بخشی از مقاله
چکیده
توسعه فضای سبز بخشی از تلاشها برای پایدارتر ساختن شهرها و یک راه حل برای مشکلات شهری میباشد. توسعه شهرها باعث از بینرفتن محیطهای طبیعی و زمینهای زراعی شده است. بنابراین ایجاد وتوسعه فضای سبز پایدار نقش مهمی در زندگی تمام موجودات از جمله انسان دارد. در حال حاضر 2 درصد مساحت خشکی های کره زمین را شهرها تشکیل میدهند و شهرنشینها از سه چهارم منابعطبیعی استفاده میکنند که با گسترش شهرنشینی سرعت کاهش منابع طبیعی رو به افزایش است.
پهنه شهری بخشی تغییر یافته از محیطزیست طبیعی است که به واسطه حضور گسترده ساختارهای مصنوعی و نفوذناپذیر، گیاهان و حیوانات اهلی شده و جریان تغییر یافته مواد و انرژی به طور بارز مشخص میشود. افزایش جمعیت شهری و به طبع آن گسترش فیزیکی شهر موجب تغییر و تخریب فضاهای سبز شده است. فضاهای سبز، بازمانده طبیعت در محیط شهرها می باشند و نقش کلیدی در ارتقا کیفیت محیط زیست و شکلگیری شهر پایدار ایفا میکنند. بنابراین شناخت پویایی مکانی و زمانی فضاهای سبز به طور کمی، پیشنیاز برنامهریزی و مدیریت پایدار فضای سبز شهری میباشد. در این پژوهش سعی شده است که توسعه فضای سبز پایدار در مدیریت پایدار شهری را بیان کنیم.
.1 مقدمه
در حال حاضر شواهد حاکی است که جهان را یک بحران زیست محیطی تهدید میکند. تغییر آب و هوا، از دسترفتن تنوع زیستی و تخریب لایه ازن همه ناشی از فعالیتهای صنعتی ما در دو قرن اخیر است.کوشش های جهانی بر روی ایجاد محیط طبیعی و حفظ محیط زیست در اکوسیستمهای بزرگ متمرکز شده که شهرها نیز یکی از این اکوسیستمهای بزرگ هستند و باید به سمت ایجاد توسعه پایدار شهری سوق داده شوند . - 1 - پایداری شهرها اساسا بر اجزای ساخته شده محیط شهری استوار است که توجه بیشتر به اجزای طبیعی و فضاهای سبز شهری را میطلبد.
امروزه با توجه به مشکلات محیط زیستی شهرها و نیز نیازهای اجتماعی مردم توجه مسئولین به گسترش فضاهای سبز از جمله پارک ها جلب شده است که به طبع آن شاهد احداث پارکها و بوستانهای محلی در گوشه و کنار شهرها میباشیم. علیرغم توجه و تلاش مسئولین به گسترش فضای سبز شهری مشکلات اساسی در این میان وجود دارد که نه تنها روند گسترش فضای سبز شهری را با مشکل مواجه می سازد بلکه عدم توجه به آنها باعث ناکارآمدی فضاهای سبز احداث شده نیز میشود - . - 2
عدم برخورداری شهروندان از مزایای فضاهای سبز به طور یکسان در محلات مختلف، گران بودن قیمت زمین در مناطق مرکزی شهرها و امکان پذیرنبودن احداث فضاهای سبز قابل توجه در آنها، وجود شرایط اقلیمی سخت، کمبود آب، عدم استفاده از نیروی متخصص در طراحی و سپردن این مهم به معماران یا طراحان شهری ناآشنا به مسائل تخصصی تنها بخشی از مشکلات موجود در احداث، گسترش و مدیریت فضاهای سبز میباشد. بنابراین نظر به اینکه در شهرهای ایران به-خصوص شهرهای بزرگ و پرجمعیت مسئله فضای سبز شهری حائز اهمیت میباشد، مطالعه حاضر به بررسی کاربرد فضای سبز در مدیریت پایدار شهری میپردازد.
.2 شهر پایدار
بر اساس آنچه از مفهوم توسعه پایدار گرفته میشود شهر پایدار بایستی بسیاری از خصوصیات لازمه پایداری را دار باشد کیفیت زندگی در مرکز تمامی تعاریف متعدد شهر پایدار قرار دارد جوانبی از قبیل »میزان فضای سبز سرانه«، در پارکهای عمومی و مناطق تفریحی اغلب به عنوان عوامل مهمی در قابل زیست کردن شهرها و مطبوعیت و جذابیت بخشی برای شهروندان، خاطر نشان میگردند. توسعه بیشتر شهرهای پایدار تنها از طریق بهبود اجزای غیر زنده و زندگی شهری نیست بلکه به جوانب اجتماعی زندگی شهری نیز که به رضایت، تجارب و ادراک مردم از کیفیت محیط زندگی آنها ارتباط دارد نیز مربوط می گردد. طبیعت شهری مثل پارکها، به عنوان فراهم کننده خدمات اجتماعی لازمه کیفیت زندگی بشر بوده و جز کلیدی توسعه پایدار میباشد.
.3 فضای سبز و ارتباط آن با توسعه پایدار شهری
پارکها و فضاهای سبز شهری از اهمیت استراتژیکی در کیفیت جامعه به شدت شهری، برخوردارند حضور مکان های طبیعی - مثل پارکها، جنگلهای شهری و کمربندهای سبز - و اجزای طبیعی - مثل درختان و آب - در زمینه شهری علاوه بر خدمات مهم زیست محیطی، خدمات فیزیولوژیکی و اجتماعی فراهم میکند که در قبال زیست نمودن شهرها مهم است . فضاهای شهری مثل پارکها که در آن از عناصر طبیعی استفاده شده است، جدا از فواید زیبا شناختی، فیزیولوژیکی و بهداشتی میتواند مزایای اجتماعی دیگر نیز داشته باشند.
خصوصا درختان و گیاهان در فضاهای عمومی به یکپارچهسازی و تعادل بین افراد جامعه منجر شده و توسعه روابط اجتماعی را بهبود میبخشد. منظر سبز و پارک میتواند مزایای اقتصادی را هم برای شهرداری و هم شهروندان فراهم سازد پالایش هوا توسط درختان برای مثال، منجر به کم شدن هزینه های کاهش آلودگی و میزان آن میشود. علاوه بر این، پارکهای شهری باعث افزایش جذابیت شهر، افزایش گردشگری و درنتیجه درآمد میگردد - . - 5
یافته ها نشان میدهد احساساتی که فضای سبز، خصوصا پارک در ذهن مردم ایجاد میکند، تاثیر مستقیم بر تعامل روانی، راحتی، انقطاع روزمرگی داشته که تمامی این آثار به شدت در کیفیت زندگی مردم که از اجزای کلیدی توسعه پایدار است، نقش دارند. این خدمات غیر ملموس و غیر مادی منافع واضحی برای مردم دارد که نبود آن میتواند عواقب جدی اجتماعی - اقتصادی داشته باشد به عنوان مثال عدم موفقیت در فراهم کردن منافع شفا بخش و روانی دسترسی به طبیعت در شهرها می تواند هزینههای درمانی و بهداشتی قابل توجهی در دراز مدت ایجاد می کند.
- مطالعات نشان میدهد شهروندانی که درنواحی سبزتری زندگی میکنند احساس ترس، رفتارهای تهاجمی و خشونت بار کمتری مینمایند - با توجه به اهمیت طبیعت شهری در بهبود وضع شهروندان و پایداری شهر، در مدیریت و برنامهریزی و طراحی شهری باید به دنبال ایجاد و توسعه منظر و فضای سبز پایدار بودکه ضمن حفظ برآوردن تمامی منافع و فواید در جامعه شهری - که از فضای سبز مورد انتظار است - کاهش هزینه، پایداری، سازگاری، مقاومت، ایجاد در حفظ تنوع زیستی و قابلیت کاربردی را نیز به دنبال داشته باشد - . - 7
.4ایجاد فضای سبز اکولوژیک درجهت توسعه فضای سبز پایدار
توسعه وگسترش فضای سبز باتوجه به گسترش روز افزون شهرها ، رو به افزایش است و باید به سمت و سویی سوق داده شود که پایداری و کاهش هزینه را به دنبال داشته باشد و منظر و فضای سبز پایدار باید :
-1 جوامع انسانی را محافظت کرده و در خدمت آنها باشد به جای آنکه این جوامع را تخریب کرده و تغییر دهد.
-2 از فنآوریهایی استفاده کند که حمایت کننده اهداف طراحی وتوسعه پایدار باشد - . - 3 با توجه به اینکه بسیاری از مناطق شهری خصوصا درکشور ما بر روی کمربند خشک جهان قرار دارند، ایجاد یک فضای سبز پایدار بایستی منطبق بر ویژگی-های اکولوژیک منطقه باشد که در واقع همان فضای سبز اکولوژیک نامیده میشود . احداث فضای سبز در محیط شهری با محدودیتهایی روبروست:
- محدودیتهای فیزیکی - شامل فضای رشد، ساخت و سازهای پیرامونی و آلاینده های محیطی -
- محدودیتهای اقتصادی - هزینه های کاشت، نگهداری و بهرهبرداری -
- محدودیتهای اجتماعی - ارزشهای ساکنین منطقه، زیباشناسی، ایمنی و ... -
فضای سبز اکولوژیک باید به گونهای باشد که تمامی عوامل و محدودیتها در طراحی و احداث آن لحاظ شده باشد تبعیت کامل از شرایط اقلیمی و زیستی داشته باشد - نیاز به نگهداری و آبیاری مداوم نداشته چرا که آب محدود کنندهترین پارامتر در توسعه و ایجاد فضای سبز است - در این راستا شناخت گونههای بومی و سازگار هر منطقه لازم بوده چرا که در رعایت اصول اکولوژیکی و استفاده ازگیاهان بومی در طراحی فضای سبز میتواند اهداف زیر را به دنبال داشته باشد . - 4 -
