بخشی از مقاله
چکیده
بافت های تاریخی به عنوان هسته های اولیه در شکل گیری حیات بشری در مناطق مسکونی دارای اهمیت بسزایی هستند. امروزه با پیشرفت بشری و اهمیتی که به این بافت ها در جذب گردشگر داده می شود می توان اهمیت آن را بسیار درک نمود. با حضور گردشگر در بافت نه تنها کاربری های جاری در زندگی عادی و بومی بافت به نفع خواسته های گردشگرها تغییرات بنیادی پیدا می کند، بلکه اخلاق و عادات مردم ساکن در بافت نیز گردشگرپسند می شود. به همین دلیل شخص حاضر در بافت برای درک لایه های اصیل حیات بومی، باید لایه های مختلفی از حیات مصنوعی را کنار بزند. هدف این مقاله ارائه راهکارهایی جهت نزدیکی گردشگر به حفاظت از حیات اصیل جاری در بافت تاریخی است. نوع تحقیق به صورت کاربردی- توسعه ای است و روش تحلیل آن توصیفی- تحلیلی است. نتایج حاصل از یافته ها بیان می دارد از جمله مهم ترین راهکارهای احیا می تواند تجمیع بناهای منفرد با هم در عمق بافت به جای تجمیع بناهای در معرض دسترسی، نگاه به آثار به عنوان موجودی زنده و آرامش دهنده و همچنین احیا اثر با کاربری گذشته آن می تواند باشد.
واژههای کلیدی: بافت تاریخی، گردشگری، توسعه، حیات
-1 مقدمه
امروز دیگر تنها برای فضاها و بناهای کهن استفاده هایصرفاً فرهنگی در نظر گرفته نمی شود، بلکه ارزش تجاری، اداری و گردشگری نیز در این مکان ها در نظر گرفته می شود. هدف اساسی باز زنده سازی بافت ها و فضاهای تاریخی شهرها، توسعه محیط زندگی برای انسان هاست. این هدف با رویکردهای اهداف اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی موردتوجه و برنامه ریزی قرار می گیرد .به طور یکه در حقیقت در احیای بافت های تاریخی شهرها، حفظ ارزش های فرهنگی یکی از مهم ترین انگیزه هاست.همان طور که در گزارش یونسکو هم تاکید شده است امروزه گردشگران فرهیخته تر شده اند و بدنبال کسب آگاهی های جدید و معنابخشی به زندگی خود هستند . [1] با این توصیف توسعه گردشگری خلاق در یک مقصد نیازمند توسعه صنایع خلاق و مشارکت فعالانه گردشگر است .[2]
شهرها به عنوان مراکز مذهبی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی از دیرباز مقصد مسافران بوده است و گردشگران را با بناهای ماندگار تحت تأثیر قرار داده اند.از سوی دیگر، مکان های فرهنگی و بافت های تاریخی اهمیت ویژه ای در مباحث گردشگری شهری دارند و رابطه متقابلی میان توسعه گردشگری شهری و باز زنده سازی بافت های تاریخی وجود دارد .البته این موضوع نیز قابل توجه است که گردشگری شهری به عنوان ابزاری دوسویه هم می تواند به ایجاد آثار مثبت در بهبود کیفیت بافت های تاریخی کمک کند وهم از طرفی منجر به آسیب هایی به بافت تاریخی شود که زندگی و حیات آن را تحت تأثیر قرار دهد.این تحقیق درصدد پاسخگویی به این سوال است که نقش گردشگری در احیا بافت تاریخی شهرها چیست و گردشگری شهری چه تاثیری در احیا بافت تاریخی شهرها می تواند داشته باشد. روش تحقیق استفاده شده به صورت کاربردی- توسعه ای است و یافته ها به صورت توصیفی- تحلیلی مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
-1 گردشگری شهری
در ابتدای بحث بر مفهوم گردشگری و گردشگری شهری پرداخته خواهد شد. اصولا مفهوم گردشگری بر مبنای شناخت پدیده های مهیج بر اساس یافته های قابل تحلیل در مکان های جدید است که می تواند نقش موثری در جذابیت بخشی به همراه داشته باشد .[3] جذابیت بر مبنای تحلیل انسان ها از محیط شکل می گیرد. اصولا چیزی موجب جذب می گردد که می تواند سبب برانگیخته شدن احساس انسان گردد. در بحث گردشگری شکل گیری جذابیت امری بسیار مهم خواهد بود.اما گردشگری شهری عبارت است از مسافرت به شهر باانگیزه های مختلف بر پایه جاذبه های گوناگون، امکانات و تسهیلات شهری که در شخص ایجاد جذابیت و انگیزه می نماید.[4]
انسانها در دوران های مختلف زندگی خود برای دیدن جذابیت های طبیعی، کشف فرصت های اقتصادی، بهره مندی از امکانات زیستی مناسب تر، آگاهی از تنوع های قومی و فرهنگی بار سفر بسته اند و مشکلات راه را نیز تحمل کرده ند، بنابرین توریسم قدمتی به بلندی تاریخ دارد .[5] اما در این مجال بهتر است مفهوم توریست یا گردشگر نیز بازگو گردد. یکی از صاحب نظران در یک تعریف ساده توریسم را هر آنچه به توریستها و خدمات مرتبط با آن مربوط باشد می داند. در تعریفی که سازمان ملل ارائه کرده، توریست فردی است که بیش از یک روز و کمتر از یک سال در محلی غیر از محل اصلی اقامت خود بماند .این تعریف، سفرهای تجاری و بازرگانی را شامل می شود، اما سفرهای مرتبط با کارکنان نظامی، دیپلمات ها، مهاجران و دانشجویان را در بر نمی گیرد.
امروزه صنعت جهانگردی در بسیاری از کشورها به منزله نمادی از هویت فرهنگی و یکی از منابع مهم کسب ارز است.با رشد فزاینده صنعت گردشگری در دنیا، گردشگران علاقه فزاینده ای را به تاریخ میراث فرهنگی ازخود بروز داده اند. در گردشگری تاریخی مردم به دیدار اماکن و جاهایی می روند که علاقه مند به حفظ آنها می باشند. سنتهای فرهنگی مانند عملکردهای مذهبی، سنتهای فولکوریک و هنجارهای اجتماعی باعث جذب افرادی است که علاقه مند به حفظ میراثها هستند. همچنین بناهای یادبود، موزه ها و عرصه های نبرد و بناهای تاریخی نیز اینگونه می باشند . این نوع از گردشگری شامل سایت های میراث فرهنگی طبیعی، باغها، مناطق مربوط به زندگی وحوش و مناظر فرهنگی ارزشمند نیز می باشد.
صرفنظر از جاذبه های مربوط به تاریخ و فرهنگ گفته می شود که گردشگری تاریخی، جستجوی امریست که گذشته و حال را به یکدیگر مربوط می کند موضوعی که به نوستالژی متصل است مانند آنکه خانواده ای برای تعطیلات به جایی می روند که مکان زندگی گذشتگان خود را در آن ببینند.[6]بنابراین در بحث گردشگری، ایجاد علاقه مندی در بین افراد جهت بازدید از مکان های تاریخی اهمیت زیادی به دنبال خواهد داشت. این امر به مرور زمان سبب توجه به بحث حفظ و احیا آثار شده و در ادامه توسعه در این مناطق را به دنبال خواهد داشت.
-2معنی گردشگری و تفاوت آن با جهان گردی سنتی
گردشگری، سیاحت یا توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته می شود .واژه گردشگر از زمانی پدید آمد که افراد طبقه متوسط اقدام به سفر کردند .از زمانی که مردم توانایی مالی بیشتری پیدا کردند و عمرشان طولانی تر شد، این امر ممکن شد.جها نگردی امری اصیل - در فرهنگ های مختلف - است و هدف آن کشف جهان بیرون و به تبع آن کشف جهان درون است . سفرهای گردشگریعموماً گروهی است، در حالی که جهان گردانعموماً تنها سفر می کنند .گردشگر با برنامه قبلی دقیق اقدام به سفر می کند و زمان برگشت مشخص دارد، در حالی که جهان گرد با هدف کشف قدم در مسیر می گذارد و تصمیم قطعی برای برگشت ندارد.به طور خلاصه می توان گفت :هدف گردشگری گشتن است و هدف جهانگردی - سفر برای تجارت، هجرت، تحصیل و حصول شناخت - حصول جهان بینی در قالب دیدن جهان است. بنابراین یک گردشگر نیاز دارد تا شناختی از محیطی که می خواهد بدان جا سفر کند را داشته باشد و با شناخت قبلی در این راه گام بردارد.بنابراین یک گام برای توسعه بافت ها جهت جذب گردشگران شناخت نیازهای بافت و همچنین نیازهایی است که گردشگر در آن محیط احساس خواهد کرد.
-3گردشگری به عنوان فرایندی در تحولات دوران مدرن شهری
انسان ها در دوران کنونی به دلیل مشغله های مختلفی که پیدا کرده اند دچار خستگی روح از مدرنیته شده و این امر دور شدن آن ها را از آنچه بوده اند به دنبال داشته است. در دنیای کنونی و عصر معاصر، تحولات مهم شکل گرفته در جوامع صنعتی و تمایلات زیاد بشر به زندگی های ماشینی به ارامی سبب زوال روح بشر گردیده است. بنابراین بازگشت به سنت ها در میان ابنای بشر به موضوعی مبدل گشته است که امروزه به دنبال تثبیت آن است.آثار باقی مانده از زندگی گذشته که حس تعلق خاطر را به دنبال خود دارد سبب گردیده که توجه به احیا و حفاظت ان ها از اولویت های مهم در بحث میراث فرهنگی در سده اخیر گردد.
آثاری که در محلات قدیمی وجود دارند که زندگی را در خود جای داده اند مانند خانه های قدیمی، گذرها، معبرها و در یک مفهوم کلی بافت ها همگی در این راستا قرار می گیرند. همچنین اشیا تاریخی نیز که در موزه ها و یا در زندگی امروزه به عنوان سمبل و نماد نگهداری می شوند از این گروه جدا نمی باشند. در این بین علاوه بر مباحث هنری آثار حس تعلق خاطر افراد و تمایلات انسان ها برای نگتهداشت آن ها زنده شده است.وقتی که ما به اثری هنری می نگریم، مکالمه و تعاملی بین وجه زیبایی شناسانه اثر هنری و چشمان ما برقرار می گردد. تمرکز بر وجوه مادی اثر هنری، فراتر و بیشتر از وجوه هنرمندانه و زیبایی شناسانه، کاهش ارزش آثار هنری به اشیا را در پی دارد .[7]در اینجاست که بحث توسعه محیط با توجه به گردشگری بافت می تواند راهگشای انسان ها جهت شناخت و درک اهمیت آثار تاریخی گردد. و ایجاد زیربنای رفاهی و مرمت در این محدوده ها می تواند در توسعه بافت ها و حضور مداوم گردشگر در این مکان ها دارای اهمیت است.
-4توسعه بافت تاریخی و گردشگر
شهرها به طور فزاینده ای نسبت به روابط متقابل میان جوامع مختلفی که خدمات را استفاده می کنند و نیاز به تعادل میان هزینه ها و منافع در بین گروه های مختلف، آگاهی می یابند و انتظار می رود که تسهیلاتی را مهیا کنند که به طور هم زمان دیدارکنندگان و ساکنان را راضی نگه دارند. منظرگردشگری شهرها محل تلاقی منابع تاریخی، جغرافیایی و فرهنگ حاکم بر آن شهر است که تفاوت بسیار با ساخت فضاهای نشانه گذاری شده و محصور گردشگری که می توانند جنبه های ناخوشایند و نامرتب زندگی شهری محلی را بپوشانند، دارد .برخی مطالعات موردی پیرامون شهرها، برساخت یک فضای گردشگری به عنوان ابزاری برای اصلاح مرکز شهر تمرکز می کند. برای مثال در برخی از شهرهای تاریخی مانند مکزیکوسیتی یا رم یک فضای مناسب گردشگری ساخته شده تا بتواند نیاز مخاطب را تامین کند. گردشگری شهری نتیجه تصمیمات درهم تنیده
