بخشی از مقاله
چکیده
بحث سبک زندگی از جنبههای مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی همواره موردتوجه بسیاری از ادیان و آراء مختلف صاحبنظران بوده و نقش اساسی در تبیین چهارچوب زندگی بشر داشته است. ازآنجاکه اسلام کاملترین آموزهها را برای سعادت دنیوی و اخروی انسان عرضه داشته است، پرداختن به موضوع سبک زندگی اسلامی بهمنظور ایجاد یک تمدن اسلامی و بهبود بخشیدن به شرایط زیستی کلیه افرادی که در جامعه زندگی میکنند ضرورت دارد. نظام آموزشوپرورش در هر جامعه یکی از ارکان اساسی تربیت افراد است و نقش آن در اشاعهی ارزشهای اسلامی و تزریق آن به دنیای کودکان بر کسی پوشیده نیست. بر این اساس این پژوهش بهمنظور بیان جایگاه آموزشوپرورش در تحقق سبک زندگی اسلامی ایرانی و با روش کتابخانهای انجام پذیرفته است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد که با بهکارگیری آموزههای اسلام در محتوا و روشهای آموزشی و نیز ترویج فرهنگ کار و تلاش میتوان کودکان این مرزوبوم را برای زندگی سالم در اجتماع آماده نمود.
واژگان کلیدی: آموزشوپرورش، اسلام، سبک زندگی
مقدمه
سبک زندگی در جوامع امروزی نقش مهمی در زندگی مردم بازی میکند چراکه با مسائل کلیدی و حساسی همچون مصرف، هویت - تمایز - فردی و اجتماعی، فعلیت بخشیدن به قدرت تشخیص و انتخاب یا حداقل ایجاد احساس آزادی عمل پیوند خورده است؛ مسائلی که پارهای از بنیادیترین وجوه انسانی را بیان میکند. بدین ترتیب اهمیت سبک زندگی در این است که سطحیترین لایههای زندگی - از آرایش مو و لباس گرفته تا حالت بیان و ژست صورت و بدن - را به عمیقترین لایههای آن پیوند میزند - مهدویکنی، . - 1386 سبک زندگی در نگاهی کلی، به الگویی منحصربهفرد از ویژگیها و عادتهای رفتاری انسان در زندگی روزمره و موقعیتهای اجتماعی اشاره دارد. در سطح انضمامی، سبک زندگی نسبت بزرگی با زندگی جاری و روزمره دارد که در اشکال مختلف زندگی مانند؛ سبک پوشش، سبک خوردن، سبک موسیقی، سبک فراغت، سبک یادگیری و سبک مدیریت به کار میرود. سبک زندگی از یکسو ریشه در ذهن و نگرش فرد دارد و از دیگر سو تابع موقعیت است - ابراهیمآبادی، . - 1392
سبک زندگی در حوزه مطالعات فرهنگی، به مجموعه رفتارها و الگوهای کنشهای هر فرد که معطوف به ابعاد هنجاری و زندگی اجتماعی باشد اطلاق میشود و نشاندهنده کم و کیف نظام باورها و کنشهای فرد است. سبک زندگی را میتوان در تمامی کنشها و رفتارهای فرد و در تعاملات و ارتباطات وی با دیگران، طبیعت و بهطورکلی محیط اجتماعی اطراف وی که معمولاً قابلمشاهده، توصیف و اندازهگیری است، ملاحظه و مشاهده کرد - حاجیانی، . - 1388 سبک زندگی در هر جامعهای، شخصیت و هویت فردی و جمعی را نمایان میسازد؛ بهطوریکه میتوان تمایز فرهنگی و تمدنی جوامع را با یکدیگر بر اساس سبک زندگی آنان تشخیص داد. این نگرشها و باورها در هر جامعهای، متأثر از عوامل متفاوتی است؛ ازجمله در جوامع دینی، برآمده از مجموعه عوامل تمدنی است که یکی از اساسیترین آنها، باور داشت به آموزه-های دینی است - کلانتری، . - 1392
سبک زندگی که غربیها از آن به لایف استایل1 تعبیر میکنند به بیان ساده عبارت است از روش و منشی که انسان در زندگی خویش بکار میگیرد و بر اساس آن حیات روزمره خویش را تنظیم نموده و بر وفق آن مشی مینماید اما سبک زندگی ایرانی اسلامیاساساً بر راه و رسم زندگی و زبان و اخلاق ایرانی، محکمات دینی خاصه، محکمات قرآن کریم، معارف و سنن زندگی پیامبر اکرم - ص - و امامان معصوم - ع - ، عرفان، اندیشه و هنر اسلامی استوار است و رضایتمندی خانوادهها را به همراه دارد - شرفی، . - 1394 اگر سبک زندگی را مجموعهای از رفتارها بدانیم که فرد نهتنها نیازهای خود را برآورده میسازد، بلکه روایتهای خاصی که برای هویت شخصی خود برگزیده است را در برابر دیگران مجسم میکند، بنابراین لازم است برای حفظ هویت ایرانی و اسلامی خود به این امر توجه کنیم که شیوه زندگیمان متناسب با اعتقاداتمان باشد.
بررسی موضوع سبک زندگی در جوامع در حال گذاری همچون جامعه ایران و آنهم با توجه ساختار دینی، میتواند چالشهای زیادی در پی داشته باشد. ازیکطرف شاهد دنیای مدرنی هستیم که در آن ارزشهایی همچون مصرفگرایی، نسبیت اندیشی و فردگرایی حاکم است و نوعی سبک زندگی را تبلیغ میکند که مبتنی بر مصرفگرایی است، اما از طرف دیگر دین اسلام با تمسک به حقایق دینی و ایجاد ارزشهایی همچون برادری و برابری، بذل و بخشش ، قناعت، ایثار و ازخودگذشتگی، دیدوبازدید با دوستان و خویشاوندان و مخالفت با هرگونه اسراف، شیوهای از زندگی همسان را ترویج و تبلیغ میکند. با توجه به اینکه دین بهعنوان متغیری فرهنگی، از طریق جهتدهی و شکلدهی به جهانبینی، نگرشها، باورها و بهطورکلی اهداف ارزشی و قواعد هنجاری بر سبک زندگی انسان تأثیر میگذارد. پس میتوان این پرسش را مطرح نمود که چرا در جامعه مذهبی ایران، تا حد زیادی شاهد سبک زندگی مدرن مصرفی هستیم؟ - سیدی، - 1391
فرآیند شکلگیری سبک زندگی در کودکان بسیار پیچیده بوده و عوامل درونزاد و برونزاد متعددی در آن دخیل میباشند. کاهه - 2004 - با بررسی معیارهای عمل به رفتارهای مثبت و بهداشتی و نیز خصوصیات نوجوانانی که دارای سبک زندگی سالم هستند، اذعان میدارد که خانواده، مدرسه و گروههای همسال در شکلگیری سبک زندگی نوجوان حائز اهمیت است. آموزشوپرورش از طریق معلمان، مربیان، مدیران مدارس، محتواهای آموزشی و ... نقش اساسی در شکلگیری سبک زندگی و حفظ هویت افراد با نمایاندن اسوهها و الگوهای مناسب دارد.
پیرامون پیشینه پژوهش باید گفت که پژوهشگران دیگری برخی از ابعاد موضوع موردبحث را از منظرهای متفاوت بررسی نمودهاند. ازجمله شریعتی در پژوهشی با عنوان »درآمدی بر سبک زندگی اسلامی در آیات و روایات« به وجود سه سبک اصلی زندگی معتقد است. نخست، سبک رهبانیت یا تارکدنیایی که در آن فرد معتقد است دنیا محمل تخریب هویت و شخصیت انسان و جایی است که انسان را به بند میکشد و مانع رشد و سعادت و تعالی او میشود. دوم، سبک فلسفی کامجویانه از دنیا که هیچگونه اعتقادیبه آخرت ندارد و صرفاً در پی کامجویی از دنیا است. در این دیدگاه تمامی حیات و زندگی در بهرهوری از این دنیا خلاصه میشود و پس از مرگ، انسان به فنا میرسد. سوم، دیدگاه اسلامی که دو وجه دنیا و آخرت را توأم باهم مدنظر دارد. در این دیدگاه، انسان مسئولیتپذیر و به خدا، به خود، به مردم و به ساختار طبیعت پاسخگو است - شریعتی، . - 1392
محمد فاضلی در کتاب مصرف و سبک زندگی و محمد سعید مهدویکنی در کتاب دین و سبک زندگی بر این موضوع تأکید داشتهاند که به دلیل پیشرفت علم در عرصههای گوناگون شیوه و سبک زندگی افراد نیز دچار تغییر و تحولات عظیم شده است و جوامع مختلف ازجمله جامعه اسلامی ایران درگذر از مرحله سنتی به مدرن با مشکلاتی مواجه شدهاند. سیدمیثم دیباجی در پژوهشی با عنوان سبک زندگی اسلامی ایرانی با توجه به سیاستهای کلی نظام در بخش مشارکت اجتماعی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفته مطرح مینماید که تدوین الگویی برای سبک زندگی همراستا با اهداف توسعه کشور به نظر میرسد. در این پژوهش سعی بر این است که با توجه به پژوهشهای پیشین و با دیدگاه وسیعتر با تأکید بر جایگاه نظام تعلیم و تربیت، نقش آموزشوپرورش در تحقق سبک زندگی اسلامی ایرانی مورد تبیین و تحقیق قرار گیرد. نوع تحقیق حاضر مروری و روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای، اسنادی و فیشبرداری میباشد و شبکه اینترنت نیز مورداستفاده قرارگرفته است.
ادبیات پژوهش
معنای ترکیب سبک زندگی در لغتنامهها:
-1روش نوعیِ زندگی فرد، گروه یا فرهنگ - لغتنامه وبستر، - 2004، روش خاصی از زندگی یک شخص یا گروه - لغتنامه آکسفورد، - 1990
