بخشی از مقاله
چکیده:
به طورکلی معماری پایدار را می توان معماری دانست که نسبت به ویژگی ها و شرایط محیطی و مکانی پاسخگو است و از قابلیت های بستر خود در راستای ایجاد شرایط محیطی مطلوب استفاده بهینه می نماید . به عبارت دیگر معماری منحصر به فردی است که ضمن توجه به نیازهای شناختی، با ظرفیت های طبیعی و اکولوژیستبستر خود نیز منطبق است. در حال حاضر یکی از مسائل مهم و مطرح در سطح جهان، مسئله توسعه پایدار و همساز شدن تمدن بشری با محیط و طبیعت در راستای حفظ آن می باشد. که این مشکل با افزایش جمعیت و افزایش سطح مصرف به عمده ترین چاوش تمدن بشری تبدیل شده است .
طراحی و توسعه پایدار توسعه ای است کیفی که هدف آن بالا بردن سطح زندگی بشریت است. این پایداری را می توان از زوایای مختلفی چون حفظ و ارتقاء محیط زیست، ترویج زندگی سالم، استفاده خردمندانه از زمین، استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر، بدون داشتن کمترین آلودگی مورد بررسی قرار داد. آنچه امروزه معماری پایدار گفته می شود، همانا اصولی است که در عصر حاضر به فراموشی سپرده شده است.
مقاله حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش توصیفی ابتدا به تعریفی از توسعه پایدار پرداخته وسپس رابطه میان معماری پایدار و توسعه پایدار رابیان می کند. در آخر معماری سلمانشهر را توضیح داده والگوهای معماری پایدار شهر مازندران را معرفی می کند . امید است با دوباره آفرینی این اصل، منطبق با معماری معاصر، رویکردی جدید در معماری ایران ایجاد شود.
-1 مقدمه
اگر به روند شکل گیری سکونتگاههای روستایی در گذشته نگاهی داشته باشیم خواهیم فهمید که یک روند ارگانیک در ایجاد سکونتگاهها وجود داشته است، معماری سنتی منبع غنی است که پتانسیل قابل توجهی به ما در فهم و طراحی و ساخت پایدار دارد. ساختمان های بومی از مصالح محلی در دسترس ساخته شده اند و به طبیعت احترام می گذارند، از آنجا که معماری پایدار نیز زندگی در طبیعت و با طبیعت است تا حدی بر اصول معماری بومیمنطبق است.
مخصوصاً در مساکن سنتی روستایی شمال کشور، که ظاهری متفاوت از دیگر نقاط دارد، اقتباس ساده از طبیعت و جغرافیای منطقه نمایان بوده و پاسخگوی نیازهای اساسی مردمانی است که فعالیت های اقتصادی و فرهنگ زیستی آنان متفاوت با دیگر نقاط ایران می باشد.
اما در دهه های اخیر توسعه و ایجاد مسکن روستایی توسط سازمان های مربوط، فاقد رویکرد پایداری بوده است، زیرا سازه های معماری به دلیل عدم توجه به محیط، پتانسیل های موجود و مولفه های معماری پایدار، ناتوان از پاسخگویی مطلوب مردمان جامعه است. مقاله پیش رو به معرفی معماری پایدار و بیان الگوهای آن می پردازد، آنگاه با نگاه و مقایسه ی معماری گذشته و کنونی مناطق شمال ایران، راهبردهایی برای بهبود وضعیت مساکن در جهت رسیدن به معماری پایدار، با استفاده از معماری بومی بیان کرده است.
نتایج نشان داده است، که با توجه به اینکه معماری پایدار منطبق بر اصول معماری وبومی می باشد و از آنجا که قدمت معماری بومی در روستاها بسیار زیاد است، بنابراین قابلیت های زیادی برای ساخت مساکن پایدار در صنعت ساختمان سازی شمال ایران وجود دارد.
-2 بیان مسئله :
امروزه عملکردهای نامناسب انسان، زمین را به ورطه نابودی کشانده است. در طول تنها دو قرن انسان به قدری به کره زمین آسیب وارد کرده که اکنون نابودی زمین مقولهایکاملاً جدی ست و حیات تمامی موجودات را به مخاطره انداخته است. بخش عمدهای از این مسایل مربوط به عدم استفاده صحیح از منابع انرژی میباشد. توجه به اقلیم، طراحی بر اساس احترام به طبیعت، تولید و مصرف و بازیافت محصولات در یک چرخه طبیعی، استفاده از انرژیهای تجدید پذیر آب، باد، خورشید و... از جمله راهحلهایی هستند که از آغاز قرن 21 به طور جدی مورد توجه قرار گرفتهاند. با توجه به رویکرد جهانی درمواجهه با مسئله انرژی، امکانات بالقوه ایران در تأمین انرژیهای پاک و در نظر گرفتن نقش اساسی صنعت ساختمان در مصرف انرژی، میبایست طراحی ساختمان های جدید با اصول معماری پایدار صورت گیرد
-3 تعاریفی از معماری پایدار :
به طورکلی معماری پایدار را می توان معماری دانست که نسبت به ویژگی ها و شرایط محیطی و مکانی پاسخگو است و از قابلیت های بستر خود در راستای ایجاد شرایط محیطی مطلوب استفاده بهینه می نماید . به عبارت دیگر معماری منحصر به فردی است که ضمن توجه به نیازهای شناختی، با ظرفیت های طبیعی و اکولوژیستبستر خود نیز منطبق است. در حال حاضر یکی از مسائل مهم و مطرح در سطح جهان، مسئله توسعه پایدار و همساز شدن تمدن بشری با محیط و طبیعت در راستای حفظ آن می باشد.
معماری پایدار به قرن 19 برمیگردد. جان راسکین و ریچار لتابی وویلیام موریس از پیشگامان 7 نهضت معماری پایدار محسوب میشوند. راسکین در کتاب »هفت مشعل معماری« خود میگوید که برای دستیابی به رشد و پیشرفت میتوان نظم هارمونیک موجود در طبیعت را الگو قرار داد. موریس بازگشت به فضای سبز حومه شهر و خودکفایی و احیای صنایع محلی را توصیه میکرد. هدف از طراحی ساختمان های پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط از نظر انرژی و بهره برداری از منابع طبیعی است، که شامل قوانین زیر میباشد:
-1 کاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید
-2 توسعه محیط طبیعی -3 حذف یا کاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت ساختمان.
اما به طور کلی تعاریف زیر را از معماری پایدار میتوان مطرح کرد:
- ساختمانی که کمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیعتر با 9 منطقه و جهان دارد.
خلق محیط مناسب انسان ساخت و مدیریت متعهدانه آن بر مبنای اصول بوم سازگاری و بازدهی منابع.
- این اصول عبارتند از به حداقل رساندن صف منابع تجدید پذیر، ارتقا و بهبود شرایط محیط طبیعی و حداقل آسیبهای بوم شناختی برمحیط.
- تبیین رابطه متعادلتر و همزیستانه اثر معماری با محیط که بر کنش مندی خودآگاه اثر معماری نسبت به شرایط محیطی پی ریزی شده است
- بر اساس طرح «OECDL» بناهای پایدار، بناهای هستند که کمترین تاثیرات مخرب را بر محیط های ساخته شده - مصنوع - و طبیعی مجاور و بلافصل خود و نیز ناحیه اطرافشان و همچنین زمینه کلی خود داشته باشند. ساختمان های پایدار به تمام چرخه حیات ساختمان، محیط با کیفیت، کارکرد مطلوب و آینده توجه میکند.
-4 اصول معماری پایدار :
اصولی که باید رعایت شوند تا یک ساختمان در زمره بناهای پایدار طبقه بندی شود به شرح زیر است: حفظ انرژی هماهنگی با اقلیم کاهش استفاده از منابع جدید:
-1 برآوردن نیازهای ساکنان
-2 استفاده از مصالح بومی و ارگانیک
-3 هماهنگی با سایت
-4 کل گرایی
-5 الگوهای معماری پایدار :
امروزه ساختمان ها نیز بخشی از محیط زیست را تشکیل میدهند و بخش اعظمی از از آلودگیهای زیست محیطی را ایجاد می کنند. البته نمیتوان ساخت و ساز را متوقف کرد ولی با یک تفکر، طراحی و برنامه ریزی دقیق میتوان ساختمان هایی ساخت که کمترین تاثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشند. معماری پایدار یکی از ایده های برنامه ریزی و طراحی برای ساخت چنین ساختمانهایی است. به طور کلی در تعریف پایداری سه رکن اصلی زیر وجود دارد:
-1 ارتقای کیفی زندگی و سلامت انسان ها - نسل حاضر و نسل های آینده -
-2 تامین نیازهای روزانه
-3 حفظ سیستم اکولوژیکی و منابع انرژی
هدف کلی از طراحی پایدار در یک ساختمان این است که به واسطهبهره وری صحیح از انرژِی و منابع طبیعی تاثیر سو ساختمان بر محیط زیست کاهش یابد. یک طرح پایدار همزمان در پی رسیدن به ارزش های زیبا شناختی، زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و معنوی است. بنابراین میتوان الگوهای زیر را در معماری پایدار ارائه کرد:
- به حداقل رساندن بهره برداری از منابع تجدید ناپذیر و به کارگیری انرژی های طبیعی و تجدید پذیر
- ارتقا کیفیت محیط زیست و گسترش محیط زیست طبیعی
- از بین بردن یا به حداقل رساندن مصرف مواد آلوده و سمی
- حفظ هویت فرهنگی و قومی
- ترویج زندگی سالم
- استفاده خردمندانه از زمین و همگونی شکل ساختمان با محیط زیست
- اقتصادی بودن ساخت و ساز با استفاده از فناوری های جایگزین کارآمد
- جلوگیری از ایجاد آلودگی صوتی و هوا
بنابراین معماری پایدار به خلق یک محیط سالم بر پایه بهره وری از منابع، حفاظت از منابع تجدید پذیر، کاهش مصرف انرژی های تجدید پذیر و ارتقاء کیفی زیست کمک خواهد کرد.
