانی نژاد و زمانیمنش - 1391 - نیز در پژوهشی ابعاد معلّم اثربخش را به ترتیب در چهار مولفه شخصیتی، ارزشیابی، تدریس و مدیریت کلاس درس اولویت بندی کردند. همچنین در خارج از کشور کاستر و میکه - 2005 - 3 در پژوهشی صلاحیت های حرفه ای معلّمان را به پنج مولفه اصلی: دانش تخصصی، ارتباطات، سازماندهی، آموزش، صلاحیت رفتاری تقسیم کردند. کیمر - 2007 - 4 در پژوهش خود در مورد مولفه های معلّم اثر بخش در ترکیه نشان داد که معلّمان باید توانایی داشته باشند تا با نظرات و مفاهیم موجود دانش آموزان رو به رو شده، آنان را برای کاربرد مفاهیم و مهارت های جدید در محیط های متفاوت تشویق کنند، مشارکت دانش آموزان را در دروس ترغیب کنند، پرسشگری و یادگیری مشارکتی را در میان آنها برانگیخته، سنجش مداوم داشته و بازخورد اصلاحی ارائه دهند. هایس و همکاران - 2008 - 5در بررسی استانداردهای معلّمان تربیت بدنی، برخورداری از دانش محتوایی را مهمترین شاخص یک معلّم تربیت بدنی دانستند. هانتلی - 2008 - 6نیز توانایی ها و قابلیت های معلّمان را در سه زمینه اصلی: دانش حرفه ای، عمل حرفه ای و تعهد حرفه ای دسته بندی نمود. سازمان ملی ورزش و تربیت بدنی آمریکا - 2009 - 7، طی چندین سال استاندارهای اولیه برای معلّمان تربیت بدنی را مورد بررسی قرار داد. در سال 1995 این استانداردها را شامل: دانش محتوایی، رشد و توسعه، مدیریت و انگیزش، تنوع یادگیرندگان، ارتباط، برنامه ریزی و آموزش، ارزیابی دانش آموزان، تفکر برای رشد حرفه ای، و همکاری عنوان کرد. در ادامه در سال 2000 استفاده از فناوری اطلاعات برای تدریس و ارتقاء حرفه را به 9 استاندارد یاد شده اضافه کرد. اما در سال 2008 ده استاندارد یاد شده در 6 استاندارد شامل: دانش علمی و نظری، صلاحیت بر پایه مهارت و آمادگی جسمانی، برنامه ریزی و پیاده سازی آن، مدیریت در آموزش، تأثیر بر یادگیری دانش آموزان و حرفه ای گری خلاصه شد. همچنین دانشکده تدریس استرالیای غربی - 2009 - 8، مجموعه ای از استانداردهای حرفه ای تدریس را به عنوان مبنایی برای انتظارات عملکردی معلّم منتشر ساخته اند که عبارتند از: حوزه دانش آموزان، برنامه درسی، تدریس و یادگیری، فعالیت تدریس، محیط یادگیری، برنامه ریزی و سنجش، یادگیری حرفه ای، مسئولیت های حرفه ای و مشارکت های اثربخش.
