بخشی از مقاله
چکیده
بیشک هر فردی در طول زندگی خود در شرایطی قرار میگیرد که ممکن است کنترل اعصاب و رفتار خود را از دست بدهد. بنابراین برای رهایی از چنین وضعیتهایی مکانیزمهایی را به کار میبرد که یکی از مهمترین و بهترین آنها شوخ طبعی است. لذا هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطهی بین شوخطبعی و اضطراب اجتماعی در دانشجویان خوابگاهی و غیرخوابگاهی دانشگاه یزد بود. جامعهی آماری این تحقیق شامل تمام دانشجویان دختر دانشگاه یزد بودند که 150 نفر از آنها در دو گروه 75 نفری اعم از خوابگاهی و غیرخوابگاهی بصورت تصادفی انتخاب شدند. جهت بررسی اهداف پژوهش، پرسشنامهی سنجش شوخ طبعیSHQ و پرسشنامه هراس اجتماعی SPIN مورد استفاده قرار گرفت.
داده-های گردآوری شده با استفاده از برنامه SPSS و روشهای آماری آزمون همبستگی پیرسون و آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین شوخطبعی و اضطراب اجتماعی در کل نمونه و در بین دانشجویان دختر خوابگاهی و غیرخوابگاهی، بصورت مجزا، رابطه معکوس و معناداری وجود دارد. بنابراین می-توان نتیجه گرفت افرادی که از شوخطبعی در روابط اجتماعی استفاده میکنند، اضطراب اجتماعی کمتری دارند.
مقدمه
از آنجا که دانشجویان نیروی فعال و پویا برای هر کشوری محسوب میشوند، میتوانند نقش مهمی در توسعه و تحول کشورشان داشته باشند. اما زندگی دانشجویی با فشارها و تنشهایی همراه میباشد که این فشارها بخشی مربوط به محیط دانشگاه، و بخشی مربوط به زندگی فرد و خانواده آن-ها است. فضای دانشگاه علاوه بر محیط آموزشی، محیطی اجتماعی است، لذا عدم توجه به سلامت روانی دانشجویان باعث افت تحصیلی، آموزشی و غیره خواهد شد. در این صورت هزینه سنگینی بر دوش خانواده، خود فرد، جامعه و دولتها خواهد داشت. از این رو تأمین سلامت روانی دانشجویان با توجه به سیر صعودی که به سمت دانشگاه دارند، برای هر کشوری بسیار مهم و حیاتی است. تشخیص به موقع اختلالاتی که سلامت روانی دانشجویان را تهدید میکند میتواند به ارتقاء بهداشت روانی دانشجویان کمک شایانی نماید.[1]
بدنه اصلی مقاله
از جمله مسائل مهم در حیطه سلامت روانی دانشجویان، اضطراب اجتماعی است. هراس اجتماعی1یا اضطراب اجتماعی2 ترسی مشخص و ثابت از شرمنده شدن یا مورد ارزیابی قرار گرفتن در موقعیتهای اجتماعی یا در زمان انجام فعالیتی در حضور دیگران است.[2] اضطراب اجتماعی با برخی ویژگیهای فیزیولوژیکی - سرخ شدن گونهها، تعرق، خشکی دهان و لرزش هنگام رویارویی با موقعیتهای اجتماعی نگران کننده - ، ویژگیهای روانشناختی - شرم، خجالت، ترس از ارزیابی منفی و ترس از انتقاد - و ویژگیهای رفتاری - کناره گیری، اجتناب از تماس چشمی، ترس از ابراز وجود، ترس از صحبت کردن در جمع یا مورد خطاب واقع شدن - مشخص میشود.[3] پیش از این اصطلاح هراس اجتماعی به جای اختلال اضطراب اجتماعی کاربرد داشت.
این اختلال با ترس مداوم از موقعیتهای اجتماعی و یا عملکرد در موقعیتهایی که امکان مورد قضاوت قرار گرفتن یا بررسی شدن توسط دیگران وجود دارد، مشخص میشود.[4] طبعی، اکثر تحقیقات به وجود رابطه بین مقابله با فشار روانی و شوخطبعی متمرکز شدهاند. در همین زمینه تحقیقات نشان دادهاند که شوخی از فرد در مقابل تأثیرات منفی استرس محافظت میکند. از جمله میتوان به نتایج پژوهش ابل - 2002 - 1 اشاره کرد که نشان داد شوخی از فرد در مقابل تأثیرات منفی استرس محافظت میکند.
[18] همچنین نتایج تحقیقات مادسلی2 و همکاران - 2007 - حاکی از آن است که میان اضطراب اجتماعی و شوخطبعی در دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد .[19] درهمین زمینه نیز هامپس - 2001 - 3 با بررسی124 آزمودنی به این نتیجه رسید که بین شوخطبعی و روابط بین فردی رابطه وجود دارد و همین امر سسب کاهش استرس و افزایش همدلی میشود .[20] همچنین استیجر و فورمن - 2011 - 4 دریافتند که افراد دارای شوخطبعی بالا دارای بهزیستی روانی بالایی هستند و شوخی را به عنوان وسیلهای استفاده میکنند تا بر احساسات منفی غلبه کنند .[21]
نتایج پژوهش ریموند5 و همکاران - 2013 - نیز که به بررسی اثر سبکهای شوخطبعی بر رابطه بین علائم اضطراب اجتماعی و افسردگی در بین306 نفر از دانشجویان دانشگاه ایالت متحده 103 - مرد، 203زن - پرداختند، حاکی از وجود تاثیر سبکهای شوخطبعی بر رابطهی علائم اضطراب اجتماعی و افسردگی بود .[22] همچنین سامسون6 و همکاران - 2012 - با بررسی رابطهی بین درک ذهنی افراد از سبکهای شوخطبعی و اضطراب اجتماعی که در یک نمونه ی 56 نفری شامل28 مرد و 28 زن 18 الی56 ساله انجام شد، دریافتند که افراد دارای سطح بالای اضطراب اجتماعی فاقد حس طنز هستند و درجه بالای اضطراب اجتماعی مانع لذت بردن از کارتونها و جوکها میشود. بخصوص اگر محتوای جوکها بوضوح ناشی از عدم تجانس نشانهای اجتماعی باشد.[23]
نیز ژاو، کانگ و وانگ - 2012 - 7 در پژوهشی که روی525 دانشجو19الی23 سالهی چینی، شامل 233 مرد و292 زن از دو دانشگاه، انجام دادند به این نتیجه رسیدند که اعتماد به نفس و سبکهای شوخطبعی تا حدی در رابطهی کمرویی و تنهایی نقش واسطهای دارند.[ 24 ] علاوه بر این مطالعهی خشوعی - 1387 - حاکی از آن است که بین فشار روانی و شوخ طبعی رابطه مثبت و معنیدار وجود دارد .[25] همچنین یافتههای پژوهش ترابی و سیف، - 1392 - نشان داد که بین هوش هیجانی و شوخ طبعی و ابعاد آن - لذت از شوخی، خنده، شوخی کلامی، شوخی در روابط اجتماعی و شوخ طبعی در شرایط استرس آور - رابطهی معنیدار و مثبت وجود دارد. تحلیل رگرسیون چندگانه در این پژوهش نشان داد که شوخ طبعی در روابط اجتماعی و شوخ طبعی در شرایط استرسآور هوش هیجانی را پیش-بینی میکند.[26]
نیز پژوهش صالحی دوست و همکاران، - 1392 - نشان داد که بین تابآوری در برابر استرس و شوخ طبعی رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد . [27] در کل به لحاظ گزارش شیوع بالای اضطراب اجتماعی در دانشجویان به ویژه دختران دانشجو و اهمیت توجه به وضعیت سلامت روانی دانشجویان که در حال گذراندن دوران حساسی برای دسترسی به اهداف آینده، موفقیتهای اجتماعی، تحصیلی و آیندهی شغلی میباشند و کمبود پژوهشهای مرتبط با بررسی حاضر در جمعیت بزرگسال دانشجویی ایران، دراین تحقیق پژوهشگر سعی دارد به بررسی رابطه بین شوخطبعی و اضطراب اجتماعی بپردازد. تا گامی در جهت کاهش اضطراب اجتماعی و عواقب ناخوشایند ناشی از آن برداشته باشد؛ چرا که به نظر میرسد شوخ طبعی و مداخلات مبتنی بر آموزش شوخطبعی و شوخی درمانی در کاهش اضطراب اجتماعی مفید می باشد.
روش
روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعهی آماری پژوهش شامل تمام دانشجویان دختر دانشگاه یزد در نیم سال دوم تحصیلی 95-94 بوده است. نمونهگیری با روش تصادفی انجام شد و حجم نمونه150 نفری شامل 75 نفر از دانشجویان دختر خوابگاهی و 75 نفر از دانشجویان دختر غیرخوبگاهی، انتخاب شدند، که از مقاطع تحصیلی کارشناسی و کارشناسی ارشد رشتههای تحصیلی مختلف بر حسب تصادف، بودند . دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS و با آزمون همبستگی پیرسون و آزمون t مستقل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
