بخشی از مقاله
چکیده
امروزه زمین و فضای شهری هم به لحاظ طبیعی و کالبدی و هم به لحاظ اقتصادی - اجتماعی تغییر کمی و کیفی پیدا کرده. در این میان کاربری فضای سبز شهری که در زمره اساسی ترین عوامل پایداری حیات طبیعی و انسانی در شهرنشینی نوین به شمار میرود ؛ روز به روز به نفع ساخت و سازها و توسعه شهری از بین میرود . تعهدات کشورهای توسعه یافته به موافقت نامه ها و منشورهای زیست محیطی سبب ایجاد انگیزه ای برای شناسایی راه حل های نو در راستای توسعه فضای سبز شهری شده است . در این راستا تلفیق فضای مراکز خرید و محلهای احداث پارکها میتواند بخصوص در مراکز شهر ها که قیمت زمین بالا بوده علاوه بر استفاده بهیینه از زمین، به توسعه فضای سبز پایدار ، با صرفه اقتصادی و سرمایه گذاری با بازگشت برای شهرداری ها و ایجاد مراکز خرید با قابلیت گردشگری خرید کمک کند ، که در نتیجه سبب توسعه سطوح متعادل فضای سبز با خدمات مناسب رفاهی وتجاری در مناطق مختلف شهر میشود.
بدین ترتیب که در بخشی از زمینی که مورد هدف احداث پارک میباشد اقدام به ساخت یک مجموعه تجاری با طراحی مناسب میشود و به جهت جلوگیری از عدم یکپارچگی سطح پارک وافزایش سطح فضای سبز میتوان از سطوح بلا استفاده مانند بام های این مراکز استفاده کرد ، که علاوه بر توسعه پایدار فضای سبز سبب فواید بسیاری برای خود مجموعه تجاری نیز میشود . اهمیت این پژوهش از آن جهت می باشد که در صورت توجه نداشتن به تبعات ناهماهنگی های میان الگوی سازند ی ، گریبان کل شهر را خواهد گرفت؛ وتنها برای منطقه خاص نمی باشد .لذا ضروری است که مسئله باغ بام و به خصوص توسعه پارکها در تلفیق با مراکز تجاری به عنوان یک رویکرد پایدار در مدیریت شهری مورد توجه قرار گیرد.
واژگان کلیدی:فضای سبز توسعه پایدار گردشگری خرید باغ بام
-1 مقدمه
با افزایش جمعیت و توسعه وگسترش شهرنشینی، انسانها به تدریج از طبیعت دور شده و تراکم بیش ازحد جمعیت و دخالت در محیط طبیعی و ایجاد محیط های انسان ساخت ، نیازهای زیست محیطی، جسمی و روحی انسان را بیشتر بروز داده است. برای رفع این نیازها انسان شهر نشین اقدام به ایجاد باغها و فضای سبز مصنوعی در داخل شهرها کرده است .فضاهای باز و سبز شهری نه تنها به دلیل اهمیت تفریحی آنها مورد توجه است ، بلکه به دلیل نقشی که در حفظ و تعادل محیط زیست شهری و تعدیل آلودگی هوا ، پرورش روحی وجسمی ساکنان شهر ایفا می کند ،ارزشمند هستند. - - 1
مهم ترین تأثیر فضای سبز در شهرها تعدیل دما، افزایش رطوبت نسبی،لطافت هوا و جذب گرد و غبار است.پارک های شهری به عنوان بخش مهمی از زیرساختهای شهری علاوه بر این که کیفیت زندگی شهروندان را افزایش می دهند، خدمات اجتماعی و زیست محیطی - تفریح - سرگرمی، رفاه، سلامتی - نیز برای شهروندان فراهم میکنند - 2 - .از سویی روند توسعه شهری در دهه های اخیر نیز چنان بوده که منجر به ایجاد ناهماهنگی هایی در چگونگی استفاده از زمین های شهری و به قولی عدم تعادل در پراکندگی تسهیلات و خدمات عمومی در سطح شهرها شده که نمود فضایی این عدم تعادل های محلی و منطقه ای را می توان در ایجاد محلات غنی و فقیر و در نهایت روند تصاعدی سفرهای درون شهری مشاهده کرد. - - 1
دراین راستا نظریه پردازان و متخصصان شهرسازی و معماری پیوسته به دنبال این هستند که محیط آکنده از سروصدا و شلوغی شهرها را به فضایی مطلوب و آرام برای ساکنان شهرها مبدل سازند. آنچه که بیش از هر چیز مورد توجه : کارشناسان قرار گرفته توجه و اهمیت به ایجاد فضای سبز می باشد - - 1نکته بسیار مهم در مکان یابی فضاهای سبز عمومی ضرورت های اجتماعی ایجاد پارک است ،، زیرا مکان یابی نادرست فضاهای سبز شهری منجر به ایجاد ناهنجاریهایی ازجمله استفاده کم کاربران از فضاهای سبز ایجاده شده، ایجاد محدودیت در انتخاب و چیدمان گیاهی نامناسب،کاهش امنیت روانی و اجتماعی و غیره می شود - - 2
از این روست که جین جکوب معتقد است که " پارک باید در جایی باشد که زندگی در آن موج می زند ، جایی که در آن کار، فرهنگ و فعالیت های بازرگانی و مسکونی است .یا در جای دیگری می گوید ... " : بدترین پارک ها، آن هایی هستند که در مکان هایی که مردم از کنار آن ها نمی گذرند و تمایل به چنین کاری نیز ندارند قرار دارند - 1. - یعنی فضاهای سبزی باید در عین تأثیرگذاری بر موازنه اکولوژیک در محیط شهری، به عنوان فضاهای گذران اوقات فراغت مورد استفاده قرار گیرند . - 3 - پس ضرورت دارد در طراحی پارکها ی شهری امکان تحقق فعالیتهای گزینشی از طریق ایجادتسهیلات تفریحی وامکان تحقق فعالیتهای اجتماعی وهر آنچه موجب سرزندگی میشود مصداق پیدا کند. - 5 -
بطور کلی هدف از ارزیابی تناسب فضایی -مکانی پارکهای شهری یا پارکهای محلهای، سنجش نیاز به پارکهای مورد نظر درسطح شهر یا محله و شناسایی نارساییهای موجود از لحاظ خدمات رسانی پارکهای مورد نظر و سنجش میزان رفاه شهروندان از لحاظ دست یابی به چنین کاربریهای شهری میباشد که این اهداف تنها با مکان یابی صحیح برای استقرار پارک های شهری در اراضی مطلوب و مناسب برآورده می شود .هدف عمده ارزیابی مکان برای استفاد هی خاص از زمین، برای این است که مطمئن شویم در آنجا توسعه و گسترش فعالیت انسان با توجه به امکانات و محدودیت ها، با محیط زیست طبیعی سازگاری و هماهنگی دارد.
همجواری با خدمات شهری: بین دسترسی بهینه پارکهای محلهای به خدمات شهری - کلیه ی خدمات آموزشی، بهداشتی، ورزشی و غیره غیر از تجاری و اداری - و دسترسی مناسب به این پارکها رابطه مستقیم وجود دارد .در نتیجه هر اندازه پارکها به این خدمات نزدیکتر باشند، مکان یابی آنها متناسب است - . - 2مشخصه متمایز برنامه ریزی و طراحی شهری در هزار ه سوم میلادی، برنامه ریزی بر مبنای همگامی با طبیعت و رعایت اصول توسعه پایدار در کلیه فعالیت های مربوط به مسا ئل شهری است .بنابراین یکی از نمادهای توسعه شهری پایدار می تواند احداث ساختمان ها و پارک های شهری منطبق با شاخص های اکولوژیکی باشد که درآن تا حد ممکن معیارها و ضوابط توسعه پایدار رعایت شده است. - - 3
واژ ه پایدار به طور گسترد ه به منظور توصیف جهانی که در آن نظامهای انسانی و طبیعیتواماً بتوانند تا آیند ای دور ادامه حیات دهند به کار گرفته می شود. چنانچه خواستار هرگونه پیشرفتی در پایداری شهری باشیم لازم است میان شکل شهر و برخی عناصر آن در تمام مقیاس های جغرافیایی ارتباط برقرار گردد.در واقع توسعه پایدار عبارت است از توسعه ای متناسب و در تمامی جوانب و با رویکرد به آینده . بر این اساس اهداف توسعه پایدار را در سه جنبه اصلی 0- پایداری زیست محیطی 0- پایداری اقتصادی - پایداری اجتماعی، مورد بررسی قرار می دهند و تحقق توسعه پایدار را مستلزم تحقق یافتن تمامی این جنبه ها با هم می دانند. - - 4
پارکهای شهری از یک سو به جهت تاثیری که بر کیفیت زندگی شهری ونیل به توسعه پایدار دارند و از سوی دیگر به جهت سرمایه گذاری بدون بازگشتی که برای شهرداری ها دارند واکاوی بیشتری میطلبند.مدیریت این مکانها امری بسیار ظریف ، مهم وحیاتی است که لازمه حفظ و توسعه مطلوب آن داشتن برنامها و خط مشی های صحیح است. - 6 - از آنجا که فضاهای باز و سبز شهری، اغلب فاقد ارزشهای مستقیم اقتصادی به نظر می رسند، گسترش ساخت و سازهایی که در کوتاه مدت سود بیشتری را در سرمایه گذاری حکومت های محلی و بخش دولتی خواهد داشت، موجب بالا رفتن میزان استفاده از زمین در خدمت منافع اقتصادی کوتاه مدت شده است و گسترش فضاهای سبز شهری در مقایسه با سایر سرمایه گذاری ها، از حمایت مالی کمتری برخوردار است - - 9
در چند دهه ی گذشته رشد شتابان شهرنشینی و گسترش فعالیتهای صنعتی، زیرساختهای شهری را کاهش و ضایعات زیست - محیطی را افزایش داده است. - 7 - در این میان کاربری فضای سبز شهری که در زمره اساسیترین عوامل پایداری حیات طبیعی و انسانی در شهرنشینی نوین به شمار میرود، هدف این تغییر کاربریهای بی مورد واقع شده و هر روز بیشتر از دیروز مورد بی مهری واقع شده و مساحت آن روز به روز به نفع ساخت و سازها و توسعه شهری از بین میرود.این تغییرات دارای پیامدهای ناخوشایندی بر روی محیط زیست شهری همچون کاهش پوشش گیاهی و افزایش دمای محیط میباشد. - - 8
تعهدات کشورهای توسعه یافته به موافقت نامه ها و منشورهای زیست محیطی، همچنین فشار افکار عمومی که دید آگاهانه تری به مسائل زیست محیطی دارند، ایجاد انگیزه ای برای شناسایی راه حل های نو در راستای توسعه فضای سبز شهری شده است - - 9با توجه به توضیحات بالا در زمینه قابلیت پارکهای شهری در برنامه ریزی پارکهای جدید و جذاب فرهنگی اجتماعی مطرح شده است - 10 - که در این میان پارکهای تجاری چنین قابلیتی را دارند که ضمن توسعه مراکز تجاری تاثیر مهمی در توسعه پایدار فضای سبز دارد در همین راستا ابتدا به بررسی ایجاد مراکز خرید ، گردشگری خرید و امکان واهمیت تلفیق آن با فضای سبز شهری را بررسی میکنیم.
-2 گردشگری خرید
در طول تاریخ مراکز تجاری با دگرگونی های بسیاری همراه بوده اند .با گذشت زمان سطح وسیعی از اراضی شهرها به کاربری تجاری اختصاص یافته و نمود کالبدی آن به صورت مغازه، بازار، پاساژ، فروشگاه بزرگ، و ... ظاهر شده اند ..رویکرد نظری خرید و مصرف به عنوان شکلی از فراغت ساختارهای جدیدی از فضاهای تجاری و خدماتی -تفریحی و فراغتی را در جهان سبب گردیده که یکی از آن ها مگامال می باشد .تحقیق های مختلف نیز نشان داده که مگامال، قسمت اصلی چشم انداز تجاری اکثر کشورهای دنیا بوده و نقش مهمی در صنعت خرده فروشی و توریسم پیدا نموده است.
