بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر، معناکاوی درک معلمان و مدیران مدارس ابتدایی و راهنمایی استان کردستان از تغییر مقاطع تحصیلی به نظام 6، 3، 3 بود. به منظور نیل به این هدف، از رویکرد کیفی مبتنی بر مطالعه پدیدارشناسانه با معلمان و مدیران مدارس ابتدایی و راهنمایی استفاده شد که از این جامعه یک نمونه 15 نفری بر اساس روش نمونه گیری هدفمند و روش عمومی و بر اساس اشباع نظری داده ها انتخاب شدند. به منظور جمع آوری داده ها نیز از مصاحبه عمیق و برای تحلیل آن ها از روش تحلیل تم مبتنی بر کدگذاری باز استفاده شد که در مجموع 2 تم یا طبقه کلی که دربردارنده 8 مقوله فرعی تر بود استخراج شد.
یافته ها نشان داد که از یک طرف، هماهنگ و همزمان نبودن تغییرات محتوای درسی، سنگین و انتزاعی بودن آن ها، فقدان وجود منابع کمک درسی و بالاخره نداشتن زمینه آمادگی در مطالب درسی - مشکلات مربوط به برنامه درسی - و از طرف دیگر، کمبود فضا و امکانات در مدرسه، فاصله سنی بچه ها، همزمان بودن اجرای طرح با طرح ارزشیابی توصیفی و بالاخره کمبود نیروی متخصص - ناهماهنگی طرح با شرایط واقعی مدرسه - اجرای موفقیت آمیز این طرح را با مشکل مواجه می سازند.
مقدمه و بیان مسئله
تغییر مقاطع تحصیلی در ایران، تاریخچه ای دیرینه دارد و هر از چندگاهی، مقاطع تحصیلی در معرض تغییرات متعددی قرار گرفته اند. بر اساس قانون اساسی مصوب آبان ماه 1290 هجری شمسی، دوره ابتدایی به عنوان اولین دوره ی تحصیلی و مدت آن شش سال ذکر شده است. پس از آن تعلیمات ابتدایی، عمومی، اجباری و مجانی اعلام شده است. کودکانی که روز اول مهرماه هرسال، شش سال تمام داشتند می توانستند در پایه ی اول ثبت نام کنند. طبق این قانون اساسی، دورههای تحصیلی ایران شامل دوره ابتدایی 6 سال و دوره اول و دوم متوسطه هرکدام 3 سال بودهاست.
در سال 1345 ساختار آموزشی کشور تغییر کرد و شامل دوره ابتدایی 5 سال، دوره راهنمایی 3 سال و دوره متوسطه 4 سال شد. در سال 1370 دورههای تحصیلی شامل دورههای زیر شد:
.1دوره آمادگی 1 - سال - : پیش دبستانی در سالهای اخیر به مقطع ابتدایی افزوده شده است. درواحدهای پیش دبستانی کودکان پنج ساله به مدت یک سال بنابر اهداف خاص این دوره، آموزشهای لازم را دیده و برای ورود به دوره ی ابتدایی آماده می شوند. به همین دلیل به آن آمادگی نیز می گویند.
.2دوره ابتدایی 5 - سال - : کودکانی که روز اول مهرماه هرسال شش سال تمام دارند، در دوره ابتدایی ثبت نام نموده و به مدت پنج سال این دوره را می گذرانند.
.3دوره راهنمایی 3 - سال - : پس از تغییر مدت دوره ی آموزش ابتدایی - سال - 1345، دوره ای به نام راهنمایی به مقاطع تحصیلی آموزش همگانی افزوده شد. این دوره از سال تحصیلی 1350-51 در ایران آغاز گردید که مدت تحصیل در آن سه سال است. قبول شدگان دوره ی پنج ساله ابتدایی در دوره ی راهنمایی ثبت نام می کنند.
.4دوره متوسطه 3 - سال - : پیش از 1370، فارغ التحصیلان دوره ی راهنمایی تحصیلی وارد دوره ی متوسطه می شدند. مدت دوره ی متوسطه چهار سال و شامل دو گرایش نظری و فنی وحرفه ای بود - دوره متوسطه نظام قدیم - .ازسال تحصیلی 1371 -72 دوره ی متوسطه به صورت نظام ترمی- واحدی به صورت آزمایشی در چند واحد دبیرستانی آغاز گردید.
.5دوره پیش دانشگاهی 1 - سال - تغییر در ساختار مدارس که به طبع، تغییرات دیگری از جمله تغییر راهبردهای مدیریتی، برنامه ها و کتب درسی را به همراه دارد، در اکثریت نظام های آموزشی جهان، بسیار به چشم می خورَد. که گاهی متاثر از دیگر نظام های آموزشی بوده است. "بر طبق دیدگاه نهادی، در شرایط بسیار نامطمئن، سازمان ها می توانند همانند دیگر سازمان ها که در شرایط مشابهی قرار دارند، عمل کنند" - دفت،. - 1389 بعنوان مثال،کشور نیجریه از زمان پیدایش خود در سال .1914م تا کنون، شاهد مجموعه ای از سیستم های آموزشی با ساختارهای گوناگون بوده که در دوره هایی، بر اساس سیستم آموزشی بریتانیا بوده است. با این حال، چنین سیستمی شاید راه را برای خواسته ها و علایق وجامعه ی نیجریه هموار نمی کرد.
تا اینکه در کنفرانس برنامه ی درسی - 1969 - موضوعی کلیدی با عنوان "کودکان نیجریه در جامعه ی نیجریه" به منظور بهبود کیفیت تعلیم و تربیت نیجریه، مطرح شد - . - Adeyemi, Oribabor and Adeymi, 2012گذشته از چنین مسائلی، یکی از این تغییرات ساختاری در این کشور، سیستم آموزشی6-3-3-4 است که ارائه ی چنین ساختاری بر اساس پیش فرض های Fabunmi در سال 1986 بوده، با این استناد که نظام آموزشی در گذشته - 6-5-4 - قدیمی است، در حالی که سیستم ساختاری جدید، مدرن، پویا و مترقی است.
کشور رومانی نیز در شرایطفعلیِ توسعه آموزش و پرورش در اروپا، نظام آموزشی خود را نیازمند تغییرات عمده ای دانسته است. تجدید ساختار نظام آموزشی پیش دانشگاهی رومانیایی در سال های اخیر، خواستار تحقیق و تفحص در نظرات و نگرش کسانی است که در متن موسسات آموزشی هستند همان کنشگران آموزشی - معلمان و دانش آموزان - . با این هدف که نگرش معلمان نسبت به تغییرات در سیستم، بهبود یافته و میان انتظارات و طرح های پیشنهادی از سوی نظام آموزشی،تعادل برقرار شود. از طرفی دیگر، چالش ها و اهداف ادغام اتحادیه اروپا، منجر به تغییرات قابل توجهی در سیستم آموزشی رومانی شد.
در نتیجه، گاهی این تغییرات از سوی نیروهای بیرونی، و بصورت پیش بینی نشده بر یک سیستم وارد می شود و در مواردی، تغییرات بصورت برنامه ریزی شده و هدفمند در جامعه ای عرضه می گردد. اما درک درست چنین تغییراتی را بایستی در فلسفه تغییر و اهداف ملی هر کشور جست و جو نمود. به نظر می رسد بسیاری از این تغییرات، تحقق یک انسان با روابط اجتماعی بهتر، دارای آگاهی ملی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، علمی و فناورانه را ترسیم می کنند. اما سوالی که در اینجا مطرح می شود، اینکه چرا با این همه اهداف متعالی و دستاوردهای عالی، این سیستم ها گاهی شکست می خورند؟
آنچه حائز اهمیت است، شناسایی نیازهای واقعی برای تغییر در نظام آموزشی، توانایی به دوش کشیدن مسئولیت موفقیت و شکست به عنوان یک نتیجه از اجرای اصلاحات آموزش و پرورش، شناسایی دلایل معلمان برای پذیرش یا رد اصلاحات در آموزش و پرورش، به کارگیری راه هایی برای بهبود نگرش افراد نسبت به تغییرات در نظام آموزشی است. تغییرات "غیر مادی" - رفتاری، سازمانی، عادات - و "تغییرات مفهومی" که به الگوهای کار و سازمان اشاره دارد، تکامل در آنها بسیار آهسته تر است.
تحقیقات نشان داده است که تغییر در نگرش ها تا چه اندازه دچار است. چرا که تفاوت های فردی در تغییر نگرش مطرح می شوند. بطور کلی، تغییر نگرش یک حالت درونی است. که منجر به تغییرات اثربخش رفتاری، عاطفی و شناختی می شود - . - Constantinescu,2013 لذا اگر در جریان تغییرات ساختاری نظام آموزشی در وهله ی اول بر تغییر نگرش معلمان و والدین به عنوان ذی نفعان پایه، توجه شود، آنها در صدد خود بهسازی یا شرکت در کارگاه های آموزشی، جلسات علمی و غیره بر خواهند آمد.
بر همین اساس، دست یابی به یک تعادل میان دو گروه موافق و مخالف "راهبرد تغییر مقاطع تحصیلی" ، نیازمند توجه به نیازهای تازه بوجود آمده ی دانش آموزان، معلمان و سایر کنشگران از این تغییر و تجدید مداوم ارتباطات در سیس تم است. برای این منظور، چهارچوب هایی که بتوان سیاست های ویژه ای را در آنها شکل داد، لازم است که توسعه یابند. برای توسعه ی چنین چهارچوب هایی در سطح تغییرات ساختاری، بایستی واحد های مستقلی به منظور انعکاس پیامدهای مثبت و منفی، ارزیابی مستمر طرح ها در سطح خرد ایجاد شوند تا سیستم آموزشی بتدریج به سمت هماهنگ شدن، تعادل، تثبیت و پایاسازی در طول زمان متمایل شود.
یکی دیگر از تمهیدات بنیادی در تغییرات ساختاری مدارس، اتخاذ فرآیند تصمیم گیری به گونه ای شفاف و دموکراتیک است. هر چند تحقق این امر به اختلالات مختلفی منجر خواهد شد. و نیازمند برآورده ساختن خواسته های متنوع فرهنگی در آموزش و پرورش است. در نتیجه، اجرای مجموعه تدارکات از قبل برنامه ریزی شده، پژوهش، روش شناسی ها، اقدامات، ترتیبات، تعهدات سازمانی و ابزار به منظور ارائه آموزش بهتر هم برای ارائه دهندگان - موسسه، مدرسه - و هم برای سیستم است . - Constantinescu,2013 - اما نباید از نظر دور داشت که مکانیزم های انسانی و اجتماعی را نمی توان طور همزمان تغییر داد.
لذا، تجزیه و تحلیل "اصلاحات آموزشی" توسط معلمان و مدیران، افزایش رضایتمندی شغلی، پذیرش تغییر و انگیزه برای تغییر را در پی خواهد داشت. بنابراین، تغییر، اصلاحات و پذیرش آن به میزان قابل توجهی مشارکت فعال، مشارکت معلمان در بحث ها، تجزیه و تحلیل و اجرای آن بستگی دارد. اینکه تغییرات ساختاری نیازمند دموکراسی در نظام آموزشی، شفافیت در تصمیم گیری و در مدیریت، دسترسی و عدالت در آموزش و پرورش است. که یک نوع انگیزش ، مسئولیت و پاسخگویی ذی نفعان به ویژه معلمان را به دنبال خواهد داشت. و از جوانب مثبت آن افزایش کیفیت موسسات آموزشی در تغییرات ساختاری خواهد بود - . - Constantinescu,2013 در واقع، ایجاد سرمایه ی اجتماعی از جمله، انگیزش، مسئولیت و پاسخگویی در برابر تغییر، در سطح سازمانی، مستلزم وجود فرصت های مشارکت است تا شبکه های اعتماد و سرمایه های اجتماعی پی ریزی شود. اتحاد و انسجام، بازده سرمایه ی اجتماعی است که نیاز به کنترل رسمی را نیز کاهش می دهد.
هدف پژوهش
شناسایی دیدگاه ها و تجارب معلمان و مدیران مدارس ابتدایی و متوسطه استان کردستان در ارتباط با مشکلات پیش روی تغییر مقاطع تحصیلی.
