بخشی از مقاله
چکیده
توسعه منطقه ای که به معنای بر آورده نمودن نیازهای نسل کنونی؛ با لحاظ نمودن نیازهای نسل های آینده در محدوده ای مشخص می باشد، در صدد است تا تفاوت های کیفیت زندگی درون منطقه ای را کاهش دهد. چنین مفهومی زمانی بیشتر ثمربخش است که در قالب "فرایندی استراتژیک "هدایت شود. در این میان سند راهبرد توسعه منطقه ای - RDS - به عنوان ابزاری نوین و کارآمد برای دستیابی به توسعه پایدار مناطق بیشترین نیاز را به برنامه ریزی استراتژیک احساس می نماید.
بنابراین هدف این پژوهش تبیین نقش و جایگاه تفکر، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک در تسریع تحقق توسعه ی منطقه ای بوده است، چرا که بدون در نظر گرفتن مناطق و پیشرفت آن ها بی شک نمی توان به پیشرفت ملی امید داشت. یافته های پژوهش حاکی از آن است که با توجه به ضرورت توسعه یکپارچه، تحلیل وابستگی سکونتگاه های انسانی در سطوح منطقه ای، نقاط قوت و ضعف درونی و بیرونی مناطق، نگاه راهبردی در تهیه برنامه های توسعه منطقه ای بسیار ضرورت دارد. توجه به برنامه ریزی راهبردی، ابزار حرکت و هدایت آگاهانه به سوی توسعه ی موزون و تعادل های منطقه ای، استفاده از فرصتها و تقویت رقابت پذیری است.
مقدمه و طرح مساله
شهرها به این دلیل که مرکز تجمع ثروت، قدرت و فناوری می باشند، بیش از سایر عرصه های زیستی در جست و جوی راهبردی کارا و آینده نگرانه برای توسعه ی شهر بوده اند. در این راستا تجربیات مختلف نشان می دهند؛ مطالعات خرد و سطحی به علت عدم وجود دیدی جامع و سیستمی، عدم استفاده از برنامه ریزی استراتژیک و عدم بررسی ارتباطات محیط شهری با محیط های پیرامونی که شهر با آن ها درگیر می باشد، نتایج مثمر ثمری را به دنبال نداشته اند. بدین منظور راهبرد توسعه ی منطقه ای - RDS - یکی از الگوهایی است که در برخی از کشور های جهان همانند کشور های عضو اتحادیه ی اروپا و دیگر مناطق نو ظهور اقتصادی جهان از دهه ی 1990 به این سو رواج یافته است.
شناخت این الگوی سیاستی و برنامه ریزی می تواند گامی کوچک و لیکن مسیری نو برای بحث تجربه و اقدام در برنامه ریزی منطقه ای تلقی شود - محمدی،1392، . - 2- 1 در واقع با تشدید روند جهانی شدن اقتصادی و رقابت بین دولت ها و دولت-منطقه ها به تعبیر کینچی اومای1 مسائل منطقه ای پیچیده تر شده است و پایداری توسعه ی مناطق بیش از پیش اهمیت یافته است - هافتون و کانسل،1387 ،. - 3 دلیل توجه و تاکید بر راهبرد توسعه ی منطقه ای - RDS - این است که پیوستگی و عدم تفکیک در این راهبرد باعث می شود تا انگیزه ی برخوردار کردن مناطق در سطحی وسیع مورد توجه قرار گیرد؛ که این هم پوشانی را می توان تنها در سایه ی توجه به تمام مناطق، عدم وجود تمرکز گرایی، افزایش رقابت پذیری و مطالعه و بررسی طیف وسیعی از مسائل طبیعی، اقتصادی، اجتماعی - فرهنگی و سیاسی دانست؛ که در نتیجه دیدی جامع و کامل از منطقه را به دست می دهد.
به عبارتی یکی از مهم ترین نتایج و ثمرات به کار گیری راهبرد توسعه ی منطقه ای - RDS - اطمینان از توجه به تمام عوامل دخیل در توسعه ی منطقه ی مورد نظر و همچنین توجه به مجموعه ی روابط و ارتباطات درونی و بیرونی که به طور مستقیم و یا غیر مستقیم توسعه ی منطقه تحت تاثیر آن هاست و بالتبع شناسایی چالش های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، امنیتی و... . می باشد؛ که طی مراحل فوق می تواند متضمن تمرکز زدایی و پخشایش صحیح منابع و امکانات نیز گردد؛ چرا که امروزه تمرکززدایی، راهبردی موثر در جهت توسعه ی پایدار محسوب می گردد و برخلاف حالت تمرکز که قدرت و تصمیم گیری در مرکز یا در سطح مسئولان رده بالا متمرکز است، تمرکززدایی امکان می دهد سطوح پایین به مسائل و مشکلاتی که خاص خودشان بوده و مستقیما با آن سروکار دارند، توجه کنند همان گونه که مشاهده می شود استراتژی توسعه ی منطقه ای؛ با توجه به ماهیت وجودی خود نیاز مند بهره گیری از فرایندی استراتژیک می باشد.
بنابراین با توجه به اهمیت و تاثیر بسزای مناطق در تحقق و استمرار توسعه و پیشرفت ملی، هدف این پژوهش تبیین نقش و جایگاه تفکر، برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک در تسریع تحقق توسعه ی منطقه ای بوده است. تا بر این اساس بتوان بر اساس نمونه های موفق جهانی، توسعه ی ملی را در گرو دست یابی به توسعه ی منطقه ای تعریف و تجربه نمود و همچنین از یکی از جدید ترین الگوهای توسعه ی منطقه ای بهره جست.
در واقع نیاز به استراتژی توسعه ی منطقه ای به برنامه ریزی استراتژیک، با توجه به ضرورت توسعه یکپارچه، تحلیل وابستگی سکونتگاه های انسانی در سطوح منطقه ای، نقاط قوت و ضعف درونی و بیرونی مناطق بسیار مهم و ضروری به نظر می رسد. در واقع جهت تعمیق و تکمیل الگوی پایه ی پیشرفت کشور، تاکید بر نظام منطقه ای، یک ابزار حرکت و هدایت آگاهانه به سوی توسعه ی موزون و تعادل های منطقه ای است که در دنیای پیشرفته و توسعه یافته، مورد تایید و پذیرش قرار گرفته است.
پیشینه پژوهش
مطالعات داخلی:
- پارسایی مقدم - 1393 - در پایان نامه ای تحت عنوان "تدوین الگوی راهبرد توسعه منطقه ای - RDS - شهرستان همدان" توسعه منطقه ای را زمانی بیشتر ثمر بخش می داند که در قالب "فرایندی استراتژیک "هدایت شود؛ که در این میان سند راهبرد توسعه منطقه ای - RDS - ابزاری نوین و کارآمد برای دستیابی به توسعه پایدار مناطق می باشد. در این پژوهش با استفاده از ابزار RDS، الگوی راهبرد توسعه منطقه ای شهرستان همدان تدوین گردیده است. یافته ها و نتایج حاکی از آن هستند که شهرستان همدان با پدیده مهاجر فرستی شدیدی روبه روست. همچنین شهر همدان که مرکز شهرستان و استان می باشد، با جذب ناعادلانه سرمایه و فرصت ها در مقیاس منطقه، موجب انزوای سایر نواحی و به دنبال آن خروج نیروی انسانی و مهاجرت ساکنین به مناطق اطراف شده است - پارسایی مقدم،1393 ،. - 1
- پژوهان - 1393 - در مقاله ای تحت عنوان "راهبرد توسعه منطقه ای - RDS - و راهبرد شبکه منطقه ای - RNS - ؛ مقدمه ای بر ادغام یک دستور العمل توسعه ای در یک پارادایم نظری" بیان می دارد که امروزه برنامه ریزی توسعه منطقه ای به دلایل مختلفی از هر دو سوی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه مورد توجه ویژه قرار گرفته است که ماحصل آن مجموعه ای از دیدگاه های نظری و شالوده های فکری منسجم در خصوص توسعه منطقه ای است که دو مورد از منسجم ترین این تلاش ها - RDS - و - RNS - است.
در واقع با تدوین رهیافتی جدید که برآیند یک راه حل عملی و یک پارادایم نظری است، می توان به رویکردی پایه برای بهبود فرایند و مجموعه اقدامات برنامه ریزی توسعه منطقه ای دست یافت. نتایج مقاله فوق نشان می دهد که - RNS - و - RNS - دارای وجوه اشتراک زیادی هستند که می توان با ترکیب اولی، به عنوان یک دستورالعمل درازمدت توسعه ای، با دومی، به عنوان نظریه پایه توسعه منطقه ای، به رهیافت جدیدی در مورد توسعه منطقه ای دست یافت - پژوهان،1393 ، . - 10-1
