بخشی از مقاله
چکیده
در استان مازندران بیش از 3000 روستا وجود داشته که ایجاد فضای سبز پایدار با استفاده از گونههای مثمر و در منازل، مدارس، محیطهای اداری و محوطه مزار روستا راهکاری مطمئن برای توسعه پایدار آن خواهد بود. موسسه مردم نهاد "توسعه فضای سبز پایدار شمال" در سال 1393 و با استفاده از 500 اصله نهال آلبالوی مجاری، فضای سبز پایداری را در روستاهای ارا ایجاد نموده است. این روستا از دهستان پشتکوه، بخش چهاردانگه شهرستان ساری و در استان مازندران قرار دارد. ارزیابی این فعالیت با آماربرداری صد در صد به انجام رسید. متغیرهای مورد بررسی شامل زندهمانی، ارتفاع و کیفیت درختان بوده است. فراوانی نهالها در طبقات کیفی با استفاده از آزمون کای اسکوئر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که زندهمانی کلیه گونهها بیش از 90 درصد بوده و بیشترین فراوانی این گونه آلبالوی مجاری نیز در طبقه کیفی خوب قرار داشتند - سطح احتمال . - 0/01 بر اساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار، فعالیت این موسسه توجیه اقتصادی دارد چرا که هزینه انجام پروژه موسسه تنها صرف خرید نهالها میشود. انتخاب گونهها براساس نقطه نظرات مردم و با استفاده از نتایج تحقیقات بوده است. کاشت با مشارکت اهالی صورت میپذیرد. مشاورههای لازم نیز از طریق کمیته فنی این موسسه به صورت رایگان ارائه میگردد و مابقی مراحل پرورش نهالها براساس فعالیتهای نگهداری اعضای شورای روستا و اهالی روستا به انجام میرسد. در مجموع فعالیتهای این موسسه مردم نهاد معرف یک مدل موفق از توسعه فضای سبز پایدار در مناطق روستایی است.
واژه های کلیدی
سازمان مردمنهاد، مناطق روستایی، توسعه پایدار، آلبالوی مجاری.
مقدمه
نقش و جایگاه روستاها در فرایندهای توسعه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در مقیاس محلی، منطقهای، ملی و بیناللملی همراه با پیامدهای توسعه نیافتگی مناطق روستایی چون فقر گسترده، نابرابریهای فزاینده، رشد سریع جمعیت مردم، بیکاری، مهاجرت و حاشیهنشینی موجب توجه بیشتر به توسعه روستایی و حتی تقدم آن بر توسعه شهری شده است. توسعه روستایی پایدار به معنای گسترش امکانات و بهبود شرایط زندگی نسل حاضر بدون به مخاطره انداختن شرایط زندگی و امکانات نسلهای آتی است. همچنین عملیات کشاورزی پایدار، اکوتوریسم و مدیریت مبتنی بر توسعهپایدار عرصههای منابعطبیعی از محورهای با اهمیت دستیابی به این مهم است1]، 2، 3 و .[4
توسعه پایدار به مثلثی تشبیه میشود که دارای سه راس اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیکی است و پایداری دو مقوله زیست محیطی و توسعه اقتصادی را به یکدیگر پیوند میدهد. به عبارت دیگر توسعه پایدار تعادل میان مسائل اجتماعی و اقتصادی با محیط زیست را شکل می دهد. عاملان توسعه پایدار نیز سازمان های بینالمللی، دولتها و سازمانهای غیردولتی است .[5] شایان ذکر است سازمانهای مردم نهاد در دنیا با اهمیتترین مراکز توسعه پایدار مناطق روستایی محسوب میشوند [6] و خوشبختانه در حال حاضر مشارکت فعال سازمانهای مردم نهاد به یک مسابقه بزرگ در گسترش خدمات خود برای افراد نیازمند و مناطق دورافتاده و روستایی تبدیل شده است .[7]
جوامع روستایی ایران بخش بزرگی از جمعیت کشور را به خود اختصاص دادهاند .[8] استان مازندران در شمال ایران جای داشته و با مساحت 23756/4 کیلومترمربع حدود 1/46 درصد از مساحت کل کشور را در بر میگیرد. این استان دارای 3104 روستای مسکونی است. جمعیت استان مازندران برابر با 3073943 نفر است و متوسط نرخ رشد سالانه آن 1/02 درصد میباشد. مقاله حاضر فعالیتهای موسسه مردم نهاد "توسعه فضای سبز پایدار شمال" را به عنوان الگویی جدید در ایجاد فضای سبز پایدار در مناطق روستایی مورد بررسی قرار میدهد. بدیهی است نتایج مثبت فعالیتهای این موسسه مردم نهاد جدای از افزایش مشارکت مردم در بهبود شرایط زیست، منجر به توسعه مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار و آموزش مبانی آن برای کلیه اهالی روستا خواهد شد.
بدنه اصلی مقاله
روستای ارا از بخش چهاردانگه، دهستان پشتکوه و در حوزه آبخیز پشتکوه قرار دارد. روستای ارا در 100 کیلومتری جنوب شهر ساری واقع شده و یکی از روستاهای بسیار کهن بخش چهاردانگه میباشد. براساس آخرین سرشماری مرکز آمار ایران که در سال 1390 صورت گرفته، این روستا با 109 خانوار دارای 384 نفر جمعیت است که شامل 190 نفر مرد و 194 نفر زن میباشد. شغل اهالی روستاکشاورزی، باغداری، دامداری و کارگری است. این موسسه مردم نهاد در زمستان 1393 با همکاری دهیار محترم، اعضای محترم شورای اسلامی و مشارکت اهالی محترم روستا با استفاده از 500 اصله نهال آلبالوی مجاری فضای سبز پایداری را در منازل، مدارس، محیطهای اداری و محوطه مزار ایجاد کرده است - جدول . - 1
شایان ذکر است فاصله کاشت درختان از یکدیگر 5 متر بوده است - شکلهای 1 تا . - 5 آبیاری قطره ای برای نهالهای کاشته شده در دبستان شهید عباسی و همچنین محوطه مزار روستای ارا نیز توسط موسسه و با همکاری دهیار محترم و دبیران و دانش آموزان محترم به انجام رسید - شکل . - 6 ارزیابی کمی و کیفی درختان سیب نیز با استفاده از آماربرداری صد در صد در اواخر تابستان سال 1394 به انجام رسید. متغیرهای مورد بررسی شامل زندهمانی، ارتفاع و کیفیت درختان بوده است. کیفیت درختان براساس میزان شادابی، تقارن تاج، حضور آفات و بیماری ها و میزان خسارت ناشی از عوامل نامساعد جوی از 0 تا 100 به شرح زیر درجه بندی شد. نا مناسب= 24-0، ضعیف49- 25 =، مناسب74-50 = و خوب100-75 = فراوانی نهالها در طبقات کیفی مختلف با استفاده از آزمون کای اسکوئر مورد بررسی قرار گرفت. همچنین بررسی در بین طبقات مختلف کیفی نیز با تعیین درصد مقادیر در بین طبقات و به صورت دو به دو انجام پذیرفت و هر یک از مقادیر Z با مقادیر زیر منحنی نرمال مورد مقایسه قرار گرفت. همچنین فعالیت این موسسه براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار و از جنبههای علمی، اقتصادی و میزان مشارکت مردم مورد بررسی قرار گرفته است .[9]
نتایج ارزیابی فضای سبز ایجاد شده در روستای ارا
نتایج آماربرداری در سال1394 نشان داد که میزان زندهمانی آلبالوی مجاری رقم سیب گالا برابر با 91 درصد بوده است. همچنین متوسط رویش ارتفاعی آلبالوی مجاری برابر با 38 سانتیمتر تعیین شده است - شکل. - 3 بررسی فراوانی نهال های آلبالوی مجاری در طبقات مختلف کیفی نشان داد که میزان کایاسکوئر جدول برابر با 12/80 بوده است،. از آنجاییکه میزان کای اسکوئر محاسبه شده برابر با 246/64 بود. فرضیه صفر با سطح احتمال 99 درصد تایید گردید و از همین رو بین فراوانی نهالها در طبقات مختلف کیفی لااقل یک اختلاف معنیدار وجود دارد. در مرحله بعد مقایسه بین درصد فراوانی هر یک از دو طبقات با تعیین میزان Z به انجام رسیده است. هر یک از مقادیر محاسبه شده نیز با مقادیر زیر منحنی نرمال مقایسه شد. نتایج این محاسبات نشان داد که 93 درصد از آلبالوی مجاری در طبقه کیفی خوب قرار گرفتهاند - جدول . - 2
حروف کوچک در راست اعداد نشان دهنده وجود اختلاف معنی دار است. براساس مدیریت مبتنی بر توسعه پایدار هر فعالیت اجرایی، فرهنگی و یا آموزشی پایدار می بایست شامل مولفههای اکولوژیکی، اقتصادی و مشارکت حداکثر مردم باشد. براساس الگوی این موسسه مردم نهاد، مهمترین بستر اجرای فعالیتهای فضای سبز پایدار در مناطق روستایی، حیاط منازل روستایی و همچنین محیطهای اداری، آموزشی، مساجد و مزار آنها است. البته در ارتباط با جذب مشارکت اهالی، ایجاد فضای سبز در روستا با استفاده از گونههای مثمر به انجام رسیده است. این موسسه جدای از انتخاب ارقام مناسب هر منطقه، نقش اساسی در آموزش مردم برای تهیه ترکیب خاک مناسب، چگونگی کاشت نهال، آبیاری و مبارزه با آفات و بیماری ها را در طول 5 سال ابتدای پروژه برعهده خواهد داشت. لازم به یادآوری است با مشارکت مردم جدای از قوام و سهولت اجرای عملیات، هزینههای نگهداری و پروش نهالها برعهده مردم قرار گرفته که از این منظر انجام پروژههای فضای سبز را به لحاظ اقتصادی توجیهپذیر مینماید. هزینههای موسسه در اجرای پروژه-های سالیانه شامل خرید نونهالهای مناسب برای کاشت و تامین نهادههای ضروری در طول سالهای ابتدایی پس از اجرا است.
